Ana akım medyadan, “muhalif” veya “alternatif” olduğunu iddia eden medyaya kadar kadınlar belirli toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde haber konusu oluyor. Ana akım medyada kadınlar, “iyi bir anne”, “eş” veya “kardeş”, “sevgili” olarak temsil edilirken, toplumsal cinsiyet rollerini reddeden kadınlar ise “kötü”, “erkeği baştan çıkaran” olarak yer alıyor. Haberlerin çoğunluğu kadınlar ve bedenleri üzerinden üretilirken birçok haber sitesinde ise “kadın” kategorisinin olmaması dikkat çekiyor. Bununla birlikte kadınlarla ilgili haberlere ya gazetelerin üçüncü sayfasında yer veriliyor ya da bedeni cinsel obje olarak kullanılıyor. 

 

Bu haberlerde de kadının maruz bırakıldığı şiddet ve cinsel saldırı gerekçelendirilerek, haberde kullanılan eril dil ise meşrulaştırılıyor. 

 

Bunun yanı sıra kadın haberlerinin çoğunun erkekler tarafından yazıldığı Sabah, Milliyet, Hürriyet, Posta, Yeni Şafak, Akit gibi hükümete yakın basın organları ile muhalif medya iddiasındaki Cumhuriyet, Diken, Sözcü gibi gazeteler veya haber sitelerinde ise kadın siyasi ideoloji üzerinden “iyi kadın” veya “kötü kadın” olarak konumlandırılarak cinsiyet, nefret ve şiddet dili pekiştiriliyor. Bu anlayışla birlikte kadına yönelik toplumsal cinsiyet rolleri yeniden üretiliyor. 

 

KADIN MAGAZİN YA DA YEMEK  SAYFALARINDA ÖZNE 

 

Medya, kadın bedeni üzerinden cinsiyetçi ve eril dili meşrulaştırırken, kadınlar medya alanında da erkeğin belirlediği alana göre ve toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde yer alıyor. Örneğin ekonomi, spor, politika ve finans ile ilgili konular daha çok erkeğin “uzmanlık” alanı gibi gösterilirken, kadın ise daha çok alışveriş, sağlık, magazin, ev ve yemek gibi konular söz konusu olduğunda haberin öznesi olabiliyor. 

 

MEDYA PROGRAMLARINA KATILANLAR HEP ERKEK

 

Bu tür haberlerde de kadının bedeni reklam öznesi olarak sömürülüyor. Erkeğin belirlediği toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde haberin öznesi olarak konumlandırılan kadın, herhangi bir siyasi analiz veya ülke gündemiyle ilgili görüşüne hiç başvurulmayan ya da belirlenen konular içerisinde değerlendirmelerine başvurulan bir birey olarak yer alıyor. Bu duruma ana akım medya tarafından yapılan açık oturum, tartışma programlarına çokça rastlanırken, programlara katılanların çoğunun erkek olması dikkat çekiyor. 

 

KADIN BEDENİ ÜZERİNDEN CİNSİYETÇİLİK MEŞRULAŞTIRILIYOR

 

Öte yandan kadınlar medyada yer alması için kendisine dayatılan beden ölçüleri içerisinde ya haber sunucusu ya da reklam öznesi olarak yer alıyor. Kadın daha çok müzik klipleri, araba reklamları, ev ve yemek, beyaz eşya, temizlik ürünleri, kozmetik reklamlarının yanı sıra özellikle son dönemlerde öne çıkan çikolata reklamlarında ve et reklamlarında “piliç” olarak betimleniyor. Böylece, kadın bedeni üzerinden şiddet, cinsiyetçilik ve türcülük meşrulaştırılıyor. Kadın, bu reklamlarda “iyi bir eş”, “anne”, “dayatılan beden ölçülerine sahip bir kadın” oluyor. 

 

HABERİN GENEL YAYIN POLİTİKASINI ERKEKLER BELİRLİYOR

 

Kadınlar haber metinlerinde eril ve cinsiyetçi bir anlayışla konumlandırılırken, gazetelerin, haber sitelerinin veya medya kuruluşlarının künye bölümünde, genel yayın müdürlüğü, editör, haber müdürü gibi bölümlerde ya hiç ya da kısmi olarak yer alırken, medya kuruluşunun veya gazetenin genel yayın politikası hakkında söz söyleme hakkına ise sahip olamıyor. Bu durum ana akım medya kuruluşlarında erkeğin belirlediği ve karar verdiği alanlarken Kürt medyası ve kimi muhalif basın kuruluşlarında ise kadınlar haberleri yazma, yayınlama ve haber hakkında karar verme mekanizmalarında yer alarak bu zihniyete karşı “kadın odaklı bir habercilik” anlayışını ortaya koyuyor.

 

HABERİN ÖZNESİ KADIN AMA KADIN KATEGORİSİ YOK

 

Yine hem ana akım medya hem de kendisini muhalif veya alternatif bir medya olarak tanımlayan gazete veya medya kuruluşlarını incelediğimizde birçok haber sitesinin teknoloji, sağlık, magazin, analiz gibi kategorileri yer alırken haberlerin öznesi olan kadına dair ise herhangi bir kategoriye yer verilmiyor. Kadın haberlerine birçok sitede sağlık, yaşam, magazin eklerinde, eğlence, reklam, güzellik gibi üçüncü sayfada yer veriliyor.  

 

KADIN HEP ‘MAĞDUR’ 

 

Kadın haberlerinin işleyişiyle ilgili incelediğimiz Milliyet, Sabah, Cumhuriyet, Yeni Şafak, Posta, Hürriyet, Diken, Sözcü, Duvar, T24 gibi gazete ve medya kuruluşları kadın söz konusu olduğunda ortak noktada birleşiyor. Bu yayın organları ideolojik olarak birbirinden ayrılsa da kullanılan dil, kadın kategorisi, şiddeti gerekçelendirme, kadın bedenini cinsel bir obje olarak teşhir etme, kullanılan fotoğraf, kadının kıyafeti veya söyleminin hedef haline getirilmesi dikkat çekiyor. Yine nefret ve şiddetin kadın bedeni üzerinden meşrulaştırılması, kadına “mağdur”, “savunmasız” olarak yer verilmesi ya da belirlenen toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde kadını “iyi bir anne”, “eş”, “sevgili” gibi konumlandırma söz konusu oluyor. 

 

GAZETE BAŞLIKLARI KADINI HEDEF GÖSTERİYOR

 

Bu gazetelerden derlediğimiz bazı başlıklar şu şekilde: 

 

Yeni Şaf ak: Kadın şoförün korkunç kazası kamerada 

 

Hürriyet: Levent Yüksel’e 31 yaş küçük sevgili

 

Milliyet: Eşimin fantezilerinden bıktım, beni boşayın! 

 

Diken: Şimdi de Batman: HDP’li vekil Başaran PKK’lı cenazesinde 

 

Posta: Kocasına kızdı bebeklerini bırakıp kaçtı 

 

Posta: Erkek arkadaşını bıçakladı, çırılçıplak bıçaklamak istedi 

 

T24: Sınır kapısında valizden Rus uyruklu kadın çıktı! 

 

Cumhuriyet: Angelina Jolie'ye benzemek için servet harcadı... Ölü Gelin'e benzedi 

 

Cumhuriyet: Halk otobüsünde koltuk kavgası... Saç saça birbirlerine girdiler 

 

Cumhuriyet: Genç kızı 21 gün kemerle, sopayla darp edip tecavüz etti 

 

Cumhuriyet: Erkek terörü: Hamile eşini 8 bıçak darbesiyle öldürdü, 'Bıçağın üzerine düştü' dedi 

 

Sabah: Oğlunu boğarak öldüren anneden şok sözler 

 

Sabah: Zengin kocalarından yıllarca şiddet gördüler 

 

Sabah: Geçen yıl Müslüman olan İngiliz kadın, son yolculuğuna uğurlandı 

 

Sözcü: Genç kadın sokağa çıktı diye dayak yedi, polise sığındı 

 

İHA: Babası tarafından vahşice öldürüldü

 

DHA: Asansör faciasında bebeği ölen acılı anne konuştu 

 

İHA: Katil koca Kadına Yönelik Şiddete Karşı Mücadele Günü'nde yakalandı 

 

Habertürk: Reddedilen travesti müşteriyi bıçakladı 

 

ERKEK ŞİDDETİ DEĞİL KADIN İFŞA EDİLİYOR

 

Ana akım medya başta olmak üzere birkaç muhalif veya alternatif medya kuruluşu, gazete; kadın haberlerinde cinsiyetçi, şiddet ve nefret dilini pekiştirirken, kadının maruz bırakıldığı saldırı, şiddet ifşa edilmesi yerine, kadın mağdur, korumasız, aciz gibi gösterilerek haberde kullanılan fotoğraflarla da destekleniyor. Ayrıca şiddet ve saldırı haberlerinde ifşa edilmesi gereken erkek iken hem ana akım medyada hem de muhalif ve alternatif olarak gören medyada kadın fotoğrafı veriliyor. Kadının maruz bırakıldığı şiddet ve saldırı ise “aile içi bir mesele” olarak toplumsal koşullardan, erkek egemen zihniyetten ayrı tutularak veriliyor. 

 

KADINA ÜÇÜNCÜ SAYFA LAYIK GÖRÜLÜYOR

 

Kadınların maruz bırakıldığı şiddet veya saldırı gazetelerin üçüncü sayfalarında magazin haberi gibi ele alınmasının yanı sıra, kadın maruz bırakıldığı cinsel saldırıyla ilgili ise haberi yazan erkek muhabir tarafından kadının açık kimliği, yöntemi gibi özel yaşam hakkını ihlal edecek ayrıntılara yer verilerek kadının aynı travmaya, şiddete ve cinsel saldırıya tekrar maruz bırakılmasına neden oluyor. Bu durum çocuklara yönelik istismar haberlerinde çokça rastlanıyor. 

 

ERKEK EGEMEN İKTİDAR KADINI HEDEF GÖSTERİYOR

 

Kadınların medyada maruz bırakıldıkları cinsiyetçi, nefret dilli söylemler toplumsal alanda, özellikle de siyasi erkten aldığı güçle medyada kendine meşru bir zemin buluyor. Son dönemlerde özellikle siyasi iktidarın, kimi muhalif kesimlerin ve kadını belli kalıplar içerisine almaya çalışan erkek egemen zihniyetin kadının bedenine, işine ve kıyafetine yönelik kullandığı tanımlar, nefret ve cinsiyetçilik pekiştirilerek buna yasal bir zemin hazırlanıyor. 

 

ANNE VE EŞ OLARAK TEMSİL EDİLİYOR

 

Erkek egemen zihniyet kadına annelik vasfı yükleyerek, kaç çocuk doğurması, hangi kıyafeti giymesi, nasıl kahkaha atması ve hangi işte çalışması gerektiği gibi kadının kendi yaşamına karar verme hakkına müdahale etmeyi meşrulaştıran söylemler ve kararlar alarak medya eliyle de bunu topluma dayatmaya çalışıyor.

 

HABERLERDE TECAVÜZ KÜLTÜRÜ MEŞRULAŞTIRILIYOR

 

Yazılan haberlerde “tecavüz kültürü”, erkek egemen zihniyet tarafından kadın bedeni üzerinden kendini meşrulaştırırken, özellikle şiddete maruz bırakılan veya katledilen bir kadın bedeni gazete manşetlerinde ifşa edilerek “tecavüz” sıradanlaştırılıyor. 

 

KADIN GAZETECİLERİN MÜCADELESİ

 

Öte yandan kadınlar haberlerde her türlü ayrımcı, cinsiyetçi dille haber öznesi olurken, kadın gazeteciler ise mesleklerinden ve kimliklerinden dolayı sahada da bir ayrımcılığa maruz bırakılıyor. Toplumsal alan içerisinde kolluk kuvvetlerinin baskısına maruz bırakılırken, gazeteciliği erkek mesleği olarak gören erkek egemen zihniyet ise medya alanında kadın gazetecilere yer vermiyor veya kendisinin belirlediği sınırlar içerisinde mesleği icra etmesini dayatıyor. 

 

‘KAMERAMAN’ DEĞİL KAMERACI 

 

Buna verilecek örneklerden biri de “kameramanlık” gibi tanımlarla sadece erkeğin kamera kullanabileceği dayatması. Bu kelimeye karşı ise kadın gazeteciler erkek kameracıların bu belirlediği sınıra karşı mücadele vererek hem kendi haberlerini hem de şiddete ve cinsel saldırıya maruz bırakılan kadının yaşadığı hak ihlalini kadın bakış açısıyla ele alıyor. 

 

KÜRT KADIN GAZETECİLİĞİ ÖRNEĞİ

 

Bu mücadeleyi gelişimin önemli bir parçası Kürt kadın gazeteciliği ve Kürt basını oluyor. Kadın gazeteciliği açısından en çok kadın çalışanın olduğu basın Kürt basını olarak göze çarpıyor. Bununla birlikte Kürt kadın gazetecileri, ana akım medyanın tersine medya kuruluşlarında genel yayın yönetmenliğinden, editörlük ve muhabirliğe kadar birçok alanda yer alarak kadın odaklı haberciliğin mücadelesini yazdıkları haberlerle veriyor.

 

KADIN GAZETECİLERİN MÜCADELESİ SÜRÜYOR

 

Bununla birlikte Kürt kadın gazeteciler ise Gurbetelli Ersöz, Deniz Fırat, Nujiyan Erhan ve Dilişan İbiş gibi kadın özgürlük mücadelesinin bir parçası olurken, kameraları ve gazetecilikleriyle de yaşamını yitiren kadın gazetecilerden mirası devralarak mücadeleyi sürdürüyor. Ayrıca, Kürt kadın gazetecileri, başta bölgede çalışan kadın gazetecilerin sahada maruz kaldıkları erkek şiddetini ve saldırılarını ifşa etmek için tüm kadın gazetecilerle dayanışmak amacıyla 3 Mayıs 2017 tarihinde Mezopotamya Kadın Gazeteciler Platformu’nu kurarak kadın gazeteciliğini güçlendirmek için önemli bir adım attı.

 

MA / Sonya Bayık