Bingöl’de yaşayan 70 yaşındaki Dengbêj Ali Dolgun, 10 yaşından beri kilamlar seslendiriyor. Kentte halk arasında Dengbêj Aliyê Bîngolî (Bingöllü Ali) olarak tanınıyor. Bîngolî, başta dengbêjlerin piri Şakiro olmak üzere birçok dengbêjle tanıştı onların içlerinde büyüdü. Bîngolî, dengbêjlerin yeteri kadar değer görmediğinden yakınıyor. Kewê, Bişarê Çeto ve Şerê Selanîkê kilamlarını seslendiren Bîngolî, kentte bir dengbêj evi olmadığı için kilamlarını kahvehanelerde seslendiriyor. Bîngolî'nin temennisi kentte böylesi bir mekanın açılması. 

 

DENGBÊJLERİN İÇİNDE BÜYÜDÜ 

 

Bîngolî, küçüklüğünde, Şakiro, dengbej Hüseyinê Ordunosê, denbêj Sedîkê Kanîreşê gibi dengbêjlerle tanıştığını ve bu dengbejlerin kendisini çok etkilediğini söyledi. Yeni neslin dengbêjlere ve kilamlara değer göstermediğinden yakınan Bîngolî, “Bugünkü insanlar daha çok modern şarkılar ve sanatçıları dinliyorlar. Dengbêji dinleyen çok az sayıda insan var. Kendi çocuklarım bile farklı tarzlardaki müzikleri dinliyor. Eğer dengebêjliğe kıymet vermesek, yok olup gidecek. Eskiden köy köy gezip kilamlarımızı söylerdik. Bütün köylüler etrafımızda toplanırdı. Saatlerce kilamlarımızı bu şekilde seslendirirdik. Ama o kültüre ait hiçbir şey kalmadı. Düğünlere giderdik, orada da gelin ve damat için kilamlar söylerdik. Her şeye rağmen son birkaç yıldır dengbêjliğe verilen değer biraz arttı. Bazen dengbêj geceleri düzenleniyor, bizi de davet ediyorlar ve gidip katılıyoruz.  Şuna inanıyorum ki dengbêjlik eski kıymetine ve değerine kavuşacak. Çünkü azalan ve yok olma tehlikesi altında olan her şey değer kazanır. Dengbêjliğin de bu şekilde değer kazanacağına inanıyorum. Biz de yaşadığımız sürece kültürümüz, geleneklerimiz  ve kilamlarımız da devam edecek” dedi.

 

Kilamların bir deniz gibi olduğunu söyleyen Bîngolî, “Kilamları ne kadar da söylesen bitmez. Kendi kilamlarımın dışında büyük dengbêjlerin kilamlarını söylüyorum. Kilam söylediğimde içim ferahlıyor, acılarımdan ve dertlerimden az da olsa arınıyorum. Dengbêjler, aşk, ölüm, göç, kahramanlık, cesaret, keder, hüzün gibi birçok konuda kilamlar söyler. Dengbêjler bir market gibidir ve içinde her çeşit kilam olmalıdır. Sadece gidip bağırarak dengbêjlik yapılmaz. Bir usulü var. Toplumun psikolojisine göre kilamlarımızı seslendirmeliyiz. Her kilamın bir anlamı var ve her kilam üzerinde ciltlerce kitap yazabilirsin” diye konuştu.

 

‘TİTREYEREK KİLAM SÖYLEDİM’

 

Usta dengbêj Şakiro’nun, 1978 yılında kendilerine 2 gün misafir olduğunu hatırlatan Bîngolî, Şakiro ile anısını şöyle anlattı: “Şakiro bize misafir olduğunda gençtim, kilamlar söylüyordum. Şakiro da bir düğün için Bingöl’e gelmişti. İki gün bizim evde kaldı. Bir akşam, ailem Şakiro’ya benim de kilam seslendirdiğimi söyledi. Şakiro da bunun üzerine benden bir kilam söylememi istedi. Ben de bir kilam söyledim ama Şakiro’nun karşısında titriyordum. Çünkü bu inanılmaz bir duyguydu. Bu kadar heybetli bir dengbêjin yanında kilam söyleyeceğim aklıma gelmezdi. O an yaşadığım duyguyu anlatmaya hiçbir sözcük yetmez. İnanılmaz bir şeydi. Çünkü Şakiro’nun karşısında kilam bilsen de unutursun. Ya da söylemeye cesaretin olmaz.”

 

‘ŞAKİRO BİR DERYAYDI'

 

Şakiro’nun sadece bir dengbej olmadığının altını çizen Bîngolî, “Şakiro’nun sesi ne kadar güzelse sohbeti sesinden daha güzeldi. İlim, bilim, kültür, sosyal ve toplumsal konularda saatlerce sohbet ederdi. Kalabalık bir ortamda sohbete başladığında, insanlar artık kilam söylemesini istemezdi, saatlerce sohbeti sürsün isterdi. Tarihten ve yaşanmışlıklardan bahsederdi. Benim gördüğüm Şakiro sadece bir dengbej değildi, Allah’ın bize verdiği bir deryaydı, bir nimetti. Bir sohbette biri Şakiro’ya ‘bazen kilam söylediğinizde sanki yer yarılıyor ve gök gürlüyor, bazen de çok yavaş söylüyorsunuz. Bunu nedeni nedir’ diye sorar. Şakiro’da; ‘Kilam çiqas miqam û deng be divê ewqas nexş û reng be (Kilam ne kadar bir makam ve ses ise, o kadar da uyumlu ve renkli olmalı)’ karşılığını verir” dedi.

 

MA / Mahmut Ruvanas