Kobane Davası'nda gizli tanık ifadesi gizlendi

img

ANKARA - Kobane Davası’nda dosyaya eklenen gizli tanık ifadesinin mahkeme heyeti tarafından gizlenmesine tepki gösteren Selahattin Demirtaş, “Kumpas zekâ işidir, girmeyin bu işe sizi aşar” dedi.

Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yargılamanın devam ettiği Kobanê Davası’nın 9’uncu duruşması 7’nci gününde Sincan Cezaevi Kampüsü’nde devam etti.

POLİS TAVSİYESİYLE ŞİKAYETÇİ OLMUŞ

Müşteki ifadelerinin devam ettiği duruşmada konuşan müşteki Duran Çengel zararının karşılanması için şikayetçi olduğunu ancak zararının karşılanmadığını söyledi. Çengel, “Polisler bana şikayetçi olursam zararımın karşılanacağını söyledi. Ben bu yüzden şikayetçi oldum ama bu insanlardan şikayetçi değilim. Aracıma zarar verenler yüzü kapalı çocuklardı” diyerek şikayetçi olmadığını belirtti. 

DOSYADA YENİ TANIK İFADESİ

Müşteki ifadelerinin sonlanmasının ardından mahkeme başkanı “Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’ndan tarafımıza yönlendirilen ve bu kapsamda ifadeleri alınan tanık ‘ABC 123’ isimli tanığın ifadesinin dosyaya eklenmesine ve hazırda bulunanlara okunmasına karar verildi” diyerek dosyaya yeni bir tanık ifadesinin eklendiğini aktardı. Tanık beyanında, siyasetçiler hakkında kısa ve genel geçer bilgilerin yer alması dikkat çekti.

İddia makamı siyasetçilerin tutukluğunun devamına yönelik mütalaasını sunarken, tanık ifadesini de mütalaasına gerekçe olarak ekledi.

‘İFADE NEDEN UYAP’A EKLENMEDİ?’

Mütalaanın ardından söz alan Avukat Kenan Maçoğlu, mahkemede bir yargılama faaliyeti olmadığını belirterek, “Soruşturma aşamasında aklımızla fikrimizle dalga geçildi, siz de aynı şeyi yapıyorsunuz. İki haftalık duruşma periyodu var ama ne hikmetse tek boş gün olan çarşamba günü tanık ifadesi geliyor. Buraya getirip dinleyebilirdiniz. Sabah açtığınız duruşmada gelen bilgi belgeleri okuyorsunuz ancak bu ifadenin geldiği ancak bu ifadeyi saklı tuttunuz. Niye ifadesini UYAP’a eklemediniz? Kapalı kapılar ardında başka pazarlıklar mı oldu?” diye sordu.

SORULAR YANITSIZ

Maçoğlu’nun, “Nereye ne zaman başvurdu, Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’na ne şekilde başvurdu? Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı size ne zaman bu bilgiyi verdi ve siz ne zaman dinlenmesine karar verdiniz? Bunların hepsini izah etmeniz gerekiyor” sorularının ardından mahkeme heyetinin gelen sorulara cevaplar vermediği görüldü.

‘DOSYADA TWEET ATMAK CİNAYET SUÇU OLARAK GÖRÜLDÜ’

Gizli tanık tartışmalarının ardından söz alan HDP MYK üyesi Alp Altınörs, tahliye taleplerinin alınması gerektiğine vurgu yaptı. Altınörs, tutukluluğunun üzerinden 1 yıl 4 ay geçtiğini hatırlatırken, “Mahkeme başkanının müştekilere yönelik bir önceki celsede sanıklar bu suçları doğrudan işlemekten değil azmettirmekten yargılanıyorlar. Ancak bu sözler kayıt altına alınmadı. Bu suçların doğrudan doğruya bizler tarafından işlenmediği mahkeme tarafından teyit edilmesi kritikti. Demek ki biz kimseyi öldürmemişiz. Bu nedenle bizim sevk maddelerimiz hukuka aykırıdır. İşlemediğimiz suçlardan nasıl yargılanıyor ve tutuklu bulunuyoruz? TCK 37/1 üzerinden cezalandırılmamız isteniyor ancak bu madde doğrudan suç işleme ve iştirak maddesidir, azmettirme değil. Bu dosyada Tweet atmak cinayet suçu olarak görüldü” dedi. PYD’nin 6 Ekim 2014 tarihinde terör örgütü olarak kabul edilmediğini hatırlatan Altınörs, “PYD’nin faaliyetleri o tarihte serbestti ve yürürlükte hukuken bir kısıtlama da yoktu. Devletin en yetkili mercileri bunu söylüyor. O halde bu yargılamanın devam etmesinin kabul edilebilir bir tarafı kalmamıştır. Bütün bu olgulara rağmen PYD’den gelen bir e-posta temel bir tutukluluk dayanağı olarak görülmüştür. PYD Suriye muhalefetinin bir parçası olarak kabul edilmekte ve Eş Başkan Salih Müslim Mit ve AKP ile görüşmeler gerçekleştirmekteydi” ifadelerini kullandı. Mahkemeniz DAİŞ’in Türkiye için de büyük bir tehlike oluşturduğu eylemlerinde görülmekteyken mahkemeniz bunu görmezden gelmektedir. O günlerde DAİŞ, Kobane önlerinde durdurulmasaydı Türkiye’de de katliamlarına son devam edebilirdi” diye konuştu.

Altınörs kaçma şüphesi olmadığını ve bugüne kadar hiçbir siyasal yargılamadan çekinmediğini belirterek, tutuksuz yargılanmayı talep etti.

‘HANGİ KOŞULLARDA DİNLENDİ?’

Ardından söz alan Şevin Kaya, “Tanık beyanına ilişkin söz almak istedik ancak savcı mütalaa sundu. Siz ve 2 üyenizle beraber tanık ifadesini aldığınızı söylediniz. İfade sırasında Cumhuriyet Savcısı var mıydı?” diye sordu. Mahkeme başkanı soruyu yanıtlamadığı gibi UYAP’tan bakmasını söyledi. Sözlerini sürdüren Kaya, “Cumhuriyet savcısı ifadede yoktu. Biz ısrarla CMK diyoruz. Siz ise tanık beyanını, avukatların, Cumhuriyet savcısının olmadığı bir yerde alamazsınız. Sizin CMK 201/1’e göre hangi koşullarda tanığı dinlediğinizi bize açıklamak zorundasınız” diyerek tanığa soru sorulması yönündeki Yargıtay kararlarını hatırlattı. Mahkeme heyetinin gizli tanığın bu dosyaya hangi nedenle ve hangi şartlarla girdiğini söylemek zorunda olduğunu belirten Kaya, “Siz duruşmada tartışmadığını bir tanık beyanını bize bir delil olarak sunamazsınız. Burası bir tiyatro salonu değil yargılama salonu. Bu tanığı bizim bulunduğumuz bir duruşmada dinlemek zorundasınız. Tanığa soru sorma usulleri vardır. Bu şekilde olan kararlarınızdan vazgeçilmesini ve tanığın duruşmada dinlenmesini talep ediyoruz” diye aktardı.

DOSYADA OLMAYAN İSİMLER HAKKINDA BEYAN

Daha sonra söz alan Avukat Veysi Eski, yargılananların siyasi bir partinin 6 milyon oy almış bir iradesi olduğunu vurguladı. Eski, “Biz söz almak için sizlerle kavga etmek istemiyoruz. Mesleğimiz zaman veya hukuka aykırı bir durumda söz alabiliriz. Şimdi ben bu gerginliğin sebebinin duruşmasının sonunda okuduğunuz tanık ifadesi olduğunu düşünüyorum” dedi. Mahkemenin elinde bir delil olduğunu ve bu delile ilişkin savcıyla görüşüldüğünü belirten Eski, “Ancak savcının flaş diskten çıkardığı mütalaada görüldüğü üzere savcı buradaki tartışmalardan ve konuşmalardan etkilenmeyeceğini düşünerek hazır bir mütalaayla buraya geliyor. İşte buna kumpas diyoruz. Benim gördüğüm kadarıyla tanık dosyada olmayan kişiler hakkında da beyanda bulundu. Dosyada bulunmayan kişilerin fotoğraf teşhisi nasıl yapıldı? Dosya çöktü bari bir hamle yapalım diye uğraşıyorsunuz. Gizli tanığın buraya getirilip sorularımızı yanıtlamasını talep ediyoruz” diye ifade etti.

‘KUMPAS ZEKÂ İŞİDİR, BU İŞ SİZİ AŞAR’

Sonrasında söz alan Selahattin Demirtaş, mahkeme heyetine, “Tanığın soruşturma numarası nerede? Başsavcılığın yazısı nerede?” sorularını yönelterek, delil değerlendirme aşamasında tanığın dinlenilmesi gerektiğini ve soru sorma haklarının olduğunu ifade etti. Demirtaş, “Resmen ‘kimsenin haberi olmadan biz seni dinleyelim’ demişsiniz. Kumpas zekâ işidir, girmeyin bu işe sizi aşar. Yüzünüze gözünüze bulaştırırsınız. Bizi 4 buçuk yıldır tutuklayıp siyaseti dizayn etmeye çalışıyorsunuz. Burada siyasi kumpas yürütüyorsunuz. Tanımadığınız, ‘bizi bağlamaz’ dediğiniz AİHM, yeni bir karar verdi. Size yemin ederim ki o kararlar uygulanmaya başlarken hâkim koltuğunda siz oturmayacaksınız” dedi.

‘PEKİ YA SEÇİMİ KAYBEDERSENİZ?’

“Demirtaş, devamında şöyle konuştu: “Siz de bu HSK tarafından görevlendirilmiş kişilersiniz. Seçimi kazanan devleti kazanıyor, öyle görünüyor. Peki ya seçimi kaybederseniz ne olacak? Muhalefet kazanmış olacak. Biz muhalefetiz. Biz de bağımsız, adil yargı için uğraşacağız. İşte o AİHM kararlarının uygulanması için parlamentoya, bakanlığa başvuracağız. Hakkınızda suç duyurusunda bulunacağız. Tanık beyanının nasıl, hangi tarihte alındığı, dosyaya ne şekilde girdiği, neden gizli olduğu temel yargılama bilgileridir. Birtakım arkadaşlar savunmalarını yaptılar yarın biz de yapacağız ama daha ne kadar kumpas çıkacak bilmiyoruz. Siz siyasetçiyseniz biz sizden daha siyasetçiyiz. Siz mahkeme değilsiniz, dosyadan çekilmenizi talep ediyorum. AİHM kararına atıfta bulunarak yeni bir durum olduğu için bu durumda çekilmeniz lazım. Biz sizi reddediyoruz. Sizi atayanlar AKP, MHP’li HSK üyeleri. Bu çok aleni ve siz de bunu aleni yapmaktan çekinmiyorsunuz.”

‘LEYHTE OLAN DELİL ALEYHİMİZE KULLANILMAYA ÇALIŞILIYOR’

“Delil değerlendirirken yalana sığınıyorsunuz” diyen Demirtaş tahliye olduğu mahkemede tanık olan ve daha sonra kaybolan Mercek isimli tanığı hatırlatarak, “Mercek’in kendisini bırak, beyanları yok ortada. Hadi Mercan bizden korktu kaçtı da beyanları da mı korktu yok. Çünkü onun beyanlarını alanların hepsi şu an FETÖ’den tutuklu. Siz yok ettiniz onu. Mercek esas mahkemesi tarafından düşürülüp tahliye kararı verilmiş ama siz bunu hala sürdürüyor ve tüm arkadaşların tutuk devam gerekçesi yapıyorsunuz. Çünkü siz hukukçu değil siyasetçisiniz. Mercek tanığının beyanlarının olmaması lehimize bir durumdur, aleyhimize değil. Bizim lehimize olan bir delili Ankara 22’nci Ağır Ceza Mahkemesi aleyhimize kullanıyor. Gizli tanığı getirin bize teslim edin gözümüz gibi bakarız. Yoksa kaybolunca bizi suçlu tutuyorsunuz. Sizden hiçbir talebim yok 2-3 AKP, MHP’li cübbe giymişsiniz. Biz hukuka güveniyoruz, size değil” şeklinde konuştu.



Diğer başlıklar

13:03 Serhat'ta kar yağışı: 3 bin 46 yerleşim yeri ulaşıma kapandı
13:00 AKKAY-DER yeni yönetimini belirledi
12:48 İzmir'de tutsaklar Toprak ve Taş tahliye oldu
12:32 Roboskî'de 14'üncü yıl anması CANLI
12:06 Rojhilat’ta iki kolber çığ altında kalarak yaşamını yitirdi
11:32 Esenyurt’taki kazada yaşamını yitirenlerin sayısı 5 oldu
10:04 Meteoroloji’den kuvvetli kar yağışı uyarısı
09:50 Kadınların 2025'teki mücadelesi Jin dergi kapağında
09:19 Onlarca çocuğun istismar edildiği Ensar Vakfı, ahlak dersi verecek
09:16 Pirsûs’ta belediye sokakları onarıyor DEDAŞ bozuyor
09:14 51 kilometrelik tarihi kanalın sadece 3 kilometresi sulamada kullanılabiliyor
09:09 4 Ocak mitingi için çağrı: Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için alanda olalım
09:09 11’inci Yargı Paketi’ne tepki: Demokratik bir zihniyetin ürünü mü?
09:04 Elkê'de kar kalınlığı bir metreyi geçti
09:02 HDK Eşsözcüsü Kenanoğlu: Abdullah Öcalan’a yaklaşım Kürtlere yaklaşımı belirler
09:01 Suriye’de petrol ve doğalgaz savaşı
09:01 Boyun eğmediler, direnişlere öncü oldular
09:00 28 ARALIK 2025 GÜNDEMİ
00:04 Qers’te 41 köy yolu ulaşıma kapandı
27/12/2025
23:12 Halep’te 2 üniversite öğrencisi kaçırıldı
22:56 İran sinemasının usta ismi Behram Beyzayi yaşamını yitirdi
22:32 Şêxmeqsûd ve Eşrefiyê’de abluka arttı
21:25 Hacı Özkal okurları ile buluştu
21:09 İzmir'de Gaxan etkinliği: Barışa vesile olsun
20:16 Bağımlılığa karşı örgütlü mücadele çağrısı
19:52 Çiğdem Kılıçgün Uçar: Umut hakkı barış, eşitlik, özgürlüktür
19:38 Alman aktivist Anna Liedtke için eylem
19:29 İstanbul’da kaza: 4 kadın işçi yaşamını yitirdi
19:26 Mûş beyaza büründü
18:12 Gazze’de 71 bin 219 insan katledildi
17:39 Silêmanî’ye çalışmaya giden genç ölü bulundu
17:20 Rusya’dan başkent Kiev’e saldırı
17:14 Arkaş'tan panele katılım çağrısı: Sorunları masaya yatıralım
17:02 Bayındır: Kürt halkı Önder Öcalan'dan ayrı olamaz
16:55 Gazeteci Aykol'un akciğerlerinden sıvı örneği alındı
16:51 Mêrdîn'de 4 Ocak çağrısı
16:47 Şêxmeqsûd ve Eşrefiye'de kuşatma ve saldırılar sürüyor
16:29 Türköne: Devlet Abdullah Öcalan’ın ‘Ortak yaşam’ vizyonuna geldi
16:13 Bismil’de Arjen Kültür ve Sanat Merkezi açıldı
16:06 Dêrsim’de ilk kar
15:59 4 Ocak mitinge çağrı:‘Umut hakkı’ sağlanmalı
15:34 Üç ilde erkek şiddeti: Bir kadın katledildi
15:15 Ertürk ve Kavak’ın tahliyesi talep edildi
15:01 Yaşamevi Kadın Dayanışma Derneği raporu: Kadınlar şiddetin her türlüsüne maruz kalıyor
14:48 ‘Doğu Raporu’nun 30. Yılında: Dünden Bugüne Paneli
14:43 Dêrsim'de Gaxan etkinliği
13:42 Kayıp yakınları beş kentte adalet talep etti
13:34 Mêrdîn'de görüş mesafesi 5 metrenin altına düştü
13:23 HPG'li Lokman Gazyak anıldı
13:10 Emek ve Demokrasi Platformu: ‘Umut hakkı’ barışın toplumsallaşmasını sağlar
12:58 Cumartesi Anneleri Mehmet Özdemir’in akıbetini sordu
12:42 Sokağa çıkma yasaklarında katledilen sağlık emekçileri anıldı
12:40 Mersin’de 2 çocuk yangında yaşamını yitirdi
11:49 İBB’ye yeni operasyon: 4 gözaltı
10:34 Eşbaşkanlardan ‘Umut ve Özgürlük’ mitingine davet
09:32 Libya uçak kazasını incelemek için heyet gönderdi
09:07 3’ü kadın 4 öğrenciyi yaralayan kişi tutuksuz yargılanıyor
09:06 4 Ocak mitingine çağrı: 'Umut hakkı' bir halkın umudunun ilkesidir
09:06 Şaqayiq Nowruzi: İran’da kadın hareketi akan bir nehir
09:05 Kürdistan'da 300’ü aşkın arkeolojik alan baraj suları altında bırakıldı
09:04 Kadifekale'de özel savaş politikasına karşı yürüyüş
09:03 Erdoğan ‘kesinlikle bulacağız’ demişti: İnal’dan 20 yıldır haber yok
09:03 2026’da kadın mücadelesi ve örgütlülüğü daha da güçlenecek
09:02 Roboskî 14 yıldır kanıyor: Acımızı barış dindirir
09:01 Sistematik tacize uğrayan çocuğa polisten soru: Annen iftira mı atıyor?
09:00 Zam, enflasyon, yoksulluk: Türkiye 2026’ya ekonomik çöküşle giriyor
09:00 27 ARALIK 2025 GÜNDEMİ
08:09 Şêx Meqsûd ve Eşrefiye'ye saldırı
07:57 38 il için yağış uyarısı
00:05 Demokratik Suriye Meclisi: 10 Mart Mutabakatı’nın başarısı acil bir ulusal öneme sahiptir
26/12/2025
23:50 Artuklu’da meşe ve çam fidanları toprakla buluştu
23:43 Gözaltına alınan gazeteci Mezarcı serbest bırakıldı
22:56 Amed’de bir kadını katleden Siraç Kartal tutuklandı
22:52 DEM Parti: Saldırılara karşı ortak mücadele hayati önemdedir
22:25 DAİŞ gümrük devriyesine saldırdı: 3 yaralı
22:03 Alevi Yüksek Meclisi: Cami saldırısının sorumlusu Şam’dır
21:36 Bakan Tunç’tan 11’inci Yargı Paketi savunması: Ceza adaletini sağlamaya yönelik bir düzenleme
21:25 Ankara'da Şeva Yelda kutlaması
20:40 Gazze’de can kaybı 70 bin 945’e yükseldi
20:28 Amed’de iş cinayeti
20:11 Süveydalı tutuklular açlık grevine başladı
20:05 Antalya'da polis şiddetine tepki: Sorumlular cezalandırılsın
19:23 Humus’taki cami saldırısını HTŞ’nin ‘eski’ kolu üstlendi
19:05 Alevi örgütlerinden katliamlara karşı mücadele çağrısı
18:28 Wan’da 223 işçinin eylemi sürüyor: Ne zaman dur diyeceksiniz?
18:18 HDK’deki çalışmaları nedeniyle sosyolog Berfin Azdal’a hapis cezası
18:12 'Yomra’da doğa talanına izin vermeyeceğiz'
17:24 MESEM protestosunda tutuklanan öğrencilere tahliye
17:22 Yeniden Refah Partisi’nden 102 kişi istifa etti
17:09 Mêrdîn’de 3 kişinin öldürülmesine dair hukukçular ve aileden açıklama
17:08 Katliam Yasası'nın durdurulması için BM'ye başvuru yapılacak
16:21 Humus’ta Alevilere ait camiye saldırı: Çok sayıda ölü ve yaralı var
16:20 Bayram ve Yıldeniz aileleri yaşamını yitiren yakınlarını andı
15:56 Keskin Bayındır: 7'den 70'e herkes mitinge katılmalı
15:49 Ankara'daki barınaklarda 10 ayda 17 bin köpek ölümü
15:42 Selma Kara'yı katleden faile ağırlaştırılmış müebbet cezası istemi
15:41 Şirnex’te ağaç kıyımının üstü brandayla örtülüyor
15:15 ABD'den Nijerya'ya DAİŞ operasyonu
15:12 Katliamın üzerinden 14 yıl geçti: Roboskî süreç açısından turnusol kağıdıdır
14:39 Adana'da 4 Ocak mitinginin çalışmaları için start verildi
14:34 Leyla Zana'ya saldırı ve hakaretlere suç duyurusu
14:13 Emeklilerden asgari ücret protestosu
13:54 Katliamların aydınlatılması için hukuki düzenleme ve komisyon talebi
13:53 Tutsaklara yeni yıl kartı
13:52 Humus’ta camide patlama: 3 ölü, 5 yaralı
13:28 ABB Başkanı Mansur Yavaş hakkında soruşturma izni talep edildi
12:43 Yolda önlem alınmamasına tepki: Hakkari’de ölüm var!
12:32 4 Ocak mitingine çağrı: ‘Umut hakkı’nı savunmak, barışı savunmaktır
12:30 DTSO Meclisi’nden çağrı: Barış ve ekonomi için somut adım şart
12:27 Nihal Ay’ın taziyesine kitlesel ziyaret
11:25 Enflasyonun düşeceğini bekleyenlerin oranı düştü
10:50 AİHM İmamoğlu dosyasını ‘öncelikli’ inceleyecek
10:16 Buca Belediyesi işçileri yeniden iş bıraktı
09:59 Süreç anketi: 'Umut hakkı' talebi yüzde 71 oranında
09:43 Karasu: Kürt halkının iradesinin dikkate alınması gerekiyor
09:20 Mazlum Ebdî Şam’a gidecek
09:17 Doğum izni düzenlemesi: Kadınların hayatını zorlaştıracak
09:17 Edebiyat, folklor, bilim ve direnişin sesi: Sehîdê Îbo
09:15 Kadınların talepleri 'yetersiz elektronik kelepçe' gerekçesiyle reddediliyor
09:14 Wan Barosu Cezaevi Komisyonu'ndan Kaya: Süreci sabote etmek isteyen hapishane ve yönetimleri var
09:13 Yazar Tunç: Mereş'te yaşananlar soykırımdı, devlet yüzleşmeli
09:13 Sanatçılar: Abdullah Öcalan’ın özgürlüğü için miting alanını dolduralım
09:07 Gaxan'ın bu yılki gündemi: Demokratik toplum ve barış
09:06 Dumlu'da tutsaklara sistematik şiddet
09:01 İnsan hakları ve yargı açısından garabet bir yıl geride kaldı
09:00 Avrupa yıl boyunca Abdullah Öcalan’ın özgürlüğünü haykırdı
09:00 26 ARALIK 2025 GÜNDEMİ
08:49 Çok sayıda kent için kar ve sağanak uyarısı
08:40 Futbolda bahis soruşturması sürüyor: 29 kişi hakkında gözaltı kararı
08:32 Colemêrg'de bir araç Zap Suyu'na yuvarlandı
08:30 Asgari ücret artışı Resmi Gazete'de yayımlandı
25/12/2025
23:55 Selim Sadak’ın hayati riski sürüyor
23:17 Erdîş’te yangın: 15 kişi hastaneye kaldırıldı
23:13 Wan’da kavgada bir kişi hayatını kaybetti
21:34 Şêxmeqsûd ve Eşrefiyê’de abluka sürüyor
21:25 Asgari ücrete tepki: Geçim artık imkansız
20:56 Boş dairede bir kadın hayatını yitirmiş halde bulundu
20:17 Pulur’da Gaxan kutlandı
20:12 Aralık ayı katliamları yürüyüşle protesto edildi
19:37 Minbic’te 1 çocuk katledildi
19:35 İsrail Lübnan’da aracı hedef aldı: 2 ölü
18:54 DEM Parti İzmir Kadın Meclisi: Leyla Zana onurumuzdur
18:41 Geçiş hükümetine bağlı gruplar bir çocuğu katletti
17:35 Mazlum Alas'ın taziyesine kitlesel ziyaret
17:14 İran Kürt yurttaşa idam cezası verdi
16:47 Gazeteci Aykol'un tedavisi sürüyor
16:40 Emeklilerden iktidar protestosu: Bu iktidar sermayenin iktidarıdır
16:38 Nihal Ay'ın taziyesine kitlesel ziyaret
15:33 Pêrtag Belediyesi, GES kurulması için 350 dönümlük araziyi kiraya verdi
15:20 Mazlum Ebdî: Entegrasyon noktasında ortak anlayışa varılmıştır