‘Esat Oktay’ın uygulamaları bugün 300 cezaevinde sürüyor’

img
DİYARBAKIR - Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi’ndeki 14 Temmuz direnişinin üzerinden 40 yıl geçerken, 78'liler Derneği Başkanı Hüseyin Barış, “O gün 5 Nolu’daki uygulamalar, bugün 300 cezaevinde uygulanıyor" dedi. 
 
Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nde, insanlık dışı işkencelere karşı 1982 yılında verilen direniş, toplumsal hafızalardaki yerini koruyor. Devletin Kürt’e yaklaşımını, Kürt’ün ise direnişini sembolize eden 5 Nolu Cezaevi’ndeki uygulamaların üzerinde 40 yıl geçti. 
 
Cezaevinde tutulan PKK’li tutukluların ağır işkencelerden geçirildiği, insanlık dışı uygulamalara maruz kaldığı cezaevinde, PKK'nin öncü kadrolarından Mazlum Doğan, 1982 yılının 21 Mart Newroz’un da üç kibrit çöpünü yakarak yaşamına son verdi. Doğan’ın karanlığı dağıtmaya çalıştığı eylem, daha sonra   18 Mayıs 1982'de "Dörtler" olarak bilinen Ferhat Kurtay, Eşref Anyık, Mahmut Zengin ve Necmi Öner kaldıkları hücrede kol kola girerek bedenlerini ateşe verdi. Cezaevindeki vahşetin ağırlaştırılarak sürdürülmesi üzerine bu sefer PKK'nin öncü kadrolarından Mehmet Hayri Durmuş, yargılandıkları mahkemenin 14 Temmuz 1982'de görülen duruşması sırasında; ölüm orucu eylemi başlattıklarını dünyaya duyurdu. Bu eylem sırasında 9 Eylül’de Kemal Pir, 12 Eylül'de M. Hayri Durmuş, 15 Eylül'de Akif Yılmaz ve 17 Eylül'de ise Ali Çiçek yaşamını yitirdi. 
 
16 Mayıs 1981 yılında gözaltına alınan, 2 ay sonra tutuklanan ve 10 yıl 5 Nolu Cezaevi’nde kalan Diyarbakır 78'liler Derneği Başkanı Hüseyin Barış, maruz kaldığı ağır işkence ve tanık olduğu vahşeti anlattı. 
 
‘FARKLI KONSEPT UYGULANDI’
 
Barış, 12 Eylül darbesi öncesinde dünyada 68 hareketlerinin oluştuğunu ve Türkiye’de de bir uyanış sürecinin başladığını söyledi. Bu süreçte Kürt ve Arap gençlerinin de etkilendiğini belirten Barış,  ülkede bir yandan açlık ve kıtlığın olduğunu, diğer tarafta ise emperyalist devletlerin baskısından toplumun çaresiz kaldığını ifade etti. Kenan Evren’in tam böylesi bir süreçte darbe yaptığını kaydeden Barış, “Çok zor süreçler yaşandı. Bu süreçte taraftar ile sempatizan, kadroların hepsi gözaltına alındı. Alınan gruplar içerisinde PKK’lilere farklı bir konsept uygulandı. Hilvan, Siverek, Batman'da ve birçok yerde darbe yapıldı. Kaçakçıya kadar herkesi oralarda gözaltına aldılar. Diyarbakır zindanı ise bambaşka bir uygulamadaydı. Resmi rakamlara göre 37 insanın Diyarbakır zindanından katledildiği söyleniyor ancak, toplumdaki bilgilere göre 55 insan yaşamını yitirdi. Kimi 1 ay, kimi 6 ay, kimi 1 sene kaldığı cezaevinde ağır işkencelerle yaşamını yitirdi" şeklinde ifadeler kullandı. 
 
‘PSİKOLOJİK BASKILAR VARDI’
 
Diyarbakır Cezaevi’nin diğer cezaevlerinden farkı olduğunu belirten Barış, ayrıca psikolojik baskıların da çok olduğunu söyledi. Barış, “Esat Oktay hakkında Kıbrıs'tan geldiği ve Rum çocuğunu kesip babasının karşısında kanını içtiği söylemleri vardı. O açıdan psikolojik baskılar vardı. 7'inci Kolordo Komutanlığı ve zindan ekipleri talimatsız çalışıyordu. Dışarıda nasıl kontralarla, çetelerle halkı kırımdan geçiriliyorlardıysa, içeride de benzer uygulamalar vardı. İspiyonculuğu, ajanlığı öne çıkardılar. Tutuklananların zaaflarını sorgularda kullanıyorlardı” diye belirtti. 
 
‘LABARATUVARA ÇEVİRDİLER’ 
 
“5'Nolu Cezaevi'ni Kürt halkı için labaratuvara çevirdiler” diye devam eden Barış, labaratuvar diye tanımladığı cezaevinde insanların ve insan haklarının imha edildiğini aktardı. Psikolojik şiddetin dışında her türlü ahlaksızca uygulamanın söz konusu cezaevinde yaşama geçirildiğine dikkat çeken Barış, “Tecrübesiz olan halkımız işkenceden dolayı bilmediği ve görmediği şeyleri dahi şiddet nedeniyle ihbar ediyordu. Bu nedenle ajanlıklar artıyordu. Bu nedenle her koğuşta ajan vardı. Doktor, avukat ya da aile görüşü denilerek, insanları koğuştan götürüp konuşturuyorlardı. Yine Kürtçe yasaktı. İki kişi birlikte volta atamıyordu; o bile yasaktı. İnsanları çağırıyorlardı işkence ettikten sonra ölü halde koğuşlara atıyorlardı. İnsanları çıplak şekilde soyup, dalga geçiyorlardı. Sabah 5'ten gece 11'e kadar Mehter Marşı çalınıyordu ve bizlere psikolojik işkence yapılıyordu” diye konuştu. 
 
‘İNSANLARI BOĞAN SİSTEM İNŞA EDİLDİ’
 
Tutuklu bulunan bir Alman yurttaşa, “Ne mutlu Türk'üm diyene" dedirtildiğini söyleyen Barış, söz konusu Alman yurttaşın cezaevinden çıktıktan sonra yaşadıklarını anlatması üzerine Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi’nin dünya kamuoyuna girdiğini söyledi. Barış, “Esat Oktay, insanları boğan bir sistem inşa etmişti. Andımız ile İstiklal Marşı’nı kısa sürede ezberlemen gerekiyordu. Okumadığın zaman, işkence ediyorlardı” dedi. 
 
‘BÖYLE BİR DİRENİŞ OLMADI’
 
Barış, Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nin ses getirmesinin altında yatan nedenin orada sergilenen direniş olduğuna dikkat çekerek, şunları söyledi: "Diğer cezaevlerinde de işkenceler vardı ama Amed zindanı başka bir şeydi.  PKK hareketinin öncü kadroları, taraftarları, sempatizanları ve köylüler, devlet kurumlarında 'PKK sempatizanıdır' denilerek şikâyet edilen memurlar vardı. Bunlar, pratiklerini yaşamlarında uygulayan insanlardı. Bunlar, örgütlü insanlardı. Bu nedenle bunlara farklı işkenceler uygulanıyordu. Kürtlerin tarihinde 28 isyan oldu ama hiçbirinde sisteme karşı bu kadar başkaldıran ve direnen çıkmadı. Bu hareket kuruluşunda olduğu gibi çelişkili davranmadı. O kadar büyük bir direnişti ki,  hakkında filmler, kitaplar çıkarıldı. Cezaevlerindekiler ‘bu örgütün kuruluşunda olduğumuzdan buna layık olmalıyız’ diye tartışıyorlardı. 'Bu halk için, toplum ve bütün halklar için mücadele ediyorsak; biz o nedenle yol ve yöntemlerimizi devam ettirmek için vazifemizi yerine getirerek direnmeliyiz' diyorlardı. Mazlum Doğan 21 Mart’ta bu duruşla eylem gerçekleştirdi. Ardından bunun üzerine tartışan, yoğunlaşan Dörtler, halkın uyanması için 18 Mayıs’ta eylem gerçekleştirip, bedenlerini ateş verdi. 
 
KEMAL PİR: BİZ GEÇ KALDIK
 
Ardından Kemal Pir, Mehmet Hayri Durmuş, Akif Yılmaz, Ali Çiçek karar vererek, ölüm orucuna girme kararı aldılar. Kemal pir 'Biz geç kaldık' dedi. ‘Biz Mazlum'dan önce davranmalıydık’ diyerek özeleştiri veriyordu. Ardından konuşarak Ölüm Orucu kararı alıyorlar. Karara çok sayıda kişi dahil oluyor. 36'ncı koğuşta ölüm orucu başlıyor. Kemal Pir ve arkadaşları farklı günlerde yaşamlarını yitirdiler. Kemal Pir, Haki Karer, bunlar Kürt halkının temsilcileriydiler. Ama bunlar sadece Kürtler için değil ortak bir yaşam için büyük mücadele ettiler. Bunun sonucunu bugün 4 parçada örgütlü görebiliyoruz. Yine bu gerçek sosyalizm tüm dünyaya da yayıldı. Nasıl insanların bir arada yaşadığının en büyük göstergesini de bu örgütlülük gösterdi. Bunların sebebinde en büyük etkenlerden biri de bu direniştir" dedi. 
 
300 CEZAEVİNDE SÜRÜYOR 
 
Türkiye cezaevlerindeki mevcut hak ihlalleri ile 12 Eylül dönemini karşılaştıran Barış, bugün yaşanan baskıların 12 Eylül sürecindeki baskıları aştığını kaydetti. Barış, "Bir dönem devlet; Topal Osman'la, Rayber'le ya da başka isimlerle işlerini hal ediyordu. Bugün ise, binlerce çete ordusu Kürtlerin karşısında konumlanmış. O gün 5 Nolu’daki uygulamalar, bugün 300 cezaevinde uygulanıyor. Bugün Türkiye cezaevlerindeki uygulamalar Esat Oktay uygulamalarını çoktan geçti. Esat Oktay propagandasını yapmak için bir kısım koğuşları kendileri mekan yapıyorlardı. İşkence, dayak, hakaret, açlık vardı. Bugün de aynı şey devam ediyor. Bugün de cezaevlerinde büyük direnişler var. Bu direniş; Mazlum Doğan, Dörtler ve Büyük Ölüm Orucu direnişçilerinin mirasıdır. Mazlum Doğan'ın fedai ruhu, bugün her tarafta sürüyor. İçeride de dışarıda da. Bugün bir pratik içinde olan insan, aynı ruhla mücadele ediyor" dedi. 
 
MA / Müjdat Can
 

Diğer başlıklar

02/07/2025
23:32 Demokratik Toplum Buluşmaları devam ediyor
22:50 Festivalde çocuklar için çanta boyama atölyesi düzenlendi
22:11 Çetin Arkaş cezaevinden çıktı
21:47 'Madımak'la yüzleşilmeden demokratikleşme olmaz'
21:26 Çetin Arkaş tahliye edildi
21:10 Mustafa Karasu: Devlet içinde bir kesim süreci bozmak istiyor
20:10 Gençlerden 'Suruç Katliamı' anması için bildiri
19:44 Zeynep Kınacı, Ekin Wan ve Sema Yüce anıldı
19:36 Giresun'da maden tepkisi
19:28 Emekliler: Direniyoruz
18:45 Silopya Belediye Eşbaşkanı kesin ihraç istemiyle disipline sevk edildi
18:21 HDP'li Doğan Erbaş hakkında tahliye kararı
18:11 Antakya'da yangın kontrol altına alındı
17:52 DEM Parti Madımak için araştırma komisyonu istedi
16:55 18 meslek örgütü: Gazetecileri serbest bırakın
16:49 Meclis’te ‘Ayrımcılığın Önlenmesi Komisyonu’ kuruldu
16:43 Leman soruşturmasında 4 tutuklama
16:43 Pakistan’ı muson yağmurları vurdu: 64 ölü
16:29 Rapor: Aborjinler soykırıma uğradı
15:19 Ege'de orman yangınları
15:16 Şirnexliler bakanlık önünde: Baraj projeleri iptal edilsin
14:51 Özel: Akın Gürlek'le yarışan onunla birlikte hesap verir
14:50 DFG ve MKG’den Zeynep Durgut’a dayanışma ziyareti
14:22 Leman soruşturmasında 4 kişi hakkında tutuklama talebi
14:09 İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı işbirliğini askıya aldı
14:09 Gemlik'te 4.3 büyüklüğünde deprem
13:42 Çocuğu tecavüz davasında 'tutukluluğa devam' kararı
13:30 Amed Barosu’ndan Yargıtay’a Nevzat Bahtiyar başvurusu
13:27 Hastanede zihinsel engelli çocuğa tecavüz
12:57 Hedef gösterilen Leman'a mali soruşturma
12:53 İzmir'deki yangın kontrol altına alındı
12:52 Halide Türkoğlu Meclis’e yapılacak yürüyüşe çağrı yaptı
12:32 Avrupa’dan gelen heyet: Öcalan koşulsuz serbest bırakılmalı
12:26 Agirî İl Genel Meclisi kentteki usulsüzlükleri açıkladı
11:45 Tecavüze maruz kaldıktan sonra intihara sürüklenen çocuğun duruşmasına çağrı
11:21 Madımak Katliamı anması: Komisyon kurulup, özür dilenmeli
11:16 Trump’tan Gazze açıklaması: İsrail ateşkesin şartlarını kabul etti
11:15 İran’da Beluc kadınlara saldırı: 1 ölü, 11 yaralı
10:32 Madımak Katliamı 32. yılında: Adalet için yüzleşme gerekiyor
10:31 'İzBB'ye dönük operasyon Kent Uzlaşısı'na saldırıların devamıdır'
10:31 Öcalan'dan Avrupa heyetine mesaj
09:17 Antalya cezaevlerinde hasta tutsakların durumu ağırlaşıyor
09:16 Sekasur’da direniş sürüyor: Doğaya zararın telafisi olmaz
09:14 İktidarın hedefi bu kez kıyılar
09:13 Kadınlar sürece dair taleplerini Meclis'e iletecek
09:11 'Anız yangınları felakete yol açıyor'
09:09 Mexmur'da ambargo: Hastaların tedavisi engelleniyor
09:08 İran'da Kürtlere baskı arttı: Özerklik talebi bastırılıyor
09:06 Erdîş festivaline katılan gençler: Kültürümüzü özgürce yaşamak istiyoruz
09:05 Gurbetelli Ersöz Kadın Gazetecilik Ödülleri: Mirası ilham oldu
09:05 Gimgim festivalinden: Özgür kadın özgür toplum demektir
09:04 Mutabakat sonrası Serêkaniyê, Girê Spî ve Efrîn'de son durum
09:03 Îdir Barosu Başkanı Tutulmaz: İktidar her adıma karşılık yasal adım atmalı
09:02 'Emekçiler sürecin öznesi olmalı'
09:00 02 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:17 ‘Madımak’ta adalet sağlanamadı’
01/07/2025
23:31 MİT Başkanı İbrahim Kalın Hewlêr'i ziyaret etti
23:23 'Jin, jiyan, azadî' diyen yönetmen yeniden gözaltında
23:07 Tetwan'da binler festival konserinde buluştu
22:48 Gözaltına alınan 23 öğretmen serbest bırakıldı
22:15 Amed, Agirî ve Êlih'te halk buluşmaları: Devlet şeffaf davranmalı, adım atmalı
21:43 Çiğdem Doğu: Kürt halkı kendi kendini yönetmeli
Ayten Dêrsim: Her mahallenin komünü olmalı
21:34 Emekçiler 'Kayıma karşı ne yapmalı' sorusunu tartıştı
20:52 Torun: Meclis sürecin yasal düzenlemelerini bir an önce hayata geçirsin
20:28 Mêrdîn'de Demokratik Toplum bulaşmalarının startı verildi
20:17 Cizîr’de kadın katliamlarına karşı yürüyüş
20:00 Hindistan'da fabrikada patlama: En az 36 işçi yaşamını yitirdi
19:55 Orman yangıları nedeniyle 50 binden fazla kişi tahliye edildi
19:41 Amed'de bir kadın katledildi
19:26 KESK İzmir Şubeler Platformu'ndan gözaltı protestosu
19:13 Bakırhan, Avrupa'dan gelen heyetle bir araya geldi
18:45 İHD: Yangına müdahaledeki gecikme yaşamı tehdit ediyor
18:29 Seferihisar'da yangın: Başkandan yardım çağrısı
18:12 Kayyım protestolarında 5 tahliye
17:53 Özel'den 'Leman' açıklaması: Saygısızlığa da linçe de izin vermem
17:35 Sekasur'da başlatılan çadır nöbeti devam ediyor
17:21 Öğretmenler yürüyüşünde 23 gözaltı
17:05 HDK'den Leman açıklaması: İfade özgürlüğünü savunacağız
16:49 Erdoğan: Mizah kisvesiyle yapılan açık bir kışkırtmadır
16:24 Reşat Aşan ilk duruşmada tahliye edildi
16:24 Petrolün içme suyuna karıştığı köyde inceleme yapıldı
16:23 İzmir’deki gözaltılara tepki
16:18 DEM Parti komisyon taslağını Kurtulmuş’a sundu
16:14 İzmir'de 10 bin hektar alan yandı
15:45 İran’da altı ayda 424 kişi idam edildi
15:21 DEM Parti’nin komisyon için sunacağı taslağın detayları
15:06 Beyoğlu’nda provakatif buluşma
15:01 İHD Ankara Gençlik Komisyonu kuruldu
14:47 CHP kurultayı davasında ‘görevsizlik’ kararı kaldırıldı
14:45 Tarım Orkam-Sen TİS taleplerini açıkladı
14:37 Emekliler TÜİK’e yürüdü: Artık yeter
14:33 Nimet Tanrıkulu’nun davası eksik hususlar gerekçesiyle ertelendi
14:20 Tülay Hatimoğulları’ndan TESK’e ziyaret
14:18 Avrupa’dan gelen heyetten DEM Parti'ye ziyaret
14:01 IFJ: Hong Kong’da basın özgürlüğündeki sorunlar sürüyor
13:54 Dumlu Cezaevi'ndeki tutsaklara soruşturma
13:52 Leman dergisine erişim engeli
13:48 Leman dergisi çalışanlarının emniyetteki ifadeleri tamamlandı
13:47 Gemlik’te 3.0 şiddetinde üçüncü deprem
13:41 Barış ve Demokratik Toplum Süreci’nde kritik hafta
13:24 İran: ABD güvence vermezse müzakere yok
13:21 İstanbul'un enflasyonu belli oldu
13:17 Erxenî’de şüpheli ölüm
13:11 Gemlik'te 4.2 büyüklüğünde deprem
13:08 İmamoğlu: Bu ülke kumpaslarla uyanmak zorunda değil
13:08 31 yılın ardından ‘Herne Pêş’ marşıyla karşılandı
13:06 DAD'tan Madımak açıklaması: Hakikatleri Araştırma Komisyonu kurulsun
12:50 Bakırhan: Komisyon kurulsun, demokratikleşme adımları atılsın
12:30 Avrupa’dan gelen heyetten Öcalan ile görüşmek için dilekçe
12:20 Bakan Yumaklı’dan yangınlara dair açıklama
12:04 Gemlik'te deprem
11:28 Bahçeli LeMan Dergisi’ni hedef aldı
11:19 Hatay’da yangın yayılıyor: 27 uçak, 105 helikopter nerede?
11:18 AB’nin dönem başkanlığı Danimarka'ya geçti
11:17 Elkê'de 3 bölgeye girişlere yasak
11:17 DEM Parti: Muhalefeti bastırmaya yönelik her yaklaşımın karşısındayız
10:58 Fotoğraf yarışmasında dereceye girenlerin ödülleri verilmedi
10:53 ABD, Suriye’ye yönelik yaptırımları kaldırdı
10:52 Beyoğlu'nda gösteri ve yürüyüşler bir gün yasak
10:51 İstanbul'un 24 ilçesinde 8 saatlik elektrik kesintisi
10:49 Türkdoğan: Komisyon kurulursa siyasi ve hukuki zeminin önü açılacak
10:34 IHRNGO: Yeni yasa casusluk suçlamalarıyla idam riskini arttırıyor
10:13 Manisa'nın 3 ilçesinde orman yangını
09:40 İzmir'deki orman yangını 3'üncü gününde
09:25 Bayındır: Küresel gelişmeler Ulusal Kongre'yi zorunlu kılıyor
09:22 Gimgim’de kadınlar kültür, doğa ve özgürlük için buluştu
09:13 Feride Eralp: Kadınların özgür olduğu bir barış için çalışalım
09:12 Antakya'da yangın sürüyor
09:11 Tutsakların turşusuna 'stok' gerekçesiyle el konuldu
09:10 Hesandîn'de ÇED'siz faaliyet: Geri dönüşü zor tahribat uyarısı
09:08 Fatma Bostan Ünsal: Söylem dışında siyasi ve hukuki adımlar atılmalı
09:07 Riha'da çocuğa tecavüz davasının duruşması görülecek
09:06 Baro başkanları: TBB yasa izleme ve gözlem heyetleri kurmalı
09:05 Rozerin Çukur’un ailesinden AYM’ye tepki: Adaleti bulamadık
09:05 Seferi Yılmaz: Savaş rantçılarına karşı herkes barış için çalışmalı
09:02 Yazar Taç: Sürece sıkı sıkıya tutunalım
09:00 01 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
07:45 İzmir'de CHP'lilere operasyon: Tunç Soyer gözaltına alındı
00:23 Tetwan festivali: Biz kadınlar sürece hazırız
30/06/2025
23:56 LeMan'ın Beyoğlu'ndaki binasına saldırı
23:43 LeMan: Sürülen lekeyi kabul etmiyoruz
23:23 Amed’de Demokatik Toplum Buluşmaları: Daha çok örgütlenmeliyiz
22:36 Agirî’de Demokratik Toplum Bulaşmaları sürüyor
22:29 Trump, Suriye'ye yaptırımların hafifletilmesine ilişkin kararname imzalayacak
22:23 Leman dergisine 'karikatür' soruşturması
22:18 Hasta tutsak Ayık için çağrı: Sağlık hakkına erişimi sağlansın
22:07 Kadın festivali Xecê ve Beser Şahin konseriyle sona erdi
21:39 ‘Nemrut Krater Gölü ve Kalderası tehdit altında’
21:36 Riha’da gerçekleştirilecek 250 halk buluşmasının startı verildi
21:31 Leyla Dolaş'ı katleden fail tutuklandı