‘Esat Oktay’ın uygulamaları bugün 300 cezaevinde sürüyor’

img
DİYARBAKIR - Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi’ndeki 14 Temmuz direnişinin üzerinden 40 yıl geçerken, 78'liler Derneği Başkanı Hüseyin Barış, “O gün 5 Nolu’daki uygulamalar, bugün 300 cezaevinde uygulanıyor" dedi. 
 
Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nde, insanlık dışı işkencelere karşı 1982 yılında verilen direniş, toplumsal hafızalardaki yerini koruyor. Devletin Kürt’e yaklaşımını, Kürt’ün ise direnişini sembolize eden 5 Nolu Cezaevi’ndeki uygulamaların üzerinde 40 yıl geçti. 
 
Cezaevinde tutulan PKK’li tutukluların ağır işkencelerden geçirildiği, insanlık dışı uygulamalara maruz kaldığı cezaevinde, PKK'nin öncü kadrolarından Mazlum Doğan, 1982 yılının 21 Mart Newroz’un da üç kibrit çöpünü yakarak yaşamına son verdi. Doğan’ın karanlığı dağıtmaya çalıştığı eylem, daha sonra   18 Mayıs 1982'de "Dörtler" olarak bilinen Ferhat Kurtay, Eşref Anyık, Mahmut Zengin ve Necmi Öner kaldıkları hücrede kol kola girerek bedenlerini ateşe verdi. Cezaevindeki vahşetin ağırlaştırılarak sürdürülmesi üzerine bu sefer PKK'nin öncü kadrolarından Mehmet Hayri Durmuş, yargılandıkları mahkemenin 14 Temmuz 1982'de görülen duruşması sırasında; ölüm orucu eylemi başlattıklarını dünyaya duyurdu. Bu eylem sırasında 9 Eylül’de Kemal Pir, 12 Eylül'de M. Hayri Durmuş, 15 Eylül'de Akif Yılmaz ve 17 Eylül'de ise Ali Çiçek yaşamını yitirdi. 
 
16 Mayıs 1981 yılında gözaltına alınan, 2 ay sonra tutuklanan ve 10 yıl 5 Nolu Cezaevi’nde kalan Diyarbakır 78'liler Derneği Başkanı Hüseyin Barış, maruz kaldığı ağır işkence ve tanık olduğu vahşeti anlattı. 
 
‘FARKLI KONSEPT UYGULANDI’
 
Barış, 12 Eylül darbesi öncesinde dünyada 68 hareketlerinin oluştuğunu ve Türkiye’de de bir uyanış sürecinin başladığını söyledi. Bu süreçte Kürt ve Arap gençlerinin de etkilendiğini belirten Barış,  ülkede bir yandan açlık ve kıtlığın olduğunu, diğer tarafta ise emperyalist devletlerin baskısından toplumun çaresiz kaldığını ifade etti. Kenan Evren’in tam böylesi bir süreçte darbe yaptığını kaydeden Barış, “Çok zor süreçler yaşandı. Bu süreçte taraftar ile sempatizan, kadroların hepsi gözaltına alındı. Alınan gruplar içerisinde PKK’lilere farklı bir konsept uygulandı. Hilvan, Siverek, Batman'da ve birçok yerde darbe yapıldı. Kaçakçıya kadar herkesi oralarda gözaltına aldılar. Diyarbakır zindanı ise bambaşka bir uygulamadaydı. Resmi rakamlara göre 37 insanın Diyarbakır zindanından katledildiği söyleniyor ancak, toplumdaki bilgilere göre 55 insan yaşamını yitirdi. Kimi 1 ay, kimi 6 ay, kimi 1 sene kaldığı cezaevinde ağır işkencelerle yaşamını yitirdi" şeklinde ifadeler kullandı. 
 
‘PSİKOLOJİK BASKILAR VARDI’
 
Diyarbakır Cezaevi’nin diğer cezaevlerinden farkı olduğunu belirten Barış, ayrıca psikolojik baskıların da çok olduğunu söyledi. Barış, “Esat Oktay hakkında Kıbrıs'tan geldiği ve Rum çocuğunu kesip babasının karşısında kanını içtiği söylemleri vardı. O açıdan psikolojik baskılar vardı. 7'inci Kolordo Komutanlığı ve zindan ekipleri talimatsız çalışıyordu. Dışarıda nasıl kontralarla, çetelerle halkı kırımdan geçiriliyorlardıysa, içeride de benzer uygulamalar vardı. İspiyonculuğu, ajanlığı öne çıkardılar. Tutuklananların zaaflarını sorgularda kullanıyorlardı” diye belirtti. 
 
‘LABARATUVARA ÇEVİRDİLER’ 
 
“5'Nolu Cezaevi'ni Kürt halkı için labaratuvara çevirdiler” diye devam eden Barış, labaratuvar diye tanımladığı cezaevinde insanların ve insan haklarının imha edildiğini aktardı. Psikolojik şiddetin dışında her türlü ahlaksızca uygulamanın söz konusu cezaevinde yaşama geçirildiğine dikkat çeken Barış, “Tecrübesiz olan halkımız işkenceden dolayı bilmediği ve görmediği şeyleri dahi şiddet nedeniyle ihbar ediyordu. Bu nedenle ajanlıklar artıyordu. Bu nedenle her koğuşta ajan vardı. Doktor, avukat ya da aile görüşü denilerek, insanları koğuştan götürüp konuşturuyorlardı. Yine Kürtçe yasaktı. İki kişi birlikte volta atamıyordu; o bile yasaktı. İnsanları çağırıyorlardı işkence ettikten sonra ölü halde koğuşlara atıyorlardı. İnsanları çıplak şekilde soyup, dalga geçiyorlardı. Sabah 5'ten gece 11'e kadar Mehter Marşı çalınıyordu ve bizlere psikolojik işkence yapılıyordu” diye konuştu. 
 
‘İNSANLARI BOĞAN SİSTEM İNŞA EDİLDİ’
 
Tutuklu bulunan bir Alman yurttaşa, “Ne mutlu Türk'üm diyene" dedirtildiğini söyleyen Barış, söz konusu Alman yurttaşın cezaevinden çıktıktan sonra yaşadıklarını anlatması üzerine Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi’nin dünya kamuoyuna girdiğini söyledi. Barış, “Esat Oktay, insanları boğan bir sistem inşa etmişti. Andımız ile İstiklal Marşı’nı kısa sürede ezberlemen gerekiyordu. Okumadığın zaman, işkence ediyorlardı” dedi. 
 
‘BÖYLE BİR DİRENİŞ OLMADI’
 
Barış, Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nin ses getirmesinin altında yatan nedenin orada sergilenen direniş olduğuna dikkat çekerek, şunları söyledi: "Diğer cezaevlerinde de işkenceler vardı ama Amed zindanı başka bir şeydi.  PKK hareketinin öncü kadroları, taraftarları, sempatizanları ve köylüler, devlet kurumlarında 'PKK sempatizanıdır' denilerek şikâyet edilen memurlar vardı. Bunlar, pratiklerini yaşamlarında uygulayan insanlardı. Bunlar, örgütlü insanlardı. Bu nedenle bunlara farklı işkenceler uygulanıyordu. Kürtlerin tarihinde 28 isyan oldu ama hiçbirinde sisteme karşı bu kadar başkaldıran ve direnen çıkmadı. Bu hareket kuruluşunda olduğu gibi çelişkili davranmadı. O kadar büyük bir direnişti ki,  hakkında filmler, kitaplar çıkarıldı. Cezaevlerindekiler ‘bu örgütün kuruluşunda olduğumuzdan buna layık olmalıyız’ diye tartışıyorlardı. 'Bu halk için, toplum ve bütün halklar için mücadele ediyorsak; biz o nedenle yol ve yöntemlerimizi devam ettirmek için vazifemizi yerine getirerek direnmeliyiz' diyorlardı. Mazlum Doğan 21 Mart’ta bu duruşla eylem gerçekleştirdi. Ardından bunun üzerine tartışan, yoğunlaşan Dörtler, halkın uyanması için 18 Mayıs’ta eylem gerçekleştirip, bedenlerini ateş verdi. 
 
KEMAL PİR: BİZ GEÇ KALDIK
 
Ardından Kemal Pir, Mehmet Hayri Durmuş, Akif Yılmaz, Ali Çiçek karar vererek, ölüm orucuna girme kararı aldılar. Kemal pir 'Biz geç kaldık' dedi. ‘Biz Mazlum'dan önce davranmalıydık’ diyerek özeleştiri veriyordu. Ardından konuşarak Ölüm Orucu kararı alıyorlar. Karara çok sayıda kişi dahil oluyor. 36'ncı koğuşta ölüm orucu başlıyor. Kemal Pir ve arkadaşları farklı günlerde yaşamlarını yitirdiler. Kemal Pir, Haki Karer, bunlar Kürt halkının temsilcileriydiler. Ama bunlar sadece Kürtler için değil ortak bir yaşam için büyük mücadele ettiler. Bunun sonucunu bugün 4 parçada örgütlü görebiliyoruz. Yine bu gerçek sosyalizm tüm dünyaya da yayıldı. Nasıl insanların bir arada yaşadığının en büyük göstergesini de bu örgütlülük gösterdi. Bunların sebebinde en büyük etkenlerden biri de bu direniştir" dedi. 
 
300 CEZAEVİNDE SÜRÜYOR 
 
Türkiye cezaevlerindeki mevcut hak ihlalleri ile 12 Eylül dönemini karşılaştıran Barış, bugün yaşanan baskıların 12 Eylül sürecindeki baskıları aştığını kaydetti. Barış, "Bir dönem devlet; Topal Osman'la, Rayber'le ya da başka isimlerle işlerini hal ediyordu. Bugün ise, binlerce çete ordusu Kürtlerin karşısında konumlanmış. O gün 5 Nolu’daki uygulamalar, bugün 300 cezaevinde uygulanıyor. Bugün Türkiye cezaevlerindeki uygulamalar Esat Oktay uygulamalarını çoktan geçti. Esat Oktay propagandasını yapmak için bir kısım koğuşları kendileri mekan yapıyorlardı. İşkence, dayak, hakaret, açlık vardı. Bugün de aynı şey devam ediyor. Bugün de cezaevlerinde büyük direnişler var. Bu direniş; Mazlum Doğan, Dörtler ve Büyük Ölüm Orucu direnişçilerinin mirasıdır. Mazlum Doğan'ın fedai ruhu, bugün her tarafta sürüyor. İçeride de dışarıda da. Bugün bir pratik içinde olan insan, aynı ruhla mücadele ediyor" dedi. 
 
MA / Müjdat Can
 

Diğer başlıklar

09:42 Jin derginin 138’inci sayısı yayında
09:37 İktidarın ağaçsız ‘Hatıra Ormanları’
09:34 'Herkes özel savaş politikalarına karşı ses çıkarmalı'
09:25 ‘DEDAŞ mafya olmuş’
09:20 Tahliyesi 3’üncü kez engellenen tutsak: Ölmemi bekliyorlar
09:19 ‘Sorunların çözümü Abdullah Öcalan'ın özgürlüğüne bağlı’
09:13 Rojin Kabaiş’in sıra arkadaşları: Rektör neden saklanıyor?
09:11 Agirî’nin 576 köyünden 379’unun ismi değiştirildi
09:07 Esenyurt’taki mitinge çağrı
09:05 Abdullah Öcalan 2009'da da 'terörist' kavramı için 'gelin tartışalım' demişti
09:00 19 EKİM 2025 GÜNDEMİ
08:54 Birçok kentte kuvvetli yağışlar bekleniyor
08:49 Kuzey Kıbrıs’ta halk sandık başında
18/10/2025
23:53 Dêrazor’un El Bûkemal kentinde patlama
20:55 Mehmet Çetin-Emirali Yağan Dêrsim Kültür ve Sanat Günleri sona erdi
20:36 Amedspor’un yeni başkanı Nahit Eren oldu
20:14 Gazze İnsan Hakları Merkezi: Ateşkese rağmen 35 Filistinli katledildi
19:33 Sigaraya yine zam
18:47 Kadınlar alanlara çıktı: Rojin Kabaiş’in ölümü aydınlatılsın
18:19 Eskişehir'de madencilik faaliyetleri halk sağlığını olumsuz etkiliyor
17:56 Cizîr 1. Kadın Govend Festivali'ne çağrı ziyareti yürüyüşe döndü
17:51 Gençler Abdullah Öcalan için yürüdü: Özgür olana kadar kesintisiz mücadele edeceğiz
17:43 Kutlu ve Akbalık taziyesine kitlesel ziyaret
17:12 'Kadınların özgürlük ve eşitlik mücadelesini büyütmeliyiz'
17:06 'Abdullah Öcalan'la görüşme iradesi ortaya çıkmalı'
16:39 ESP: AKP'ye karşı özgürlük mücadelesini yükselteceğiz
16:04 Hasta tutsaklar Keskin ve İnci için tahliye talebi
15:57 Bakanlıktan Cengiz Holding'e 57 bin ağaç kesmesi için izin
15:53 Amed'te 9'uncu kitap fuarı başladı: 31’i Kürtçe 200 yayınevi okurları bekliyor
14:43 Kadınlar: Cinsiyetçi yaklaşımı kabul etmiyoruz
14:35 Siyasetçilere ceza: Hukukun değil, siyasetin kararıdır
14:15 'Tosun'un katledilmesi münferit değil, bir politikanın sonucudur'
14:14 16 barodan ortak açıklama: Rojin Kabaiş dosyasının takipçisi olacağız
14:03 Dört kentte adalet talebi: Kayıpların akıbeti açıklanmadan barış sağlanmaz
14:00 Gülben Duru'yu katleden fail tutuklandı
13:35 Barış Anneleri konferansı: Abdullah Öcalan’ın fiziki özgürlüğü sağlanmalı
13:34 Agirî'de verilen hapis cezalarına 'provokasyon' tepkisi
13:15 Cumartesi Anneleri: Fehmi Tosun dosyasında adaleti sağlayın
12:49 Cizîr'de taciz failinin cezalandırılması için Adalet Nöbeti başlatıldı
12:35 Entübe edilen gazeteci Aykol'un refleksleri izlenecek
12:06 Gençler Amed'e doğru yola çıktı
11:53 Mezopotamya Su Forumu 2’nci gününde atölyelerle devam ediyor
11:50 Abdullah Öcalan’dan Barış Anneleri’ne mesaj: Özgür kadın kimliği ve bilincinizle mücadele edin
11:13 Eşit ve özgür bir yaşam için Alevilik tartışılacak
11:10 Şemrex'teki şölende Rojin Kabaiş için adalet istendi
09:31 Pontos belgeselleri yapan Yunan gazeteci Türkiye'ye alınmadı
09:27 CHP İstanbul Kongresi’nin de durdurulması istendi
09:02 Kürtçe için çağrı: Anadil mücadelesi toplumsal bir sorumluluktur
09:02 'Kalıcı barışın yolu hapishanelerden geçiyor'
09:01 Bakanlığın iş başvurularında ‘ırkçı’ soru
09:00 ‘Komisyon İmralı'ya gitmeli’
09:00 18 EKİM 2025 GÜNDEMİ
17/10/2025
23:39 Agirî'de 10 kişiye 177 yıl 7 ay hapis cezası
22:39 Beyaz Saray'da Trump-Zelenskiy görüşmesi
22:24 Polis ablukasını aşan gençler, Amed'e doğru yola çıktı
21:52 DEM Partili Berdan Öztürk’e 6 yıl 4 ay ceza
21:25 Mehmet Çetin-Emirali Yağan Dêrsim Kültür ve Sanat Günleri başladı
21:12 Suriye Geçici Hükümeti, Şêxmeqsûd’da 2 genci kaçırdı
20:45 223 işçinin direnişi 79’uncu gününde
19:58 Kadın Zamanı Derneği’nden meme kanseri farkındalık atölyesi
19:48 DEM Parti'den tütün üreticilerine dayanışma ziyareti
19:43 Trump: Abraham Anlaşmaları'na herkes dahil olsun
19:14 Öğrenciler Rojin Kabaiş için ATK'ye yürüdü
19:05 KESK’ten ihraçlar için adalet çağrısı
18:57 KESK’lilerin yürüyüşü sona erdi: Mücadele sürecek
18:53 CHP’li kadınlardan yoksulluğa karşı ses çıkarma eylemi
18:26 Mehmet Nimet Yılmaz 31 yıldan sonra tahliye edildi
18:14 900 milyon yoksul iklim krizinin doğrudan etkisi altında
18:08 Doktorlar yarın Aykol ile iletişim kurmaya çalışacak
17:50 HRW : Kadınlara karşı ayrımcılık kurumsallaştırılıyor
17:47 Rojin Kabaiş’in kardeşi: Bir asır da geçse mücadelemiz devam edecek
17:43 Kurtulmuş’un Amed ziyareti sürüyor: Halkın iradesi esas alınmalı
17:36 Devletin Kürtçe ile imtihanı: Amed’de ‘barış’ sözü, Meclis’te ‘bilinmeyen dil’
17:34 Şemrex'te kadın şöleni panelle başladı
17:25 Yılmaz ve Sıvacı’nın taziyelerine kitlesel ziyaret
17:10 Rezan Epözdemir'in ilk duruşması 19 Aralık'ta
16:26 Aykol'un reflekslerinin ölçümü için ilaçları büyük oranda kesildi
16:21 Yaşamını yitiren Yıldırım için taziye kuruldu
16:14 HPG, YJA Star ve YPS'lilerin taziyesine kitlesel ziyaret
15:53 'Deywan Futbol Turnuvası'nda şampiyon belli oldu
15:42 Kutlu ve Akbalık için Pirsûs'ta taziye kuruldu
15:04 Yurttaşları 'dosyanız var' diyerek dolandıran 2 polis tutuklandı
14:36 Amed'de Kurtulmuş'a 'süreç' tepkisi: Somut adım atın
14:34 Kurtulmuş, Amed Büyükşehir Belediyesi’nde
14:14 Tülay Hatimoğulları KESK heyetiyle görüştü
13:58 Ege Üniversitesi'nden Rojin Kabaiş yürüyüşü: Susmayacağız
13:57 Dêrsim'de KHK eylemi: İhraçlar görevlerine iade edilsin
13:56 Sağlıkçılardan Adalet Nöbeti'ne destek
13:08 ESP'den hapis cezası protestosu
12:58 Gazeteci Aykol'un gün içerisinde uyandırılması bekleniyor
12:50 Kurtulmuş Amed’de: Bu sefer başaracağız
12:42 Emekçiler Madenci Anıtı önünde oturma eylemi başlattı
12:29 Mezopotamya Su Formu başladı: Doğaya ve su varlıklarına sahip çıkalım
12:12 DEM Parti: Savaş ekonomisine karşı dayanışma ekonomisini büyütelim
11:59 Abdullah Öcalan: Umut ilkesi devletin atması gereken bir adımdır
11:57 Ağır yaralanan Suzan Elik yaşamını yitirdi
11:51 Jandarma kelepçeli muayeneye karşı çıkan tutsağı darp etti
11:50 Sermayenin sığınağı AKP: 3 trilyon 597 milyar TL vergiden vazgeçildi
11:12 Gazetecilerden talep: Komisyon gazetecileri dinlemelidir
11:01 Meclis önüne gitmek isteyen KESK'liler ablukaya alındı
11:00 30 yıllık tutsağın tahliyesi 3'üncü kez ertelendi
10:28 Aram Yayınevi'nden 7 yeni kitap
09:34 'Suça karşı farkındalığı oluşmadı' denilerek tahliyesi ertelendi
09:20 Mazlum Ebdî: Entegrasyon konusunda prensipte anlaşmaya vardık
09:19 Birdal: Komisyondan bir heyetin mutlaka İmralı'ya gitmesi gerekiyor
09:18 'Kıbrıs'ta seçimler irademizi yansıtmıyor'
09:17 'Türkiye mültecilerin geri dönüşünü engelliyor'
09:14 Kadınlardan ATK'ye Rojin Kabaiş sorusu: Neyi korumaya çalışıyorsunuz?
09:13 'Çözüm' konuşulurken iktidar ‘güvenlik yolları’ yapıyor
09:12 Rojin Kabaiş’in otopsi işlemine katılan doktor: Tahkikat eksikliği süreci zorlaştırdı
09:04 Azerbaycan’a AİHM kararını uygulatan Komite Türkiye’ye neden uygulatmıyor?
09:00 17 EKİM 2025 GÜNDEMİ
08:25 Can Holding'e ikinci operasyon: 26 gözaltı
16/10/2025
23:06 ESP Eş Genel Başkanı ve 3 kişi hakkında 69 yıl hapis cezası kararı
22:34 İsrail, Lübnan'a hava saldırısı düzenledi
22:25 Engellilik oranı düşürülerek tahliyesi engellendi
22:02 Geçiş Hükümeti güçlerine yönelik saldırıda ölü sayısı 5’e yükseldi
21:59 İsrail askerleri 1 Filistinli çocuğu katletti
21:53 2026 yılı bütçe teklifi Meclis'e sunuldu
21:19 Trump ile Putin'den telefon görüşmesi
20:56 Rojin Kabaiş dosyasında yeni talep: DNA’ların tam tespiti istendi
20:49 DFG, siyasi parti ve komisyon üyeleri ile görüştü
19:42 KESK'lilerden polis ablukasında açıklama: İşimizi geri alacağız
19:34 Dêrsim'de Hakan Tosun için eylem: Hakikatin sesi susturulamaz
19:26 DTK davasında beraat kararı
19:23 Tacize karşı Adalet Nöbeti tutulacak
18:54 Rojîn Kabaiş için eylem: Failler derhal tespit edilsin
18:27 Dil Çalıştayı sona erdi: Kürtçenin statüsü için seferberlik çağrısı yapıyoruz
18:03 İzmir'de kadın cinayeti
17:31 32 yıldan sonra tahliye edilen Öztürk'e memleketinde kitlesel karşılama
17:24 31 yıldan sonra tahliye edildi: Öcalan özgür olmadan hiçbir özgürlüğün anlamı yok
17:08 Dil çalıştayının son oturumu yapıldı: Kürtçe yayın kültürel bir sorumluluktur
17:04 Musa Orhan'ın tutuklanması talebi yine reddedildi
16:58 Gazeteci Hakan Tosun son yolculuğuna uğurlandı
16:26 KHK'lere karşı yürüyen KESK'liler Ankara'da ablukaya alındı
16:00 Dêrsim Barosu’ndan Gülistan Doku davasına dair sorular
15:59 DEM Parti: Saldırılara boyun eğmeyeceğiz
15:54 DEM Parti ve DBP husumetli aileleri barıştırdı
15:50 Silopiya'da bir kadına kesici aletle saldırı düzenlendi
15:49 Kurtulmuş Amed Büyükşehir Belediyesi'ni ziyaret edecek
15:45 Gençlerden yürüyüşe çağrı: Önder Apo’nun fiziki özgürlüğü hayatidir
15:42 Rojin Kabaiş için yürüdüler: Failler bulunsun
15:22 Barış konuşulurken Irak ve Suriye'ye asker gönderme tezkeresi
15:08 Gençliğin 'özgürlük' yürüyüşünün programı netleşti
14:50 Gazeteci Aykol için hastaneye ziyaretler sürüyor
14:14 Dêrsim ve Wan'da öğrenciler Rojin Kabaiş için yürüdü
14:12 Adana’da ‘plastik atık’ yangınına ilişkin suç duyurusu
13:56 Dil çalıştayı: Dil yasağına karşı direnmeliyiz
13:55 Gazeteci Rabia Önver’e ölüm tehdidi
13:54 'Gazeteci Tosun’un ölümüne ilişkin etkin soruşturma yürütülmelidir'