İSTANBUL - Türkiye, AİHM'in PKK Lideri Abdullah Öcalan hakkında verdiği ihlal kararının yerine getirilmesi için yapılan başvuru üzerine Avrupa Konseyi'ne verdiği yanıtta, Öcalan'ı "umut hakkından" muaf tuttuğunu itiraf etti.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), İmralı F Tipi Yüksek Güvenlikli Kapalı Cezaevi'nde 23 yıldır ağır tecrit koşulları altında tutulan PKK Lideri Abdullah Öcalan'a verilen ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına dair yapılan başvuruyu 18 Mart 2014'te karara bağlamış ve ihlal kararı vermişti. Kararın uygulanmaması üzerine Asrın Hukuk Bürosu, AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’ne (AK BK) 9 Ağustos 2022'de yeni bir başvuru yaptı.
UMUT HAKKI
Başvuruda, Öcalan bakımından iç hukukta bireysel önlemlerin alınması talebi ile yaptıkları başvuruların bilgilendirilmesine yer verildi. Başvuruda, Öcalan’ın "umut hakkından" yoksun bir şekilde cezaevinde tutulduğuna dikkat çekilerek, "umut hakkının" sağlanması ve Öcalan’ın tutukluluk süresinin dikkate alınarak, serbest bırakılması yönündeki yapılan hukuku girişimlerin reddedildiği belirtildi.
TÜRKİYE'NİN İDDİALARI
Başvuruda, AİHM kararında tespit edilen yapısal sorunun çözümü için Türkiye tarafından gerekli yasal ve uygulama değişikliklerinin ivedilikle yapılması gerektiği yönünde tavsiyede bulundu. Türkiye’nin 2015 -2021 tarihlerinde sunduğu Eylem Planları'nın ihlalin giderilmesi konusunda somut tedbirler içermediğine yer verilen başvuruda, Türkiye’nin ihlal kararlarının yerine getirildiği yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığına yer verildi.
TALEPLER
Başvuruda, Türkiye’nin Komite’nin 3 Aralık 2021 tarihli tavsiye kararlarına ve karara uyma çağrılarına ilişkin uygun adımların atılmadığına yer verilerek;
"* Türkiye'nin AİHM kararına uyması ve AİHM standartları ile uyumlu bir inceleme mekanizması kurulmasının sağlaması konusunda çağrıda bulunmaya,
* Türkiye’nin Eylem Planı’nı gözden geçirerek Öcalan/Türkiye kararında gerektirdiği genel önlemleri almaya çağırmaya,
* Genel önlemler konusunda aradan geçen 8 yıl 3 ay süreye rağmen adım atılmaması nedeniyle Türkiye'ye yönelik olarak Sözleşmenin 46/4. maddesinde öngörülen ihlal prosedürünün başlatılmasına karar vermeye davet etmekteyiz" talepleri sıralandı.
ÖCALAN 'MUAF' TUTULDU
Türkiye, Asrın Hukuk Bürosunun müvekkilleri Abdullah Öcalan için Komiteye yaptığı başvuruya yanıt verdi. Türkiye, "Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilmesinin mümkün olduğunu ancak istisnai olarak bazı suçlar bu olasılıktan muaf tutulmuştur” yanıtı vererek, Öcalan’ı "umut hakkından" muaf tuttuğunu itiraf etti.
Türkiye, daha önceki verdiği yanıtları tekrarladığını belirterek, 1 Ekim 2021 tarihinde sunduğu Eylem Planı’na atıfta bulundu. Yanıtta, Eylem Planı'nda avukatların yaptığı başvuruda yer alan hususlara ayrıntılı yer verildiğini belirtti.
HUKUK ÖRGÜTLERİNİN BAŞVURUSU
Özgürlük için Hukukçular Derneği (ÖHD), İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) ile Toplum ve Hukuk Araştırmaları Vakfı (TOHAV) da Abdullah Öcalan ile tutuklular Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için AK BK'ye, AİHM kararının uygulanması için başvuruda bulunmuştu.
ÖHD, TOHAV, İHD ve TİHV, AİHM’in verdiği kararı acil gündemine alması için 26 Temmuz 2021'de Komite'ye, bu kararların yerine getirilmesinin denetlenmesi süreci kapsamında yazılı bir bildirim sunmuştu. Komite, bildirim üzerine konuyu gündemine almış, 30 Kasım-2 Aralık arasında yapılacak toplantı öncesi Türkiye’den STÖ’lerin bildirimine ve kararların yerine getirilmesi sürecine dair bilgi istemişti.
Türkiye, 7 Eylül 2021 tarihinde verdiği cevapta, 2009’dan bu yana İmralı’da ihlal olmadığını ileri sürmüştü. Türkiye, Öcalan ve diğer tutukluların tahliye imkanını gündeme getiren “umut hakkı” ve “ağırlaştırılmış müebbet cezası hakkında yasada değişiklik” yapılmasına ilişkin başvuruda yer alan tespit ve önerileri ise görmezden gelmişti.
12 Ekim 2021'de Türkiye’nin iddialarına dair Komite’ye yanıt veren insan hakları ve hukuk örgütleri, Türkiye’nin yazılı beyanlarında “umut hakkına” ilişkin AİHM’in önemli tespitlerine değinmediği, kararların yerine getirilmesi için atılması gereken adımların tartışmadığı ve bunun yerine yanıltıcı bilgilerle bildirimde bulunduğunu kaydetmişti. Yanıtta ayrıca kimi tespit ve önerilere de yer verilmişti.
SÜRE DOLUYOR
Komite, 3 Aralık 2021'de kararını açıklamış ve “Öcalan-2” kararında halihazırda indirilemez ve inceleme imkanı olmayan müebbet hapis cezasına çarptırılmış olup, tutuklu bulunan kişilerin sayısı hakkında bilgi istemişti. Komite, Türkiye’yi genel tedbirlerin uygulanmasında kaydedilen ilerleme hakkında en geç 2022’nin Eylül ayı sonuna kadar bilgi sunmaya davet etmişti. Verilen süreye az bir süre kalmasına rağmen Türkiye, bugüne kadar ne ağırlaştırılmış müebbet cezası alanların sayısına dair ne de “umut hakkının” sağlanması konusunda bir adım atmış değil.