HABER MERKEZİ - Mereş merkezli iki büyük deprem, bir kez daha “Deprem vergileri nerede” sorusunu gündeme getirdi. Daha önce “Yol ve havaalanlarına harcandı” diyerek kendini savunan AKP iktidarı, birçok yol ve havaalanı ihalesini “5’li çete” olarak bilinen şirketlere peşkeş çekti.
Mereş’in Bazarcix ilçesi merkezli gerçekleşen, Semsûr, Meletî, Dîlok, Amed, Riha, Hatay, Adana, Osmaniye ve Kilis’te etkili olan deprem binlerce can aldı. Kapsadığı alan itibariyle tarihe “en büyük deprem” olarak geçen felaket, 21 yıldır iktidarda olan AKP’nin dünden bugüne deprem politikalarını gündeme getirdi. Uzmanların fay hatlarına dayanarak yaptığı ısrarlı uyarılara rağmen hiçbir tedbir almayan iktidarın yaklaşımları felaketi büyüttü.
Resmi kayıtlara göre 65 bini aşkın kişinin yaşamını yitirdiği 17 Ağustos 1999 yılında gerçekleşen Gölcük-Marmara depreminden sonra iktidara gelen AKP’li Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, iktidara geldiği yıllarda bu deprem üzerinden önceki iktidarı ve muhalefeti eleştirerek, “Bir daha aynı trajedileri yaşamamak için çalışmalar sürdüreceğiz” sözleriyle vaatlerde bulunuyordu. Ancak geçen süreç içerisinde ortaya çıkan tablo, AKP iktidarının bu vaatlerinin aksine katliamlara nasıl yol açtığını gözler önüne serdi.
AKP iktidara geldikten sonra birçok deprem yaşandı. 2003 Çewlîg, 2011 Wan, 2020 İzmir ve yine 2020 Xerpêt bu depremlerden hafızalara geçenler oldu. Bu depremlerin yanı sıra resmi verilere göre, Türkiye’nin yüzde 70’i deprem riski altında. Sadece 2022 yılında, 5 ve üstü büyüklüğünde 15 deprem yaşandı.
DEPREM VERGİLERİ NEREDE?
Bu nedenle olası riskler karşısında, 17 Ağustos 1999 depreminin ardından ekonomik kayıpları gidermek ve halkın yaralarını sarmak için “deprem vergisi” uygulaması hayata geçirildi. “Deprem vergisi” başlangıçta geçici bir uygulama olarak devreye konuldu. Ancak daha sonra Erdoğan’ın talimatıyla kalıcı hale getirildi. 2002-2022 yılları arasında “deprem vergisi” kapsamında 83 milyar 621 milyon 940 bin lira toplandı.
Yaşanan her deprem sonrası bu paranın varlığı ve nereye harcandığı hep tartışma konusu oldu. Yine resmi verilere göre 644 kişinin hayatını kaybettiği 2011 yılındaki Wan depremi sonrası “Deprem vergileri nerede” sorusunun sorulduğu dönemin Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, toplanan paraların duble yollara, havaalanlarına, eğitim ve sağlığa harcandığını açıklamıştı.
Wan’dan sonra 2020 yılında gerçekleşen İzmir ve Elezîz depremlerinde de benzer soru AKP iktidarına yöneltildi. Cevap vermekten kaçınan yetkililer, “Herhangi bir gidere harcanmış olabilir” sözlerle durumu kurtarmaya çalıştı. “Deprem vergileri nerede” sorusu yanıt ararken, yaşanan depremlerde ortaya çıkan bilanço hep ağır oldu.
5’Lİ ÇETE
Mereş merkezli 10 ilde yaşanan deprem sonrası da “Deprem vergileri nerede” sorusu bir kez daha gündeme geldi. Aynı zamanda Mehmet Şimşek’in “Deprem parası duble yollara harcandı” söylemlerini akıllara getirdi. Bu sözler devletten ihale alan müteahhitleri işaret ediyor. Devlet beslemeli ve toplumda “5’li çete” olarak anılan Cengiz Holding, Limak Holding, Kalyon Grup, Kolin Holding ve Makyol Grubu, devletten en çok ihale alan şirketlerde başı çekiyor. AKP iktidarı bu şirketlere sadece 2022 yılında 220 milyar dolar ihale verirken, 128 kez de vergi affı sağladı. Söz konusu ihaleler içinde köprüler, otoyollar, havalimanları, tünel ve şehir hastanelerinin yapımı da bulunuyor. Osmangazi Köprüsü, İstanbul Havalimanı, Avrasya Tüneli ve Üçüncü Köprü, en çok dikkat çeken projeler arasında yer alıyor. Son depremde yıkılarak kullanılamaz hale gelen Hatay Havaalanı’nın yanı sıra Mereş, Dîlok, Osmaniye ve yine Hatay arasındaki yollar da 5’li çetenin aldığı ihaleler arasında yer alıyor.
İmar affı da deprem bilançolarının büyük olmasına neden oluyor. 1955-2002 yılları arasında 47 yılda 8 kez yapılan imar affı, AKP’nin 21 yıllık iktidarında 9 kez gündeme geldi. 2018’de çıkarılan imar affı, kaçak yapılara yol vererek kentlerin yükünü arttırdı.