Tarihçi Aydın: Barış, eşit yurttaşlık temelinde gelir

img
İZMİR - Bölgesel barışın Kürtlerin, Türkler, Araplar ve Farisilerle eşit hak ve özgürlüklere sahip olması durumunda geleceğini vurgulayan Tarihçi Yazar Erdoğan Aydın, bunun için de 4 parçadaki Kürtlerin ulusal bir birlik sağlaması gerektiğini söyledi. 
 
Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan'ın 27 Şubat'ta "Barış ve Demokratik Toplum Çağrısı" yaptı. Çağrıda "Kürt-Türk ittifakının” tarihsel gelişimine işaret ederek, bunun "eşit yurttaşlık ve demokratikleşme" temellinde güncellenmesine vurgu yaptı. Abdullah Öcalan'ın günümüzde çatışmaların temel kaynağı olarak "ulus-devlet" sistemini olduğuna işaret ederek, bu durumun ulus üstü, bir modelle çözülebileceğinin altını çizdi. 
 
Abdullah Öcalan'ın işaret ettiği tarihsel Kürt-Türk ittifakı ne zaman, nasıl başladı, hangi koşullarda başladı, nasıl evirildi, bu ittifak nasıl çatışma zeminine çekildi? İttifakı, çatışma zemine çeken, tarihsel gelişmeler, toplumun sosyo-kültürel yapısına ulus temelli müdahale, bu ittifakın çatışmaya dönüşmesinde etkisi ne oldu? Tarihçi Yazar Erdoğan Aydın, bu ittifakın tarihsel gelişimini, geçirdiği evreleri ve dönüşümünü ve bu ittifakın tarihsel rayına dönmesinin mümkün olup olmadığını değerlendirdi. 
 
Türklerin Anadolu'ya tahmini 900-1000 yılları arasına geldiğini anımsatan Aydın, her iki halkın egemenlerinin de Müslüman olmasından kaynaklı aralarında bir kavga çıkmadığını söyledi. O dönem Şiilik-Sünnilik arasında bir çekişme olduğunu belirten Aydın, "Hem Müslüman hem Sünni olan Kürt beyleri ile Türk beyleri bu mevcut ortamda birbirleriyle daha barışık bir ilişki, bir entegrasyon, iç içe girme hali yaşıyor. İlk tarihsel anlamda önemli birliktelik Malazgirt Savaşı'nda gerçekleşiyor. Ancak Selçuklular bu savaşı kazandıktan sonra başta Mervaniler olmak üzere Kürt beyliklerinin devamını sağlamak ve bu eksenli bir ittifak yapmak yerine onları, onların topraklarını Selçuklu İmparatorluğu'nun sadık prenslerine yönettirmek yoluna gidiyorlar. Dolayısıyla Malazgirt Savaşı'nın ittifakla kazanılması aslında Kürtlerin ayrı devletler, ayrı beylikler olarak yoluna devam edebilme imkanını ortadan kaldırıyor. Gerek Müslüman kimliği, gerek bu dönemde ulusal bilincin henüz oluşmamış olduğu faktörlerini de göz önüne alacak olursak bu ilk ilişki sonraki tüm ilişkiler için aynadır. Ve bu ayna bize bugün Kürt siyasetçiler ve entelektüeller tarafından ifade edilen Kürtlerin Türklerle bin yıllık ittifakı meselesine bir yanıyla evet; ama diğer yanıyla kuşku belirterek yaklaşılmayı gerektiriyor" ifadelerini kullandı.
 
'1500'LERDE ÖZERKLİK VERİLİYOR'
 
Benzeri durumun 1514'te Çaldıran Savaşı'nda yaşandığını kaydeden Aydın, bu savaşta da Osmanlı'nın Kürtler sayesinde Safevileri yendiğini söyledi. Bu savaştan sonra Osmanlı'nın Sünni Kürt beylerine özerklik verdiğini kaydeden Aydın, "Yani devletleşmesine izin vermez, ama özerklik verir. Özellikle bir Kürt entelektüeli, siyasetçisi olan İdris-i Bitlis-i ile Yavuz arasında başlayan ilişki üzerinden Amasya Anlaşması diye bilinen bir anlaşma gerçekleşir. Bu anlaşmayla Kürt beyleri, Osmanlı'nın klasik tımar sistemi dediğimiz, sistemin dışında tutulurlar. Onlar hakim oldukları topraklarda mülkiyet sahibi olarak kalmaya devam ederler. Hanedanlıklar, beylikler olarak varlıklarını sürdürürler, bunun karşılığı olarak da Osmanlı devletine düzenli bir vergi öderler. Savaş durumlarında da Osmanlı'ya asker olarak katılım sağlarlar. Burada bir statü söz konusudur. Deyim buysa 1514'ten 1820'lere kadar ki süreçte Kürtler Osmanlı'ya bağımlı, ama kendi iç işlerinde özerk beylikler durumunda yaşarlar" diye konuştu.
 
'BAĞIMLILIK İLİŞKİLERİ'
 
İkinci Mahmut ile birlikte bu statünün de tek yanlı olarak bozulmaya başladığını aktaran Aydın, II. Mahmut'un devleti merkezileştirme adımlarının Kürtlere bedel ödettiğini dile getirdi. Bu dönemde Kürtlerin kendi aralarında birlik olamaması ve ulusal bilincin gelişmemiş olması nedeniyle direnişin zayıf olduğunu belirten Aydın, buradan dersler çıkarılması gerektiğini ifade etti. Bunların yapılması durumunda bugünün çok daha farklı olabileceğini söyleyen Aydın, "Tarihe baktığımızda Kürtler Osmanlı, Selçuklu, Emevi, Abbasi ve Safeviler karşısında her zaman dezavantajlı durumda olmuşlardır. Dolayısıyla iş birliklerini, bütünlüklerini sağlayan bir siyaset vizyonu geliştirememeleri de eklenince bugün Ortadoğu'nun haritası kötürüm oluşmuştur. Devlet kurma hakkı, genel olarak ulusların milliyetçilik çağında temel hakkıyken ve sonuç olarak Türkler, Araplar, Farisiler kendi devletlerini kurabilecek bir tarihsel birikim oluştururken, Kürtler kendi tarihsel birikimlerinde bağımlılık eksenli bir duruş bellemesi nedeniyle çok büyük bir nüfusa ve coğrafyaya sahip olmalarına rağmen uluslar çağını kaçırmışlardır" şeklinde konuştu. 
 
KÜRT ULUSAL BİRLİĞİ
 
Buradan çıkarılacak en büyük dersin Kürtlerin mutlaka ulusal eksenli bir birliktelik sağlamak zorunda oldukları olduğunu sözlerine ekleyen Aydın, şöyle devam etti: "Böylece Kürtlerin şu anda dört parçanın dördünde de birbiriyle entegre olabilme yeteneğine sahip bir ulusal yükselişleri kendiliğinden gerçekleşir. Esasen Türkiye ve Rojava'daki Kürt hareketi yeni bir formül geliştirmiştir. Irak Kürdistanı ile bir ulusal entegrasyon sağlanarak başlayacak olan bir atılım, pekala bu formülün gerçekleşmesini zannedildiğinden daha kısa ve daha kolay bir hale getirebilir. Bu nedenle Kürtlerin ulusal birliği bir demokrasi ve hak mücadelesi gereği olarak savunulmalıdır. Bugünlerde henüz daha dışarıya resmen yansımasa bile Türkiye'de de bir çözüm sürecinin imkanlarının, adımlarının atıldığının güçlü verileri var. Ama Türkiye'de de henüz daha Türk siyasetinin Kürtlerin haklarını eşit olarak, eşit bir eksende kabul ettiklerine dair temel bir veri yok. Bu konuda en ileri durumda olan Irak Kürdistan'ındaki federe devlettir. Ama orada da diğer Kürt bölgelerini kucaklamakta ciddi bir eksiklik, zaaf ve deyim yerindeyse salt egemenlerin çıkarları eksenli bir Kürt sorunu bulunmaktadır. Dolayısıyla Kürtler kendi aralarında daha sağlıklı bir şekilde tartışabilir ve bulundukları ülkelerdeki egemen güçlerle bir uzlaşı başarabilirlerse yakın dönemde Kürt sorununun yeni koşullara uygun çözümü mümkündür." 
 
'EŞİT YURTTAŞLIK ÇÖZÜM GETİRİR'
 
Barışın kimsenin diğerini ezmediği, sömürmediği eşit yurttaşlık temelinde gelişebileceğini kaydeden Aydın, şöyle devam etti: "Kürt sorununun bugün güncel çözümü, var olan sınırlar tümüyle ortadan kaldırılmadan; ama Kürtlerin, Türklerle, Araplarla, Farisilerle eşit hak ve özgürlüklere sahip olabileceği bir yerden çözülebilir. Bu çözüm hem bu gün mevcut uluslararası konjonktüre hem de bölgenin gerçekliğine daha uygundur. Üstelik bu çözüm sadece egemenlerin çıkarları ile örtüşen ulusal devlet formülü yerine Kürt halkının, üreticilerinin, emekçilerinin, kadınlarının temel sorunlarını çözme eksenli olabilir. Yani anadil konusundaki yasaklamaların ortadan kaldırılması, kendi kendini yönetme hakkının bölgenin tüm egemenleri tarafından tanınması, sınırların dikenli tellerle değil geçişken bir esneklikte olması gibi adımlar bölgenin hızla kalkınmasını, Kürt sorunun çözümünü, savaşın bir an önce bitmesi ve bölgenin emperyalistlerden bağımsızlaşmasını sağlayabilir. Esasen buna bence Türk, Arap ve Farisi egemen sınıfların da mecburdurlar. Çünkü onlarda ağır savaş bütçeleri, Kürtleri inkar etmek için sürekli tarihi ve siyaseti çarpıtma yönelimleri bütün bölgeyi zehirleyen bir işlev görmektedir. Bu nedenle Kürt sorunu, bu tarihten çıkarılacak ders niteliğinde çözümünün kabul edilmesi aslında Türkiye'nin ekonomik krizden dış ilişkilere varana ve bölgenin ekonomik sorunlarına kadar bir dizi sorunun peş peşe çözülmesini beraberinde getirir."
 
MA / Tolga Güney

Diğer başlıklar

29/04/2025
22:35 İmamoğlu'nun gittiği otelin müdürlerine gözaltı kararı
22:04 Mustafa Karasu: Meclis’in içinde olmadığı bir sorunun çözümü olamaz
21:37 Tişrîn Barajı’ndaki direniş 112’nci gününde
21:29 PÎK, Kürt Ulusal Birlik Konferansı’na desteğini açıkladı
20:32 Ankara’da gözaltı ve tutuklamalar protesto edildi
19:30 Ayşe Barım’a 30 yıl hapis istemi
19:24 Soma Davası’nda 10 sanığa beraat!
17:38 Eskişehir’de gözaltına alınan öğrenciler serbest
17:33 İstanbul’da 2 bin 928 binada hasar tespit edildi
17:05 Gazeteci ve siyasetçilerden Sırrı Süreyya Önder’e ziyaret
16:40 Öğrenciler süreci tartışacak
16:15 Kürtçe şarkıya 10 ay ceza
16:07 Halepçe’nin vilayet olması kararı onaylandı
16:02 DBP ve DEM Parti heyetinden MSD’ye ziyaret
15:53 Özerk Yönetim 1 Mayıs’ı tatil ilan etti
15:29 Curnê Reş'te Kadın Dayanışma Merkezi açıldı
15:23 Kent kent 1 Mayıs çağrısı
15:05 Depremde yıkılan ve yeniden inşa edilmeyen ASM için çağrı
14:50 Êzidî kız çocuğu davasında avukatlar hakkında suç duyurusu
14:45 Tülay Hatimoğulları: Sürecin başarıya ulaşması için girişimler hızlandırılmalı
14:43 31 yılın ardından memleketinde
14:32 Barodan uyarı: Grevdeki tutsakların hayati tehlikesi var!
14:25 SES davasında karar çıkmadı
14:11 1 Mayıs'ta katledilenler anıldı: Barış için 1 Mayıs alanlarında olalım
13:55 TJA: Demokratik yaşam kadın emeği ile kurulacak
13:28 Af Örgütü ‘Dünya İnsan Haklarının Durumu’ raporunu açıkladı
13:21 GABB Eşbaşkanı Şedal: Kayyım uygulamalarına son verilsin
13:05 GABB 1'inci Dönem Olağan Meclisi toplandı
12:53 Pirsûs Katliamı davası: 10 yıl sonra görüntüler bilirkişiye gönderilecek
12:48 Êzidî çocuğun kaçırılması davası ertelendi
12:45 Tülay Hatimoğulları: İktidarı somut ve güven verici irade koymaya davet ediyoruz
12:40 Pasûr patlaması davasında tanık dinlenmesine karar verildi
11:55 Avukatlar İmralı'ya gitmek için başvurdu
11:51 Pelin Yılmaz’ın yaşamını yitirdiği açıklandı
11:22 TÜİK'e göre işsizlik düştü
11:00 Avukatın darp edildiği görüntüler dosyaya 'kesilerek' eklendi
10:46 İHD Eş Genel Başkanı Küçükbalaban: Devlet yol haritasını açıklamalı
10:04 Gençler 1 Mayıs’ta kampüslerden alanlara akacak
09:54 Türkdoğan: Süreç Öcalan'ın çözüm paradigmasına uygun sonuçlanmalı
09:47 İBB soruşturmasında gözaltına alınanlar adliyeye sevk edildi
09:44 Aydın'da sağanak sonrası su baskını
09:42 Arife Çınar: Demokratik toplum şiarıyla 1 Mayıs’ta alanlarda olacağız
09:33 Meteorolojiden kuvvetli yağış ve toz taşınımı uyarısı
09:03 Çocuklarını çatışmalarda yitirdi: Çözüm için Meclis’te bir araya gelsinler
09:02 Genç kadınlar 1 Mayıs'ta eşitlik mücadelesini büyütecek
09:02 Besta'da asker gözetiminde korucular eliyle ağaç kesimi
09:01 Baharın nadide çiçeği: Guldexwîn
09:01 Kalp krizi geçiren tutsağın avukatı: Derhal tahliye edilmeli
09:00 'Kadına yönelik şiddet son buluncaya dek mücadelemiz sürecek'
09:00 29 NİSAN 2025 GÜNDEMİ
07:46 1 Mayıs öncesi ev baskınları
28/04/2025
23:31 ABD Yemen’e saldırdı: 68 kişi hayatını kaybetti
22:42 Meral Danış Beştaş: Barış için hepimize büyük görevler düşüyor
22:30 HDK ve DEM Parti Gençlik Meclislerinden Taksim’e çağrı
21:43 Aksaray’da bir kadın katledildi
21:37 Irak ve Federe Kürdistan'da 1 Mayıs resmi tatil ilan edildi
21:27 DEM Parti: Ahmet Türk kemoterapi sürecini başarıyla atlattı
21:21 İsrail, ateşkes ve rehine takası teklifini reddetti
19:55 Mamak Emek ve Demokrasi Güçlerinden Menekşe Erbay anması
19:46 Gazeteci Ceren Kaynak İskit toprağa verildi
19:40 Erdoğan: Nüfus meselesi beka sorununa dönüşmektedir
19:30 SES, uluslararası sendikal örgütlerin katılımıyla forum düzenledi
19:06 Amediyê’de drone infilak etti: 3 peşmerge yaralandı
18:58 Karşıyaka Emek ve Demokrasi Platformu kuruldu
18:26 Çiftçileri mağdur eden 2 şirket hakkında soruşturma
18:17 Birleşik Kamu-İş: Açlık sınırı 26 bin lirayı aştı
18:13 Önder’in bulunduğu hastaneye ziyaretler sürüyor
18:09 Tunus açıklarında mülteci teknesi battı: 8 kişi hayatını kaybetti
18:07 EGM'den jammer açıklaması
17:51 Halit Oral’ın annesi hayatını kaybetti
17:48 İspanya ve Portekiz’de geniş çaplı elektrik kesintisi yaşanıyor
17:34 Yeni papanın seçileceği tarih belirlendi
17:21 Amed Tiyatro Festivali 4'üncü gününde
17:11 Öğrencilerden 'aile sempozyumuna' mor boyalı protesto
16:37 DBP ve DEM Parti'nin temasları sürüyor
16:05 EMEP'ten Adalet Bakanlığı önünde eylem
14:48 Birçok kentte 1 Mayıs'a çağrı açıklaması
14:43 ‘Roboskî'nin failleri 160 aydır yargılanmadı’
14:34 Irak, Şara'yı Arap Zirvesi’ne davet etti
14:22 12 yılda en az 764 çocuk iş cinayetinde katledildi
14:07 İstanbul'da hissedilen bir deprem daha
14:05 DEM Partili eşbaşkana 2 yıl 1 ay ceza
14:03 İran saldırısında 2 kolber yaralandı
14:02 Kazancı Yokuşu’nda katledilenler anıldı
13:55 Gülistan Kılıç Koçyiğit: Temel talebimiz Öcalan’ın fiziki özgürlüğüdür
13:30 Depremde annesini kaybeden Kübra Özyurt ifade verdi
13:10 Pexşan Ezizi ile dayanışan öğrenci tutuklandı
13:06 Önder'in durumu kritik: Beyinle ilgili refleksleri azaldı
12:34 İHD güncel verileri açıkladı: 335’i ağır bin 412 hasta tutsak var
12:11 STÖ ve barolar: 'Umut hakkı' düzenlemesi ivedilikle yapılmalı
12:07 Askeri harcamalarda küresel çapta yüzde 9.4 artış
12:03 İBB soruşturmasında gözaltı sayısı 52'ye yükseldi
11:57 Sevk sonrası çıplak arama ve darp
10:26 ‘Konferansta kadın sözleşmesi gerekliliği açığa çıktı’
10:21 YNK ve KDP kabine görüşmelerinde 12’nci tur
10:20 Hastaneden açıklama: Önder'in hayati tehlikesi artarak devam ediyor
10:04 Gazeteci Levent: Türkiye Kıbrıs’taki ilişkilere ses çıkarabilecek pozisyonda değil
10:01 Direniş tarihiyle tanınan mahalle kentsel dönüşüm ve tarikatların hedefinde
09:01 'Şimdi sıra Kürt Ulusal Kongresi'nde'
09:01 'Karar süreçlerinde kadınlar söz sahibi olmalı'
09:00 DEM Parti Newroz coşkusuyla 1 Mayıs'a çağırdı
09:00 28 NİSAN 2025 GÜNDEMİ
08:52 Kütahya’da 3.9 büyüklüğünde deprem
08:37 Geneviève Garrigos: Rojava’da inşa edilen model Suriye'nin geleceği için önemli
08:24 PKK'den 'kongre' açıklaması
08:21 Samsun'da heyelan: 2'si çocuk 3 kişi öldü
27/04/2025
23:14 İstanbul’da 3.5 büyüklüğünde deprem
22:36 Ankara’da 4 genç tutuklandı
21:35 Xarpêt'te 4.9 büyüklüğünde deprem
20:56 Gazeteci Ceren Kaynak İskit hayatını kaybetti
20:35 Xîzan ve Tetwan’da askeri operasyon başlatıldı
20:11 İran’da patlama: 40 kişi hayatını kaybetti, ulusal yas ilan edildi
20:01 Darp edilerek gözaltına alınan gençlere tutuklama talebi
19:31 DAİŞ’ten kurtarılan Êzidî gençler ailelerine kavuştu
19:13 Xarpêt-Amed yolunda kaza: 25 yaralı
19:07 HDK ve DEM Parti’den 1 Mayıs forumu
18:44 Tanrıkulu: AKP iktidarında 34 bin 908 işçi hayatını kaybetti
18:33 ‘Hapishane Çalıştayı’ sona erdi: Ortak mücadele yöntemleri ele alındı
18:20 Kanada'daki festivalde katledilenlerin sayısı belli oldu
18:11 Gever’de 1 Mayıs’a katılım çağrısı
17:24 Irak’ta seçim zamanında yapılacak
17:19 Önder’in doktorlarının yarın açıklama yapması bekleniyor
17:03 Bismil’de Kadın Emeği Buluşması'na büyük ilgi
16:26 'Kötülerin inşa ettiği sistemini kibritle tutuşturacağız'
16:20 İdam cezalarına sessizliğe karşı açlık grevi başlattı
15:37 ‘Abdullah Öcalan’a özgürlük’ talebiyle yürüyüş
15:30 DBP ve DEM Parti heyeti Reqa'da temaslarını sürdürüyor
15:29 'Rojin Kabaiş'in dosyasında bağımsız soruşturma başlatılsın'
15:17 Tanju Kaya için taziye kuruldu
14:57 MATUHAYDER yeni yönetimini belirledi: Tecrit kalkmalı
14:35 Hums’ta toplu mezar bulundu
14:12 Meral Danış Beştaş: Süreçte en önemli nokta Öcalan'ın özgür çalışma koşullarıdır
13:55 İstanbul Maratonu’nda KHK eylemi
13:46 İran’daki liman patlamasının bilançosu ağırlaşıyor
13:22 İdam edilen Heydaranlu'nun cenazesi ailesine verilmiyor
12:53 Kadın Sığınakları Kurultayı ara toplantısı sona erdi
12:52 Ateşkese rağmen üç günde bin 164 saldırı
12:22 Çiğdem Kılıçgün Uçar: Öcalan’ın özgürlüğü sağlanmalı
12:18 İşte Rojava Kürt Birliği ve Ortak Tutum Konferansı’nda onaylanan belge
12:11 Cizîr ve Amed'de yerel yönetimler kadın toplantısı
11:26 Kanada'da bir araç, festivaldeki kalabalığın arasına daldı
09:46 Kenanoğlu: Sırrı Süreyya Önder’in barışın toplumsallaşmasına rolü büyük
09:39 ‘Kürt Birliği Konferansı Abdullah Öcalan’ın çağrısı üzerine toplandı’
09:35 Mersin'de 'çatı zorunluluğu' kararına tepki
09:31 DGD-SEN Genel Başkanı Neslihan Acar’dan 1 Mayıs çağrısı
09:24 Kadınlar uyuşturucuya karşı mücadelede kararlı
09:17 Amed’de 1 milyon kişiye süreç anlatılacak
09:14 Muğla Emek Benim Kadın Derneği Başkanı: Eşitsizlik şiddeti de besliyor
09:10 Tokat Cezaevi'nde 7 aydır tutsakların tedavisi engelleniyor
09:09 Gazeteci Tar: Kıbrıs önemli bir güzergahta, Kürtler önemli bir pozisyonda duruyor