Amed’in Licê ilçesi ile Çewlîg’in Dara Hênî (Genç) ilçesi arasında yer alan Sarım Havzası’nda yapılması planlanan Birsu Hidroelektrik Santrali (HES) projesine dair açılan davada Danıştay 4. Daire, “Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) olumlu” kararının iptal edilmesine dair verilen kararı bozdu. Danıştay yeniden bilirkişi heyeti belirlenerek, keşif yapılması ve rapor hazırlanmasına hükmetti. 

 

Erzurum 2. İdare Mahkemesi tarafından verilen “ÇED olumlu” kararının iptal gerekçeleri sıralanan kararda, hükme esas alınan bilirkişi ve ek bilirkişi raporlarının tarafların ileri sürdüğü hususları tüm yönleriyle ayrıntılı ve bilimsel olarak tereddüte mahal vermeyecek şekilde açıklığa kavuşturmadığı vurgulandı. 

 

‘HUKUKİ İSABET YOK’ İDDİASI

 

Kararda, “(…) projenin gerçekleştirilmesinin, kamu yararı ve çevre dengesi gözetilerek, çevresel açıdan oluşturabileceği muhtemel zararlar ile bu zararların alınacak önlemlerle giderilebilmesinin mümkün olup olmadığının, varsa eksikliklerin ÇED raporunu kusurlandırıp kusurlandırmadığının oluşturulacak yeni bir bilirkişi heyetiyle, mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırılarak alınacak rapor ile dosyadaki bilgi ve belgelerin birlikte değerlendirilmesi suretiyle yeniden bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu itibarla, karara esas alınabilecek nitelikte ve yeterlilikte olmayan bilirkişi raporunun hükme esas alınması suretiyle dava konusu işlemin iptali yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet bulunmamaktadır” denildi. 

 

NE OLMUŞTU? 

 

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Sarım Havzası’nda yapılması planlanan Birsu Hidroelektrik Santrali (HES) projesi için “Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) olumlu” yönde karar verdi. HES projesinin durdurulması için Emin Turhallı, Kamil Gündoğan, Mehmet Özdemir ve Mustafa Özan isimli yurttaşlar tarafından Erzurum 2’nci İdare Mahkemesi’ne dava açıldı. Erzurum 2’nci İdare Mahkemesi, HES’in yapılmasının planladığı alanda keşif kararı aldı. Kararın ardından 12 Ekim 2023’te Erzurum Atatürk Üniversitesi'nden hidrobiyoloji, ekoloji/biyoloji, peyzaj mimarlığı, jeoloji, jeofizik, orman, ziraat, maden mühendisliği, şehir planlama uzmanlık alanlarından birer, çevre mühendisliği uzmanlık alanından da iki kişiden oluşturulan bilirkişi heyeti keşif yaptı. 

 

Verilen keşif raporunda, ÇED’deki eksiklikler, bölgeye vereceği zararlara değinilse de projenin yapılması yönünde görüşler öne çıktı.Bilirkişinin hazırladığı rapora karşı Amed Barosu Çevre ve Kent Komisyonu ve Dêrsim Barosu’ndan avukat Barış Yıldırım tarafından itirazda bulunuldu.  Erzurum 2’nci İdare Mahkemesi’ne yapılan itirazda, mevzuata öngörülen usule riayet edilmediği, proje alanının yeterince incelenmediği, mülkiyet rejiminin yeterince değerlendirilmediği vurgulandı. İtiraz dilekçesinde sulak alanlarla ilgili mevzuata uyulmadığı, projenin planlandığı Sarım Çayı ve Dicle Havzası’nın Havza Planı’nın yapılmamış olduğunu, ÇED raporunda flora ve fauna açısından yeteri değerlendirmelerin yapılmadığı kaydedildi. 

 

ÇED OLUMLU RAPORU İPTAL EDİLDİ

 

İdare Mahkemesi 31 Mart 2024’te verdiği kararında “ÇED olumlu” kararının iptal edilmesine hükmetti. Kararın gerekçesinde, projenin olumsuz etkilerinin olabileceği, arıcılık faaliyetleri ile önlemlerin ve çığ tehlikesine karşı alınması gereken tedbirlerinin ÇED raporunda alınması gerektiği vurgulandı. Kararda, ÇED raporunda etki alanının sadece inşaat alanına göre belirlenmesinin ÇED Raporunun Özet Formatı’nda sosyo -ekonomik çevrenin özellikleri başlığı altında değerlendirilmesi gerektiği kaydedildi. 

 

Kararda, “(…) söz konusu hususlarla ilgili eksik ve hatalı değerlendirme içeren ÇED raporunun uygun bulunarak ÇED olumlu kararı verilmesine dair dava konusu işlemde hukuka uygunluk görülmemiştir" denilerek, karar iptal edilmişti. 

 

MA / Berivan Altan