Suriye’den sonra 8 Haziran 2014’te Musul’un merkezini oluşturan Ninova’yı işgal eden DAİŞ, hem Irak hem de Suriye bölgesinde geniş ve yer altı kaynakları açısından zengin toprakları ele geçirdi. Tarihler 3 Ağustos 2014’ü gösterdiğinde DAİŞ, Êzidîlerin kutsal yurdu olan Şengel’e saldırdı. Saldırılarla birlikte KDP ve Irak ordusu Êzidîleri kaderine terk ederek, Êzidîleri DAİŞ saldırıları karşısında savunmasız bıraktı. DAİŞ saldırılarında 5 bin Êzidî katledildi, 10 bine yakın kişi de kaçırıldı, 500 bin kişi mülteci konumuna düştü. Êzidîler, DAİŞ’in soykırımla sonuçlanan bu saldırılarını, 74’üncü Ferman olarak adlandırdı.  

 

ÖZSAVUNMA BİRLİKLERİ 

 

DAİŞ saldırılarının başlaması üzerine HPG, YJA STAR ile YPG, YPJ güçleri Şengallilerin imdadına yetişti. Bu güçler, Kuzey ve Doğu Suriye’nin Şengal sınırına giderek, Şengal Dağı’na giden binlerce Êzidînin güvenli alanlara geçmesi için koridor açtı. Binlerce Êzidî Şengal Dağı’nda korunaklı alanlara götürülerek, katliamdan kurtarıldı. 2014’te saldırılar devem ederken, Şengal Direniş Birlikleri (YBŞ) kuruldu. Ardından Şengal Kadın Birlikleri (YJŞ) ve Êzîdxan Asayişi’nin kuruluşu ilan edildi. Bu tarz ordulaşmayla Êzidîler, tarihte ilk kez özsavunma güçlerini oluşturmuş oldu. Bu güçler koordineli bir şekilde DAİŞ’in saldırılarına karşı aylarca direniş gösterdi. 

 

DEMOKRATİK ÖZERKLİK 

 

Saldırılar devam ederken, Êzidî toplumu kendi iradesiyle 14 Ocak 2015’te Şengal Demokratik Özerk Meclisi’nin (MXDŞ) kuruluşunu dünyaya duyurdu. Özerklik ilanından sonra 14 Kasım 2015’te Kürt güçleri Şengal’i DAİŞ’ten temizledi. Şengal’de halk öz kaynaklarıyla yeniden inşa süreci başlatarak, önce evlerini, sokaklarını ve yaşam alanlarını kurdu. Ardından güvenlik, kültür, savunma, ekonomik, diplomasi ve politika alanında kendini örgütleyen Êzidîler, her türlü saldırıya karşı kendilerini öz güçleriyle savundu. Bunun üzerine HPG, 1 Nisan 2018’de yaptığı açıklamayla Şengal’in özgürleştiğini ve savunmanın artık Şengal Savunma Birlikleri tarafından sağlanacağını belirterek, güçlerini çektiklerini duyurdu.  

 

KDP ÖZERKLİĞİ TANIMADI

 

DAİŞ’in Şengal’e saldırması sırasında kamyon ve kamyonetlerin arkasına atlayıp kaçan KDP güçleri, binlerce Êzidîyi katliamla yüz yüze bıraktı. Şengal’in DAİŞ’ten kurtarıldığı gün Şengal Dağı’nda açıklama yapan KDP Genel Başkanı Mesut Barzani, “Şengal’i pêşmerge kurtarmıştır. Pêşmerge dışında herhangi bir güç operasyonlara katılmadı” iddiasında bulundu. Daha önce Hewlêr ile Bağdat hükümeti arasında tartışmalı topraklar arasında olan Şengal’de özerklik ilanından sonra Barzani, Irak hükümetine Şengal’e saldırması için sık sık çağrıda bulundu. KDP, Şengal’deki özerkliğin “Gayrı meşru” olduğunu ileri sürerek, 3 Mart 2017’de Şengal’in Xanesor ilçesine saldırdı. Bu saldırılarda bir sonuç elde edemeyen KDP, Şengal’i tekrar hedef göstererek, Irak ordusunun Şengal’e girmesi çağrısında bulundu.

 

ŞENGAL ANLAŞMASI

 

Türkiye ve ABD’nin baskısıyla Bağdat ve Hewlêr hükümetleri arasında 9 Ekim 2020’de (BM) Irak Özel Temsilcisi Jeanine Hennis-Plasschaert’ın da gözetiminde “Şengal Anlaşması” imzalandı. 

 

Bu anlaşmanın 3 temel maddesi;

 

1- YÖNETİM

 

* Şengal’e bağımsız bir kişi kaymakam olarak seçilecek. Seçilen kişinin yasalar karşısında herhangi bir engelinin bulunmaması esas alınacak.

 

* Kaymakamın belirlenmesinin ardından her iki taraf arasında (Bağdat-Hewlêr) kurulacak ortak komisyon tarafından bölgedeki diğer idari makamlar gözden geçirilecek.

 

2- GÜVENLİK 

 

* Yalnızca yerel polis ve Ulusal Güvenlik Müsteşarlığı ile Ulusal İstihbarat Servisi ilçenin güvenliğinden sorumludur ve diğer tüm silahlı güçler (Asayiş, YBŞ ve YJŞ) Şengal’den çıkarılacak.

 

* İç güvenlik güçlerinin desteklenmesi amacıyla 2 bin 500 kişilik bir güvenlik gücü oluşturulacak. Bu güç içerisindeki görev dağılımı adil şekilde yapılacak ve kamplarda yaşayan göçzedelerin katılımı göz önünde bulundurulacak.

 

* Şengal ve çevresinde PKK ve ona bağlı güçlerin varlığına son verilecek. PKK’ye bağlı güçlerin bölgede herhangi bir rol üstlenmesine müsaade edilmeyecek.

 

3 - YENİDEN İNŞA 

 

* İlçenin yeniden inşası için Irak ve Kürdistan Bölgesi hükümetleri tarafından ortak bir komisyon kurulacak, Irak ve Kürdistan Bölgesi başbakanları ile Ninova Valisi tarafından bu komisyonun düzeyi ve amaçları belirlenecek.

 

* Ayrıca, idare ve güvenlik konularında alınan kararların hayata geçirilmesini yerinde denetleyecek ortak bir komisyon oluşturulacak.

 

Anlaşmayla birlikte Şengal 2014 öncesindeki sürece götürülmek istenirken, Êzidîler, iradelerini tanımayan bu anlaşmaya ilk günden beri karşı durdu.

 

BARZANİ HER FIRSATTA HEDEF GÖSTERİYOR

 

Federe Kürdistan Bölgesi Başkanı Nêçiîvan Barzani, bir konuşmasında, “Şengal resmi değildir. Kanunlara aykırıdır” açıklamasında bulundu. KDP’nin her fırsatta hedef gösterdiği Şengal’e, Türkiye’ye ait Silahlı İnsansız Hava Aracı’yla (SİHA) 23 ve 25 Ağustos 2020’de saldırılar yapıldı. Saldırılardan bir sonuç elde edilemediğini gören KDP, bu sefer de Irak hükümetine baskı uygulayarak, “Şengal Anlaşması”nın devreye konulmasını istedi. KDP’nin çağrıları üzerine Şengal ile Kuzey ve Doğu Suriye sınırına daha önce 3 metre derinlikte ve 3 metre genişlikte kazılan hendeklerin ardından bu sefer de 250 kilometre uzunluğunda ve 3 metre yüksekliğinde, 75 santimetre genişliğinde duvar örülmeye başlandı. 

 

Şengal ile Kuzey ve Doğu Suriye sınırına duvar örme çalışmaları devam ederken KDP’nin kışkırtmalarıyla Irak ordusu, Başbakan Kazimi’nin talimatıyla 2 Mayıs’ta başlayan saldırılarda, Irak ordusu ile Êzdixan Asayişi ve YBŞ/YJŞ arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Halkın ve özellikle de kadınların Irak ordusunun saldırılarına karşı direnişe geçmesi üzerine saldırılar 4 Mayıs’ta durdu. Irak ordusunun saldırılarını durdurması üzerine açıklama yapan Federe Kürdistan Bölgesel Başbakanı Mesrur Barzani, Irak hükümetine seslenerek, “Şengal Anlaşması’nın uygulanması gerektiğini vurguluyoruz ve Irak hükümetinin bu konuda üzerine düşen sorumluluğu yerine getirmesi gerekiyor” açıklamasıyla Şengal’i bir kez daha hedef gösterdi. 

 

ENERJİ HATLARI KONTROL ALTINA ALINMAK İSTENİYOR 

 

ABD, Ankara, Hewlêr ve Bağdat’ın Şengal’in Özerk Meclisi’ni tanımamasının nedeni bu bölgeyi kendi himayelerinin altına alarak, enerji kaynaklarına doğrudan ulaşmak olduğu biliniyor. Yer altı kaynaklarına ulaşmak bahanesiyle de Şengal’in işgalinin hedeflendiği ve Irak ordu güçlerinin bu nedenle sürekli kışkırtıldığı belirtildi. Ukrayna-Rusya savaşı nedeniyle açığa çıkan doğalgaz krizi tüm dünyayı etkisi altına alırken, İngiltere başta olmak üzere birçok ülke gözüne Musul-Kerkük’teki yer altı kaynaklarına göz dikti. Şengal’e yönelik KDP’nin kışkırtması sürerken, bölgede Irak ordu güçlerinin de bekleyişi devam ediyor.