Xoy ve Urmiye: Halk İran rejiminden çok çekti

img
HABER MERKEZİ - Dağların arasından kıvrılan yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Azeri ve Kürtlerin bir arada yaşadığı Xoy kentine oradan da Urmiye'ye gidiyorum.
 
Xoy-Razi Sınır Kapısı'ndan geçtikten sonra Xoy'a giden bir taksiye biniyorum. Takside ön koltukta oturan ve Van'da işyeri bulunan Tebrizli bir Azeri, ülkedeki karışıklıktan söz ediyor ve güvenlik açısından dikkat etmem gerektiği noktasında uyarıda bulunuyor. Daha önce iki defa İran'ı ziyaret ettiğimi söylediğimde, "Bu defa farklı. Çok dikkatli olmalısınız. Geçen günlerde ülkede bulunan turistlerin gözaltına alındığını duymamışsınızdır sanırım" diyor ve yolculuk boyunca hem İran'daki gelişmeleri hem de kendimi korumam için neler yapmam gerektiğini anlatıyor: "Kalabalık ortamlardan uzak durun. Fotoğraf makinanızı boynunuzda taşımayın. Özellikle devlet dairelerinin bulunduğu noktalardan uzak durun ve sakın fotoğraf ve video çekmeyin. Sivil polis sayısında ciddi artış var, o yüzden insanlarla fazla konuşmamaya özen gösterin, yabancı olduğunuzu anladıklarında başınıza neler gelebileceğini tahmin edemezsiniz. Özellikle akşamları dışarıda dolaşmayın."
 
'İNSANLAR MUTSUZ'
 
Bir taraftan uyarılarını dinliyorum diğer taraftan da halkın neyi talep ettiğini ve niçin iki aydır sokaklarda olduğunu tanıştığım ilk İranlıdan öğrenmek istiyorum. Ekonomik kriz, hayat pahalılığı, İran parasının kaybettiği değeri, artan baskıları, dünyada yıpranan İranlı imajını ve Gaşt-e İrşad'ın (Rehber Devriyeleri) kadınlara yönelik hakaretlerini anlatıyor ve ekliyor: "İnsanlar mutsuz. İnsanlar açlığı, yoksulluğu bir dereceye kadar bir kenara bırakabilirler ama söz konusu insanın onuru oldu mu ölümü pahasına bile olsa vazgeçemiyor. Nitekim bu eylemlerde tüm tarafları birleştiren nokta da bu oldu. Bir kadının (Jîna Emînî) güya İslami kurallara göre örtünmediği için darp edilmesi ve bunun sonucunda yaşamını yitirmesi bardağı taşıran damla oldu." Bana telefon numarasını veren Tebrizli vatandaş, ihtiyacım olması durumunda kendisini arayabileceğimi söylüyor ve bana şans diliyor.
 
 
DUVARLARDAKİ YAZILAMALAR HEMEN SİLİNİYOR!
 
Dağların arasından kıvrılan ve genişletme çalışmaları devam eden yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Xoy kentine giriyorum. Kürt ve Azeri halklarının birlikte yaşadığı bu kentin kalbinin attığı Darvazeh Sangi'nin yanı başındaki antik Xoy Çarşısı’nı ziyaret ediyorum. Pazar kalabalık ve hayat normal gibi görünüyor ama ayaküstü konuşmalarda, gündemin yavaş yavaş bütün kentlere yayılan eylemler olduğuna tanık oluyorum. Kenti dolaşırken siyah boyalarla duvarlara yazılmış ve daha sonra üzeri çizilmiş ya da henüz silinmeye fırsat bulunamamış birkaç "Jin Jiyan Azadî", "Zen, Zendegî, Azadî", "Jîna Emînî", "Merg ber Diktatör (Diktatöre Ölüm)" yazılaması dikkati çekiyor. İran'daki eylemler yaklaşık iki ayı geride bırakmasına rağmen Xoy kentinde ufak tefek bir kaç gösteri dışında eylem olmadığını öğreniyorum. 
 
 
Urmiye'ye giden taksilerin bulunduğu caddeye gelince bir fotoğraf çekmek istediğimde bir genç yanıma yaklaşarak, kentteki sessizlikten dem vururcasına "Bu ruhsuzların fotoğraflarını çekmekle zaman harcamayın" diyor. Salmas, Urmiye, havaalanı ve üniversiteyi gösteren tabelaların fotoğraflarını çektiğimi söylediğimde, "Onları çekmek, bu insanların fotoğrafını çekmekten daha kıymetli" diyor. Nedenini sormak istiyorum ama taksideyken yapılan uyarıları düşünüyor ve gülümsemekle yetiniyorum. 
 
HAYAT PAHALLILIĞI HEMEN GÖZE ÇARPIYOR
 
İran'da kentler arası yolculuklarda dilerseniz taksiyi tek başınıza kiralayabilirsiniz ya da zamanınız varsa dört yolcunun tamamlanmasını beklersiniz. Ben de iki yolcu bekleyen bir taksinin üçüncü yolcusu oluyorum ve dördüncü yolcu tamamlandığında hareket ediyoruz. Yaklaşık 130 kilometrelik yolculuk boyunca diğer üç yolcunun ailevi meseleleri dışında neredeyse başka bir mesele konuşulmuyor. Genç şoför Urmiye şehir merkezinde bizi indiriyor ve ben şehrin en kalabalık caddelerini arşınlıyorum. 
 
Velayeti Faqih Meydanı'na geliyorum. Tarihi Urmiye pazarının da bulunduğu ve Montezeri, Taleqani, 17 Şahrivar ve İmam caddelerinin kesiştiği bu nokta çok hareketli. Seyyar satıcılar, esnaf telaşla bir şeyler satmaya çalışıyor. Ancak halk düşen alım gücü ve hayat pahalılığı nedeniyle zorunlu ihtiyaçları olmadığı müddetçe elini cebine atamamaktan yakınıyor. Caddeleri dolaşırken başı açık öğrenciler ve kadınlar sadece benim dikkatimi çekmiyor. Dükkanlarının önünde oturan ya da ayaküstü sohbet eden kimi esnaf da gülümseyerek bu "cesur" öğrencileri ve kadınları izliyor. Tabi başını çevirip sinirli bakanlar da yok değil. 
 
 
'HALK YÖNETİCİLERDEN ÇOK ÇEKTİ'
 
Görüştüğüm bir devlet memuru, rejimin uygulamalarından şikayet ediyor ve ekliyor: "Yeraltı ve yer üstü kaynakları bakımından dünyanın sayılı zengin ülkeleri arasında yer alan ülkemizde halkın tamamı yoksulluktan kırılıyor. Ekonomik krizin yanı sıra Molla rejiminin hayatı yaşanılmaz kılan politikaları nedeniyle toplum bizar düşmüş durumda. Bakın hemen ileride Danişgede Caddesi var. Urmiye'nin zenginlerinin yaşadığı bölge. Urmiye gibi yaklaşık bir milyon nüfuslu bu kentin sadece bir caddesi durumu iyi olanlardan oluşuyor. Kentin geriye kalan neredeyse yüzde 95'i ise yoksul. Geniş bir ovaya sahip, bereketli toprakları olan, üzüm ve elma bağlarıyla etrafı sarılı bir şehir düşünün ki insanlar evlerine ekmek götürmekte zorlanıyor. Bu halk kafası hayatlarını dizayn etmekten başka bir işe çalışamayan yöneticilerden çok çekti ve hala çekiyor. Ve bunların bir an önce gitmesini istiyor." 
 
URMİYE'DE EYLEMLER NEDEN AZ?
 
Kendisi de Azeri olan ve Urmiye'de Azeri ile Kürtlerin bir arada yaşadığını, her iki halkın da birbirlerinin dilini bildiğini ve hoşgörü içerisinde yaşadığını söyleyen devlet memuruna son iki aydır süren eylemleri soruyorum. Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olmasına ve birçok üniversitesi bulunmasına rağmen Kürdistan eyaletindeki kadar aktif eylemlerin gelişmediğine işaret eden memur, "Küçük çaplı birkaç eylem oldu. Ancak burası yönetim merkezi olduğu için silahlı ve silahsız rejim güçlerinin yoğun olduğu bir kent. Baskı çok fazla ve her meydanda, caddede sürekli devriye gezen polisler, motorlu ekipler var. Yine ev baskınlarıyla gözaltına alınanlar, tutuklananlar çok oluyor. Buna rağmen son günlerde özellikle akşamları sokağa çıkanların olduğunu biliyoruz, duyuyoruz" diyor.   
 
DÖVİZ DE TELEFON HATTI DA SORUN 
 
Caddeleri dolaşınca devlet memurunun dediği gibi uzun namlulu silahlarla motorize ekiplerinin ve polislerin caddelerdeki mevcudiyeti dikkatimi çekiyor. Tümen alabilmek için girdiğim dört döviz bürosundan da "Tümen yok" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda bir doların neredeyse 35 bin tümeni bulduğunu ve kurdaki değişim nedeniyle sarrafların satış yapmadığını öğreniyorum. Yanımdaki doları bozduramadan önceki gezilerimden kalan tümeni idareli kullanmak istiyorum ve bir telefon hattı satın almak için Post Bank'ın yolunu tutuyorum. İran'da telefon hatları resmi olan Post Banklarda satılıyor. Her biri farklı caddelerde bulunan dört Post Bank'tan da elim boş çıkıyorum. Telefon hattı almak istediğimi söylediğimde kimliğimi isteyen görevlilere pasaportumu uzatıyorum. Pasaportu gördükleri gibi "Hat bitti" ya da "Hat veremiyoruz" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda da herhangi bir yanıt alamıyorum. 
 
Seyahatimin üçüncü günü kaldığım otelin lobisinden bir çalışanın refakatinde son bir defa telefon hattı almak için şansımı zorluyorum. Gittiğim Post Bank'ta otel görevlisi tanındığı için ret yanıtını almadım. Görevli pasaportumu alıp işlemleri girdikten sonra bilgisayar ekranındaki bir uyarı üzerine işlemime devam edemediğini ve hat veremeyeceğini söyleyince, telefon hattı alma umudumu tamamen yitiriyorum. 
 
GÖZALTINA ALINANLAR URMİYE'YE GETİRİLİYOR
 
Oradan ayrılıp sokakları dolaşıyorum. Tıpkı Xoy'da olduğu gibi burada da duvarlarda benzer sloganlar yazılmış, görüşmek istediğim kaynaklarıma da ulaşamayınca soluğu kentin ve hatta İran'ın en büyük Doğal Tarih Müzesi'nde ardından da Urmiye Müzesi'nde alıyorum. 
 
Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olduğu için Bokan, Mahabad, Salmas, Piranşar, Serdeşt gibi kentlerde gözaltına alınanların getirilip sorgulandığı Urmiye'deki gezimin ardından Rojhilat'taki eylemlerin önemli merkezlerinden biri olan ve şu ana kadar ondan fazla kişinin yaşamını yitirdiği Mahabad'a doğru yola çıkıyorum. 
 
Yazı Dizisi -1 Rojhilat ve İran'dayım...
 
 
Yarın: Mahabad'da halk geri adım atmıyor
 
MA / Abdurrahman Gök

Diğer başlıklar

29/03/2023
23:42 Erdoğan ‘çözüm’ süreci üzerinden HDP’yi hedef aldı
23:13 5 kentte eğitime kar tatili
22:00 Med Müzik TV’nin Youtube kanalı kapatıldı
21:27 Kılıçdaroğlu’ndan kadınlara: Kazanımlarınızı kaybetmenize izin vermeyiz
21:10 Enkaz altından çıkarılan 35 çocuğun kimliği tespit edilmedi
20:44 Şenyaşar ailesi iftarını ÖHD’liler ile birlikte açtı
20:41 Antalya’daki kazada 3 depremzede yaşamını yitirdi
20:19 Arazilerine sahip çıkan 7 köylü gözaltına alındı
20:13 Adana’da 4.5 büyüklüğünde deprem
19:45 Irak Petrol Bakanlığı: Mahkeme kararını uygulayacağız
19:00 Barış Akademisyeni Biter: Yeni yaşam iradesiyle geri döneceğiz
18:56 Kılıçdaroğlu-İnce görüşmesi sonrası açıklama
18:54 'Hevsel ve Dicle Nehri'ndeki ekokırıma son verilsin'
17:51 Hilala Zêrin’den ‘Jin im jiyan im’ klibi
17:42 Ağır hasta tutuklu Polat için çağrı
17:38 Amedspor deplasmanda berabere kaldı
17:33 Spectrum House raporu: Depremde açıklanan veriler güvenilir bulunmadı
17:12 Koronaya yakalanan tutuklular hastaneye götürülmedi
15:48 Yeşil Sol Parti Seçim Beyannamesi’ni açıklayacak
15:40 Êlih Barosu’ndan BOTAŞ hakkında suç duyurusu
15:12 AYM kararına rağmen Galatasaray'daki ablukanın sürmesine tepki
14:54 İzmir'de bir işçi yaşamını yitirdi
14:47 Binlerce işçi eylemde: Taleplerimiz kabul edilsin
14:46 Şişli Belediyesi işçilerinden zam protestosu
14:17 Nakliyat-İş Sendikası’ndan işten çıkarılmalara karşı eylem
13:50 EMEP, Yeşil Sol Parti listesinden seçimlere girecek
13:40 Yakınlarını kaybedenlerden Jîna Emînî'nin mezarına ziyaret
12:50 Şenyaşar ailesi: Adil bir yönetim istiyoruz
12:32 İzmir'de kar yağışı
12:19 Bodrum'da kıyılara müdahale tepkisi
11:56 Hênê’de aileler arasında kavga: 5 ev ateşe verildi
11:54 Adliye önünde kadına silahlı saldırı
11:27 HDP MYK seçim gündemiyle toplandı
10:02 Depremzede besici: Sağdığım sütü satamadığım için döküyorum
09:25 Yeşil Sol Parti’nin seçim stratejisi: Hedef yüzde 20
09:24 Ertuğrul Mavioğlu’nun ‘Bakur Notları’ kitabı Aryen Yayınları’ndan çıktı
09:06 Bolu Cezaevi'nde 12 tutuklunun infazı 30 kez yakıldı
09:06 Tutuklanan gençlerin avukatı: İktidarın seçim hazırlığı
09:04 ‘Şehir kaderine terk edildi, unutmayın’
09:04 İstanbullular Ramazan’dan sonra 14 Mayıs'ı bekliyor
09:04 Mehmet Öcalan: Başkanı seven herkesi Amara'ya bekliyoruz
09:01 Enkaz altında kalan tütünün fiyatı yüzde 100 arttı
09:01 Atama ‘müjdesi’ne tepki: AKP’nin seçim hamlesi
09:01 Germiyanî: Petrol kararı devam ederse Kurdistan hükümeti ekonomik çöküş yaşar
09:00 Milli Türk Talebe Birliği içinden doğan örgütün ilk cinayetleri
09:00 Nurdağı'nda yıkımın sorumlularından Yunus Kaya 4 günde 85 aracını satmış
09:00 29 MART 2023 GÜNDEMİ
28/03/2023
23:59 Fransa’da grev ve eylemler sürüyor
23:20 Enkazdan çıkarılan bebeğini 4 ayrı şehirde aradı
22:57 BM ve AB’ye ‘Türkiye’nin saldırıları sonlandırılsın’ çağrısı
22:42 Depremin 50'nci gününde de cenazeler çıkarılıyor
22:40 Hewlêr yakınlarında bir İHA düştü
22:20 HDP'nin seçim güvenliğine ilişkin grup önerisi reddedildi
20:57 AKP’li belediye önünde kendisini ve eşini ateşe verdi
20:26 Tesisatçı Akın’ı öldüren askerler yine tutuklanmadı
20:16 ‘7’nci Yargı Paketi’ Meclis'te kabul edildi
19:58 Türkiye’den sınır dışı edilen Seyyedi’den haber alınamıyor
19:35 Doğu Karadeniz’de kuvvetli rüzgar ve fırtına
19:31 Şenyaşar ailesinin iftarına Fikir Masası eşlik etti
19:15 Hatay için fırtına uyarısı
19:02 HDP ve Yeşil Sol Parti halk toplantısı gerçekleştirecek
18:51 Tutuklu Tanrıverdi 30 yılın ardından tahliye edildi
18:46 ABD sınırında çıkan yangında 39 mülteci yaşamını yitirdi
18:08 Kuzey ve Doğu Suriye’de Cindirês katliamına tepki
17:59 ILO: Depremlerde 650 bini aşkın işçi gelirini kaybetti
17:24 ÖHD, depremzedelerin haklarına ilişkin broşür dağıttı
17:07 HDK: Fiili bir mücadele gücünün örgütlenmesi şart
16:47 16'sı tutuklu 20 gazetecinin iddianamesi tamamlandı
15:54 Oskay'ı katleden faile ağırlaştırılmış müebbet
15:24 Bakur belgeseli davası ertelendi
14:44 Eylemsizlik kararına rağmen saldırılar sürüyor
14:35 Roboski İçin Adalet Girişimi adalet talep etti
14:34 Yeşil Sol Parti ve HDP'nin Mutabakat Komisyonu toplandı
14:09 Şenyaşar ailesi: Kaybolan adaleti arıyoruz
14:04 Diyarbakır Kent Koruma ve Dayanışma Platformu: Uyuşturucu ve fuhuşa karşı sorumluluk alın
13:54 Peru polisi: 2 ton kokainin adresi Türkiye'ydi
13:32 Gazeteci Oynaş’ın tahliyesi 4’üncü kez engellendi
12:57 Gazeteci Turay’ın tahliyesi 3 ay ertelendi
12:56 Fotoğrafçı Yaman kamyon çarpması sonucu yaralandı
12:47 Sancar: AKP-MHP iktidarı için geri sayım başladı
12:11 Cezaevindeki şüpheli ölüm davasında tüm taleplere ret
11:56 Licê’de çocuğa işkence: 2 polis serbest
11:55 Jeotermal ihalesine tepki: Temiz hava, su, toprağa ihtiyacımız var
11:44 77 çevre örgütünden asbeste karşı 'önlem alın' çağrısı
11:12 Abdullah Öcalan’ın avukatlarından görüşme başvurusu
11:10 Af Örgütü 2022 raporu: Hak ihlallerine yaşam maliyeti krizi eklendi
11:04 Fehim Korkmaz: Kürtler Egîd’in bayrağını özgürlüğe taşıdı
10:19 Görme engelliye dava: Örgütün kitaplarını okuyor
10:11 Yeşil Sol Parti’den seçim güvenliği için ‘görev al’ çağrısı
09:44 GGM’de cinsel saldırıya uğradı: Faillerle aynı yerde tutuluyor
09:43 Newroz Ehmed: 2 bin 323 DAİŞ'li yakalandı
09:17 Depremzedeler: 20 yıldır iktidarda, artık gitsin
09:05 Av. Vesek: Fatma'nın fotoğrafı, insan hakları ihlallerinin en net göstergesi
09:03 Tahliyeye 'aile dışında kişilerle mektuplaşma' engeli
09:03 Meletî'de kayısıyı önce deprem sonra yağışlar vurdu
09:01 Wan’daki barajların doluluk oranı kritik seviyede
09:01 DİB üyesi: Emek ve Özgürlük İttifakı’nın tutumu Türkiye'nin geleceği için önemli
09:00 Askerlerin ilk ifadeleri, Şiban ve Turgut’un helikopterden atılması ve linç edilmesini doğruluyor
09:00 Cezaevinde tutuklular kilo kaybediyor, ilaçları verilmiyor
09:00 Gazeteci Hesen: Efrîn'de Kürtler korku duvarını yıktı
09:00 28 MART 2023 GÜNDEMİ
00:24 'Geçici Aday Listesi' Resmi Gazete’de
00:20 Petrol davasında Türkiye'ye 1,4 milyar dolar ceza
00:17 Emekli maaşında artışı içeren teklif kabul edildi
27/03/2023
23:53 Y.D'ye işkence eden amir ve bir polis tutuklandı
23:19 ABD’de okula saldırı: 6 kişi katledildi
20:49 KCK eylemsizlik kararını seçimlere kadar uzattı
20:35 Macaristan Finlandiya'nın NATO'ya üyeliğini onayladı
19:53 İsrail’de tepki çeken düzenleme ertelendi
19:34 Şenyaşar ailesinin iftar sofrasına KESK’ten ziyaret
19:30 Afganistan'da saldırı: 6 kişi yaşamını yitirdi
18:59 Irak’ta Uluslararası Koalisyon güçlerine saldırı
18:38 'Engellilerin sesi Meclis'e taşınsın'
18:09 Mereş’te 4.5 büyüklüğünde deprem
17:57 Avukat Karakaş’ı ezmeye çalışan polis amiri delilleri yok etti!
16:59 Yargılanan yaşam savunucularının davası görüldü
16:55 Özerk Yönetim’in gönderdiği yardımlara engel
16:53 BM’ye 32 örgütten mektup: Türkiye işgalini sonlandırın
16:39 İstanbul TEM Otoyol’da kaza: 6 ölü
16:36 TMMOB’dan kayyımlara: Hesabını verin
16:23 Colemêrg’te ailelerin adil yargılanma talebi
16:07 Almanya’da işçiler grevde: Ulaşım durdu
15:45 Diyala’da 3 DAİŞ’li yakalandı
15:39 Gözaltılara tepki: 14 Mayıs'ta ceberut sistemi göndereceğiz
15:15 Wan İKK’den belediye arazilerinin satışa çıkarılmasına tepki
14:24 Y.D.’ye işkence edenler arasında amir çıktı: Kademeli güç kullandık!
14:01 Seyhan’da çadırda yangın
13:47 69 gazeteciye dair soruşturmaya 10 yıl sonra takipsizlik
13:46 Yeşil Sol Parti: Mücadele bayrağını yükselteceğiz
13:35 Tecride Karşı Uluslararası Delegasyon: Tecrit siyasi bir rejime evrildi
13:28 Eylemsizlik kararına rağmen bir günde 28 saldırı
13:27 Pamukkale’de bir kadın özsavunmada bulundu
12:50 Tutuklu Barış Anneleri'ne özgürlük çağrısı
12:49 Emine Şenyaşar: Davamızda haklıyız
12:46 Gazeteci Bilen: 28 Mart'ı tetikleyen Erdoğan’ın sözleri oldu
11:56 ‘Jin, jiyan, azadî’ protestoları sürüyor
11:11 Lîce’de işkence gören çocuğun ifadesi basına yansıdı
11:06 4 Nisan programı: Özgürlük için Amara’ya
10:43 Irak’ta vilayet ve parlamento encümenleri yasası kabul edildi
10:30 Abdullah Öcalan: Ayrıcalık istemiyorum, hukuk uygulansın
10:20 Riha’da 18 gözaltı
10:07 Remzi Kartal: Süreç değişim dönüşüm sürecidir
09:49 'HADİ Avrupa’ seçim çalışma grubu kuruldu
09:29 Oyuncu Köksal Engür yaşamını yitirdi
09:17 Meletî’de 107 bin konut acil, ağır veya yıkık durumda
09:08 Amed'te 'kaçak yapı' ortaklığı!
09:07 'Benzinden tasarruf' için molozlar yaşam alanlarına dökülüyor!
09:02 Öldürdükleri 13 yaşındaki Fatma’nın yanına da silah bıraktılar!
09:00 6 köyde 'ihbar var' gerekçesiyle asker ablukası
09:00 27 MART 2023 GÜNDEMİ