Xoy ve Urmiye: Halk İran rejiminden çok çekti

img
HABER MERKEZİ - Dağların arasından kıvrılan yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Azeri ve Kürtlerin bir arada yaşadığı Xoy kentine oradan da Urmiye'ye gidiyorum.
 
Xoy-Razi Sınır Kapısı'ndan geçtikten sonra Xoy'a giden bir taksiye biniyorum. Takside ön koltukta oturan ve Van'da işyeri bulunan Tebrizli bir Azeri, ülkedeki karışıklıktan söz ediyor ve güvenlik açısından dikkat etmem gerektiği noktasında uyarıda bulunuyor. Daha önce iki defa İran'ı ziyaret ettiğimi söylediğimde, "Bu defa farklı. Çok dikkatli olmalısınız. Geçen günlerde ülkede bulunan turistlerin gözaltına alındığını duymamışsınızdır sanırım" diyor ve yolculuk boyunca hem İran'daki gelişmeleri hem de kendimi korumam için neler yapmam gerektiğini anlatıyor: "Kalabalık ortamlardan uzak durun. Fotoğraf makinanızı boynunuzda taşımayın. Özellikle devlet dairelerinin bulunduğu noktalardan uzak durun ve sakın fotoğraf ve video çekmeyin. Sivil polis sayısında ciddi artış var, o yüzden insanlarla fazla konuşmamaya özen gösterin, yabancı olduğunuzu anladıklarında başınıza neler gelebileceğini tahmin edemezsiniz. Özellikle akşamları dışarıda dolaşmayın."
 
'İNSANLAR MUTSUZ'
 
Bir taraftan uyarılarını dinliyorum diğer taraftan da halkın neyi talep ettiğini ve niçin iki aydır sokaklarda olduğunu tanıştığım ilk İranlıdan öğrenmek istiyorum. Ekonomik kriz, hayat pahalılığı, İran parasının kaybettiği değeri, artan baskıları, dünyada yıpranan İranlı imajını ve Gaşt-e İrşad'ın (Rehber Devriyeleri) kadınlara yönelik hakaretlerini anlatıyor ve ekliyor: "İnsanlar mutsuz. İnsanlar açlığı, yoksulluğu bir dereceye kadar bir kenara bırakabilirler ama söz konusu insanın onuru oldu mu ölümü pahasına bile olsa vazgeçemiyor. Nitekim bu eylemlerde tüm tarafları birleştiren nokta da bu oldu. Bir kadının (Jîna Emînî) güya İslami kurallara göre örtünmediği için darp edilmesi ve bunun sonucunda yaşamını yitirmesi bardağı taşıran damla oldu." Bana telefon numarasını veren Tebrizli vatandaş, ihtiyacım olması durumunda kendisini arayabileceğimi söylüyor ve bana şans diliyor.
 
 
DUVARLARDAKİ YAZILAMALAR HEMEN SİLİNİYOR!
 
Dağların arasından kıvrılan ve genişletme çalışmaları devam eden yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Xoy kentine giriyorum. Kürt ve Azeri halklarının birlikte yaşadığı bu kentin kalbinin attığı Darvazeh Sangi'nin yanı başındaki antik Xoy Çarşısı’nı ziyaret ediyorum. Pazar kalabalık ve hayat normal gibi görünüyor ama ayaküstü konuşmalarda, gündemin yavaş yavaş bütün kentlere yayılan eylemler olduğuna tanık oluyorum. Kenti dolaşırken siyah boyalarla duvarlara yazılmış ve daha sonra üzeri çizilmiş ya da henüz silinmeye fırsat bulunamamış birkaç "Jin Jiyan Azadî", "Zen, Zendegî, Azadî", "Jîna Emînî", "Merg ber Diktatör (Diktatöre Ölüm)" yazılaması dikkati çekiyor. İran'daki eylemler yaklaşık iki ayı geride bırakmasına rağmen Xoy kentinde ufak tefek bir kaç gösteri dışında eylem olmadığını öğreniyorum. 
 
 
Urmiye'ye giden taksilerin bulunduğu caddeye gelince bir fotoğraf çekmek istediğimde bir genç yanıma yaklaşarak, kentteki sessizlikten dem vururcasına "Bu ruhsuzların fotoğraflarını çekmekle zaman harcamayın" diyor. Salmas, Urmiye, havaalanı ve üniversiteyi gösteren tabelaların fotoğraflarını çektiğimi söylediğimde, "Onları çekmek, bu insanların fotoğrafını çekmekten daha kıymetli" diyor. Nedenini sormak istiyorum ama taksideyken yapılan uyarıları düşünüyor ve gülümsemekle yetiniyorum. 
 
HAYAT PAHALLILIĞI HEMEN GÖZE ÇARPIYOR
 
İran'da kentler arası yolculuklarda dilerseniz taksiyi tek başınıza kiralayabilirsiniz ya da zamanınız varsa dört yolcunun tamamlanmasını beklersiniz. Ben de iki yolcu bekleyen bir taksinin üçüncü yolcusu oluyorum ve dördüncü yolcu tamamlandığında hareket ediyoruz. Yaklaşık 130 kilometrelik yolculuk boyunca diğer üç yolcunun ailevi meseleleri dışında neredeyse başka bir mesele konuşulmuyor. Genç şoför Urmiye şehir merkezinde bizi indiriyor ve ben şehrin en kalabalık caddelerini arşınlıyorum. 
 
Velayeti Faqih Meydanı'na geliyorum. Tarihi Urmiye pazarının da bulunduğu ve Montezeri, Taleqani, 17 Şahrivar ve İmam caddelerinin kesiştiği bu nokta çok hareketli. Seyyar satıcılar, esnaf telaşla bir şeyler satmaya çalışıyor. Ancak halk düşen alım gücü ve hayat pahalılığı nedeniyle zorunlu ihtiyaçları olmadığı müddetçe elini cebine atamamaktan yakınıyor. Caddeleri dolaşırken başı açık öğrenciler ve kadınlar sadece benim dikkatimi çekmiyor. Dükkanlarının önünde oturan ya da ayaküstü sohbet eden kimi esnaf da gülümseyerek bu "cesur" öğrencileri ve kadınları izliyor. Tabi başını çevirip sinirli bakanlar da yok değil. 
 
 
'HALK YÖNETİCİLERDEN ÇOK ÇEKTİ'
 
Görüştüğüm bir devlet memuru, rejimin uygulamalarından şikayet ediyor ve ekliyor: "Yeraltı ve yer üstü kaynakları bakımından dünyanın sayılı zengin ülkeleri arasında yer alan ülkemizde halkın tamamı yoksulluktan kırılıyor. Ekonomik krizin yanı sıra Molla rejiminin hayatı yaşanılmaz kılan politikaları nedeniyle toplum bizar düşmüş durumda. Bakın hemen ileride Danişgede Caddesi var. Urmiye'nin zenginlerinin yaşadığı bölge. Urmiye gibi yaklaşık bir milyon nüfuslu bu kentin sadece bir caddesi durumu iyi olanlardan oluşuyor. Kentin geriye kalan neredeyse yüzde 95'i ise yoksul. Geniş bir ovaya sahip, bereketli toprakları olan, üzüm ve elma bağlarıyla etrafı sarılı bir şehir düşünün ki insanlar evlerine ekmek götürmekte zorlanıyor. Bu halk kafası hayatlarını dizayn etmekten başka bir işe çalışamayan yöneticilerden çok çekti ve hala çekiyor. Ve bunların bir an önce gitmesini istiyor." 
 
URMİYE'DE EYLEMLER NEDEN AZ?
 
Kendisi de Azeri olan ve Urmiye'de Azeri ile Kürtlerin bir arada yaşadığını, her iki halkın da birbirlerinin dilini bildiğini ve hoşgörü içerisinde yaşadığını söyleyen devlet memuruna son iki aydır süren eylemleri soruyorum. Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olmasına ve birçok üniversitesi bulunmasına rağmen Kürdistan eyaletindeki kadar aktif eylemlerin gelişmediğine işaret eden memur, "Küçük çaplı birkaç eylem oldu. Ancak burası yönetim merkezi olduğu için silahlı ve silahsız rejim güçlerinin yoğun olduğu bir kent. Baskı çok fazla ve her meydanda, caddede sürekli devriye gezen polisler, motorlu ekipler var. Yine ev baskınlarıyla gözaltına alınanlar, tutuklananlar çok oluyor. Buna rağmen son günlerde özellikle akşamları sokağa çıkanların olduğunu biliyoruz, duyuyoruz" diyor.   
 
DÖVİZ DE TELEFON HATTI DA SORUN 
 
Caddeleri dolaşınca devlet memurunun dediği gibi uzun namlulu silahlarla motorize ekiplerinin ve polislerin caddelerdeki mevcudiyeti dikkatimi çekiyor. Tümen alabilmek için girdiğim dört döviz bürosundan da "Tümen yok" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda bir doların neredeyse 35 bin tümeni bulduğunu ve kurdaki değişim nedeniyle sarrafların satış yapmadığını öğreniyorum. Yanımdaki doları bozduramadan önceki gezilerimden kalan tümeni idareli kullanmak istiyorum ve bir telefon hattı satın almak için Post Bank'ın yolunu tutuyorum. İran'da telefon hatları resmi olan Post Banklarda satılıyor. Her biri farklı caddelerde bulunan dört Post Bank'tan da elim boş çıkıyorum. Telefon hattı almak istediğimi söylediğimde kimliğimi isteyen görevlilere pasaportumu uzatıyorum. Pasaportu gördükleri gibi "Hat bitti" ya da "Hat veremiyoruz" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda da herhangi bir yanıt alamıyorum. 
 
Seyahatimin üçüncü günü kaldığım otelin lobisinden bir çalışanın refakatinde son bir defa telefon hattı almak için şansımı zorluyorum. Gittiğim Post Bank'ta otel görevlisi tanındığı için ret yanıtını almadım. Görevli pasaportumu alıp işlemleri girdikten sonra bilgisayar ekranındaki bir uyarı üzerine işlemime devam edemediğini ve hat veremeyeceğini söyleyince, telefon hattı alma umudumu tamamen yitiriyorum. 
 
GÖZALTINA ALINANLAR URMİYE'YE GETİRİLİYOR
 
Oradan ayrılıp sokakları dolaşıyorum. Tıpkı Xoy'da olduğu gibi burada da duvarlarda benzer sloganlar yazılmış, görüşmek istediğim kaynaklarıma da ulaşamayınca soluğu kentin ve hatta İran'ın en büyük Doğal Tarih Müzesi'nde ardından da Urmiye Müzesi'nde alıyorum. 
 
Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olduğu için Bokan, Mahabad, Salmas, Piranşar, Serdeşt gibi kentlerde gözaltına alınanların getirilip sorgulandığı Urmiye'deki gezimin ardından Rojhilat'taki eylemlerin önemli merkezlerinden biri olan ve şu ana kadar ondan fazla kişinin yaşamını yitirdiği Mahabad'a doğru yola çıkıyorum. 
 
Yazı Dizisi -1 Rojhilat ve İran'dayım...
 
 
Yarın: Mahabad'da halk geri adım atmıyor
 
MA / Abdurrahman Gök

Diğer başlıklar

18:00 Öğrencilerden Bakan Tekin'e istifa çağrısı
17:34 DEM Parti gözaltına kaybedilen Faik Candan'ı andı
17:20 Haber-Sen: Promosyon mağduriyeti giderilmeli
17:07 31 yılın ardından memleketinde coşkuyla karşılandı
17:03 Bolu Cezaevi önünden seslendiler: Hukuksuzluğa son
16:53 ‘Dilimizi tüm gücümüzle savunacağız’
16:32 Bakırhan: Amed'in özgürlük, İstanbul'un adalet talebi aynıdır - YENİLENDİ
16:08 ‘Yerel yönetimlerin yangınlara müdahalesinde yetkisi artırılmalı’
15:41 DBP Eş Genel Başkanları Veysi Aktaş’ı ziyaret etti
15:31 Qoser'de elektrik ve su kesinlerine karşı ses yükseltme çağrısı
15:25 Munzur Festivali’nde ekolojik tahribat ve mücadele yöntemleri tartışıldı
15:04 Amed Ekoloji Meclisi: Birkleyn'i tehdit eden çalışmayı derhal durdurun
15:04 İsrail'den Lübnan’a saldırı: 2 ölü
14:35 İSKİ barajların doluluk oranını açıkladı
14:31 SOHR: İsrail güçleri Kuneytra’ya girdi
14:04 Bakan Yumaklı: 4 ilde yangınlar kontrol altına alındı, 3 ilde sürüyor
13:34 DBP Eş Genel Başkanı Bayındır: Kürtler statü kazanmaya yakın
12:45 Yangında kalp krizi geçiren itfaiyeci hayatını kaybetti
12:32 Ulusal birlik Konferansı'nın sonuç bildirgesi: Birlikte kazanma zamanı
12:11 Süveyda kuşatma altında, 36 köy harabeye döndü
11:01 İran güçleri bir kolberi katletti
10:39 Nijerya'da tekne kazası: 25 ölü, onlarca kişi kayıp
10:38 Macron: Erdoğan'la Gazze hakkında görüştük
10:27 Licê’deki yangın kontrol altına alındı
10:12 Bursa ve Karabük’te orman yangınları
09:49 AFAD’tan orman yangınları açıklaması
09:37 Pakistan’da Beluc’lara yönelik kaybettirme politikası devam ediyor
09:12 Sûr'da göçertilenler: Yaşam alanlarımızı geri istiyoruz
09:07 Jin Dergi'nin 126'ncı sayısı yayımlandı
09:05 Sansür ve erişim engeline karşı ortak platform
09:04 'Kalıcı barış için hukuki düzenlemeler yapılmalı'
09:03 Festivale katılan yurttaşlar: Devlete adım attıracak olan bizleriz
09:00 27 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:27 Arxavûn'da türkü festivali
26/07/2025
23:59 Bursa'da orman yangını yerleşim yerlerine ulaştı
23:38 Amed ve Riha'da halk buluşmaları
22:26 Riha’da yer yüzü sofrası kuruldu
22:18 Macron: Şam-QSD görüşmelerinde ilerleme sağlanmalı
21:48 Licê’de çıkan yangın geniş alana yayıldı
21:28 Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü'nden Veysi Aktaş açıklaması
20:32 Siweyda’da katledilenlerin sayısı bin 420’ye çıktı
20:26 Balıkesir'deki orman yangınıyla ilgili 2 tutuklama
20:16 İHD Dîlok'tan 'Hakikat Komisyonları kurun' talebi
20:03 Aktaş İmralı’dan mesaj getirdi: İmralı Adası’nı barış adası yapacağız
19:59 Şerzan Kurt öykü yarışmasına başvurular başladı
19:13 Irak’ta üniversitelerde Kürtçe yasağına iptal kararı
18:56 İran’da adliye binasına saldırı: 6 ölü, 20 yaralı
18:54 Karamus: Kürt halkının geleceği ortak stratejiyle şekillenecek
18:29 Karamürsel’de orman yangını
18:28 Nobel ödüllü Şirin Ebadi: Öcalan biran önce serbest bırakılmalı
18:18 ABD’den Nergis Muhammedi ve diğer tutuklular için çağrı
18:03 ATK’den Murat Çalık açıklaması
17:26 Ayla Akat Ata: İnşa ettiklerimiz üzeri silinebilecek şeyler değil
16:57 Rezan Belediyesi halkın sorunlarını dinledi
16:50 Arap kadınlardan sürece destek
16:48 Bahçeli: MHP için dikkate alınması gereken İmralı çağrısıdır
16:33 ‘Sorunlarla yüzleşmek gerekir’
16:28 Bayındır: Ne olursa olsun Kürt ulusal kongresi toplanacak
16:15 Ağır hasta tutsak Rojhat Özkan tahliye edildi
16:04 MHP Meclis'te kurulacak komisyona göndereceği üyelerini belirledi
16:02 Dersim Festivali: Sürece sahip çıkacağız
15:14 ‘Ağır hasta tutsaklar tahliye edilsin’
14:53 Şirnex’taki ağaç kıyımı Sêrt’e taşındı
14:52 ‘Abdullah Öcalan hepimizin yarım kalan sevdasını tamamlamanın mücadelesini veriyor’
14:37 Mersin'de 24 saate 3 kadın katledildi
14:28 Ankara Eymir Gölü yakınında orman yangını çıktı
14:26 ‘7554 sayılı kanun iptal edilmeli’
13:38 Cumartesi Anneleri: Süleyman Cihan’ın failleri cezalandırılsın
13:26 Kayıp yakınlarından adalet talebi
13:12 Ahlat Cezaevi'ndeki gardiyanlara soruşturma
13:08 Munzur Festivali: Aleviler süreçte söz sahibi olmak istiyor
12:48 İnfazı yakıldı, sürgün edildi
12:25 ‘Kimse Kürtleri hesaba katmama gibi bir lükse sahip değil’
11:39 İran'da kolberlere saldırı: 1 ölü, 3 yaralı
11:14 ‘Kürt Ulusal Birliğinin Önemi Konferansı’ Bazîd’te başladı
11:12 DEM Parti, engelli kadınların yaşadığı sorunlara çözümü tartışıyor
10:28 İskenderun'da 2 asker yaşamını yitirdi
09:39 ‘Doğal Tedarik Kooperatifi’ ile ürünler doğrudan tüketiciye ulaştırılıyor
09:29 Helin Eren’i katleden fail tutuklandı
09:10 Kamaç: Kürtler arası birlik süreci zafere götürür
09:09 10 kişinin öldüğü yangın 'maden' için mi çıkarıldı?
09:07 Altan: 100 yıllık derin sorun demokratikleşme ile çözülebilir
09:06 Karagöz: 45 günlük işçi yangını söndürmeye gönderilmiş
09:04 Yaşamını yitiren tutsak Elçiçek'in avukatı: İnfaz değil, ölüm kararıdır
09:03 Qers’in yüksek platolarında kış hazırlığı
09:01 Amedspor'dan taraftarlara: Lisanslı ürünlerimizi tercih edin
09:00 26 TEMMUZ 2025 GÜNDEMİ
08:54 Görüşme sonrası İmralı Heyeti'nden açıklama
07:49 İmralı’da tutulan Veysi Aktaş tahliye edildi
25/07/2025
23:26 HepsiJET işçileri 3 gündür grevde
23:22 Ankara'da konveyör bant fabrikasında yangın çıktı
23:04 Barış ve Demokratik Toplum Buluşmaları sürüyor
22:10 Abdullah Öcalan'ın çocuklar için yazdığı şiire animasyon klip
22:01 Fransa Dışişleri Bakanı ve Mazlum Ebdî görüştü
21:33 Dêrsim’de çıkan yangın söndürüldü
21:28 'Yangında 10 kişinin ölmesine sebep olanlar yargılansın'
21:22 Cûdî Dağı Girê Çolya bölgesinde yangın
21:16 Munzur Festivali 2’nci gününde çeşitli etkinliklerle sürdü
20:26 Polisin saldırısına tepki: Suruç anmasında yaşanan işkencelerin takipçisiyiz
20:16 Avrupalı gençler İstanbul'da temaslarda bulundu
19:58 Hama’da bir camide çatışma
19:53 Tahliye edilen Yoksu: Yapılacak çok haber var
19:36 Trump: Macron'un sözünün bir ağırlığı yok
18:35 Afganistanlı genç şüpheli şekilde yaşamını yitirdi
18:31 Ağaç katliamının sürdüğü Silopiya'da sıcaklık rekoru kırıldı
18:27 DBP ve TJA'dan Dîlok'ta kadın atölyesi
18:23 Amed’de Helin Eren’in katledilmesi protesto edildi
17:49 'Kürt Ulusal Birliği Konferansı'na katılım çağrısı
17:44 Çatışmada hayatını kaybeden Menal Akbal'ın taziyesine ziyaret
17:29 Gazeteci Metin Yoksu tahliye edildi
16:30 Ayşe Tokyaz’ın katledilmesiyle ilgili 4 polis gözaltına alındı
16:26 Antalya 95 yılın sıcaklık rekorunu kırdı
16:23 İran'la nükleer görüşmelerin ikinci turu sona erdi
16:18 Abdullah Öcalan ile görüşen İmralı Heyeti döndü
15:48 Meclis'te kurulacak komisyon 51 üyeden oluşacak
15:45 Erdoğan: Trump ve Putin ile görüşebilirim
15:44 Kınalıada açıklarında teknede yangın çıktı
15:41 Kaniya Xezalan'da kavga: 14 kişi yaralandı
15:07 Denizli Büyükşehir Belediyesinde işçilere baskı
15:06 Buca'daki yangın otoyola sıçradı
14:58 Eğitim Sen'den okuldaki görüntülere suç duyurusu
14:43 Yargıtay Leyla Aydemir davasındaki beraat kararını bozdu
14:26 SES'ten toplu iş sözleşmesi için mücadeleyi yükseltme çağrısı
14:25 11 yaşındaki çocuk yaşamını yitirdi
14:24 Amed’de kadın cinayeti
14:08 Dêrsim Aliboğazı'nda yangın
14:07 İHD’den basın raporu: Baskılar kalıcı hale getirildi
13:29 Ege'de 3 kentte orman yangını
13:28 Avrupalı gençler Asrın Hukuk Bürosu’nu ziyaret etti
13:00 İzmir ve Bilecik 'Afet Bölgesi' ilan edildi
12:18 Avrupa-İran nükleer görüşmesi İstanbul'da başladı
12:06 Munzur Festivali'nde madene karşı yürüyüş
11:51 DEM Parti İmralı heyeti İmralı’da
11:41 Suriye'de 635 kadın katledildi
11:26 Antalya'nın 3 ilçesinde yangın
11:23 Cizîr’de tıbbi malzemenin çalınması Meclis gündeminde
11:06 CHP’nin mitingine katılan 10 TİP’li gözaltında
10:40 Cemil Bayık: Demokratik siyasete hazırız
10:34 Hasta tutsak Hadi Elçiçek’in cenazesi toprağa verildi
09:55 Karabük'te yangın: 14 köy boşaltıldı
09:30 Asrın Hukuk Bürosu'ndan 'umut hakkı' için Bakanlar Komitesi’ne başvuru
09:15 Gabar’da kesilen ağaçlar TIR’larla askerlerin gözetiminde taşınıyor
09:14 Ahmet Şiray: Umut hakkına yönelik düzenleme yapılmalı
09:13 MSD Şam Temsilcisi: ABD’nin politikası HTŞ'yi cesaretlendiriyor
09:12 Avrupalı gençler: İlk adım Abdullah Öcalan'ın fiziki özgürlüğü
09:11 Belediye tesisine yoğun ilgi: Yurttaşlar sayının artırılmasını istiyor
09:09 ‘Kawa’dan bugüne gelen bu mesleği devam ettirmekte ısrarcıyız’
09:09 İhsan Colemêrgî: Kürtlerin birliği bu süreci başarıya götürür
09:07 Yanlış şehirleşme sıcaklığı arttırıyor
09:05 Pastör Eyüp Badem: Barış bu topraklarda yeşerecek