Xoy ve Urmiye: Halk İran rejiminden çok çekti

img
HABER MERKEZİ - Dağların arasından kıvrılan yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Azeri ve Kürtlerin bir arada yaşadığı Xoy kentine oradan da Urmiye'ye gidiyorum.
 
Xoy-Razi Sınır Kapısı'ndan geçtikten sonra Xoy'a giden bir taksiye biniyorum. Takside ön koltukta oturan ve Van'da işyeri bulunan Tebrizli bir Azeri, ülkedeki karışıklıktan söz ediyor ve güvenlik açısından dikkat etmem gerektiği noktasında uyarıda bulunuyor. Daha önce iki defa İran'ı ziyaret ettiğimi söylediğimde, "Bu defa farklı. Çok dikkatli olmalısınız. Geçen günlerde ülkede bulunan turistlerin gözaltına alındığını duymamışsınızdır sanırım" diyor ve yolculuk boyunca hem İran'daki gelişmeleri hem de kendimi korumam için neler yapmam gerektiğini anlatıyor: "Kalabalık ortamlardan uzak durun. Fotoğraf makinanızı boynunuzda taşımayın. Özellikle devlet dairelerinin bulunduğu noktalardan uzak durun ve sakın fotoğraf ve video çekmeyin. Sivil polis sayısında ciddi artış var, o yüzden insanlarla fazla konuşmamaya özen gösterin, yabancı olduğunuzu anladıklarında başınıza neler gelebileceğini tahmin edemezsiniz. Özellikle akşamları dışarıda dolaşmayın."
 
'İNSANLAR MUTSUZ'
 
Bir taraftan uyarılarını dinliyorum diğer taraftan da halkın neyi talep ettiğini ve niçin iki aydır sokaklarda olduğunu tanıştığım ilk İranlıdan öğrenmek istiyorum. Ekonomik kriz, hayat pahalılığı, İran parasının kaybettiği değeri, artan baskıları, dünyada yıpranan İranlı imajını ve Gaşt-e İrşad'ın (Rehber Devriyeleri) kadınlara yönelik hakaretlerini anlatıyor ve ekliyor: "İnsanlar mutsuz. İnsanlar açlığı, yoksulluğu bir dereceye kadar bir kenara bırakabilirler ama söz konusu insanın onuru oldu mu ölümü pahasına bile olsa vazgeçemiyor. Nitekim bu eylemlerde tüm tarafları birleştiren nokta da bu oldu. Bir kadının (Jîna Emînî) güya İslami kurallara göre örtünmediği için darp edilmesi ve bunun sonucunda yaşamını yitirmesi bardağı taşıran damla oldu." Bana telefon numarasını veren Tebrizli vatandaş, ihtiyacım olması durumunda kendisini arayabileceğimi söylüyor ve bana şans diliyor.
 
 
DUVARLARDAKİ YAZILAMALAR HEMEN SİLİNİYOR!
 
Dağların arasından kıvrılan ve genişletme çalışmaları devam eden yolu geride bırakıyor ve geniş bir ovada sonbaharın renklerine bürünmüş bağ, bahçe ve tarlaların arasında yaklaşık 500 bin nüfusa sahip Xoy kentine giriyorum. Kürt ve Azeri halklarının birlikte yaşadığı bu kentin kalbinin attığı Darvazeh Sangi'nin yanı başındaki antik Xoy Çarşısı’nı ziyaret ediyorum. Pazar kalabalık ve hayat normal gibi görünüyor ama ayaküstü konuşmalarda, gündemin yavaş yavaş bütün kentlere yayılan eylemler olduğuna tanık oluyorum. Kenti dolaşırken siyah boyalarla duvarlara yazılmış ve daha sonra üzeri çizilmiş ya da henüz silinmeye fırsat bulunamamış birkaç "Jin Jiyan Azadî", "Zen, Zendegî, Azadî", "Jîna Emînî", "Merg ber Diktatör (Diktatöre Ölüm)" yazılaması dikkati çekiyor. İran'daki eylemler yaklaşık iki ayı geride bırakmasına rağmen Xoy kentinde ufak tefek bir kaç gösteri dışında eylem olmadığını öğreniyorum. 
 
 
Urmiye'ye giden taksilerin bulunduğu caddeye gelince bir fotoğraf çekmek istediğimde bir genç yanıma yaklaşarak, kentteki sessizlikten dem vururcasına "Bu ruhsuzların fotoğraflarını çekmekle zaman harcamayın" diyor. Salmas, Urmiye, havaalanı ve üniversiteyi gösteren tabelaların fotoğraflarını çektiğimi söylediğimde, "Onları çekmek, bu insanların fotoğrafını çekmekten daha kıymetli" diyor. Nedenini sormak istiyorum ama taksideyken yapılan uyarıları düşünüyor ve gülümsemekle yetiniyorum. 
 
HAYAT PAHALLILIĞI HEMEN GÖZE ÇARPIYOR
 
İran'da kentler arası yolculuklarda dilerseniz taksiyi tek başınıza kiralayabilirsiniz ya da zamanınız varsa dört yolcunun tamamlanmasını beklersiniz. Ben de iki yolcu bekleyen bir taksinin üçüncü yolcusu oluyorum ve dördüncü yolcu tamamlandığında hareket ediyoruz. Yaklaşık 130 kilometrelik yolculuk boyunca diğer üç yolcunun ailevi meseleleri dışında neredeyse başka bir mesele konuşulmuyor. Genç şoför Urmiye şehir merkezinde bizi indiriyor ve ben şehrin en kalabalık caddelerini arşınlıyorum. 
 
Velayeti Faqih Meydanı'na geliyorum. Tarihi Urmiye pazarının da bulunduğu ve Montezeri, Taleqani, 17 Şahrivar ve İmam caddelerinin kesiştiği bu nokta çok hareketli. Seyyar satıcılar, esnaf telaşla bir şeyler satmaya çalışıyor. Ancak halk düşen alım gücü ve hayat pahalılığı nedeniyle zorunlu ihtiyaçları olmadığı müddetçe elini cebine atamamaktan yakınıyor. Caddeleri dolaşırken başı açık öğrenciler ve kadınlar sadece benim dikkatimi çekmiyor. Dükkanlarının önünde oturan ya da ayaküstü sohbet eden kimi esnaf da gülümseyerek bu "cesur" öğrencileri ve kadınları izliyor. Tabi başını çevirip sinirli bakanlar da yok değil. 
 
 
'HALK YÖNETİCİLERDEN ÇOK ÇEKTİ'
 
Görüştüğüm bir devlet memuru, rejimin uygulamalarından şikayet ediyor ve ekliyor: "Yeraltı ve yer üstü kaynakları bakımından dünyanın sayılı zengin ülkeleri arasında yer alan ülkemizde halkın tamamı yoksulluktan kırılıyor. Ekonomik krizin yanı sıra Molla rejiminin hayatı yaşanılmaz kılan politikaları nedeniyle toplum bizar düşmüş durumda. Bakın hemen ileride Danişgede Caddesi var. Urmiye'nin zenginlerinin yaşadığı bölge. Urmiye gibi yaklaşık bir milyon nüfuslu bu kentin sadece bir caddesi durumu iyi olanlardan oluşuyor. Kentin geriye kalan neredeyse yüzde 95'i ise yoksul. Geniş bir ovaya sahip, bereketli toprakları olan, üzüm ve elma bağlarıyla etrafı sarılı bir şehir düşünün ki insanlar evlerine ekmek götürmekte zorlanıyor. Bu halk kafası hayatlarını dizayn etmekten başka bir işe çalışamayan yöneticilerden çok çekti ve hala çekiyor. Ve bunların bir an önce gitmesini istiyor." 
 
URMİYE'DE EYLEMLER NEDEN AZ?
 
Kendisi de Azeri olan ve Urmiye'de Azeri ile Kürtlerin bir arada yaşadığını, her iki halkın da birbirlerinin dilini bildiğini ve hoşgörü içerisinde yaşadığını söyleyen devlet memuruna son iki aydır süren eylemleri soruyorum. Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olmasına ve birçok üniversitesi bulunmasına rağmen Kürdistan eyaletindeki kadar aktif eylemlerin gelişmediğine işaret eden memur, "Küçük çaplı birkaç eylem oldu. Ancak burası yönetim merkezi olduğu için silahlı ve silahsız rejim güçlerinin yoğun olduğu bir kent. Baskı çok fazla ve her meydanda, caddede sürekli devriye gezen polisler, motorlu ekipler var. Yine ev baskınlarıyla gözaltına alınanlar, tutuklananlar çok oluyor. Buna rağmen son günlerde özellikle akşamları sokağa çıkanların olduğunu biliyoruz, duyuyoruz" diyor.   
 
DÖVİZ DE TELEFON HATTI DA SORUN 
 
Caddeleri dolaşınca devlet memurunun dediği gibi uzun namlulu silahlarla motorize ekiplerinin ve polislerin caddelerdeki mevcudiyeti dikkatimi çekiyor. Tümen alabilmek için girdiğim dört döviz bürosundan da "Tümen yok" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda bir doların neredeyse 35 bin tümeni bulduğunu ve kurdaki değişim nedeniyle sarrafların satış yapmadığını öğreniyorum. Yanımdaki doları bozduramadan önceki gezilerimden kalan tümeni idareli kullanmak istiyorum ve bir telefon hattı satın almak için Post Bank'ın yolunu tutuyorum. İran'da telefon hatları resmi olan Post Banklarda satılıyor. Her biri farklı caddelerde bulunan dört Post Bank'tan da elim boş çıkıyorum. Telefon hattı almak istediğimi söylediğimde kimliğimi isteyen görevlilere pasaportumu uzatıyorum. Pasaportu gördükleri gibi "Hat bitti" ya da "Hat veremiyoruz" yanıtını alıyorum. Nedenini sorduğumda da herhangi bir yanıt alamıyorum. 
 
Seyahatimin üçüncü günü kaldığım otelin lobisinden bir çalışanın refakatinde son bir defa telefon hattı almak için şansımı zorluyorum. Gittiğim Post Bank'ta otel görevlisi tanındığı için ret yanıtını almadım. Görevli pasaportumu alıp işlemleri girdikten sonra bilgisayar ekranındaki bir uyarı üzerine işlemime devam edemediğini ve hat veremeyeceğini söyleyince, telefon hattı alma umudumu tamamen yitiriyorum. 
 
GÖZALTINA ALINANLAR URMİYE'YE GETİRİLİYOR
 
Oradan ayrılıp sokakları dolaşıyorum. Tıpkı Xoy'da olduğu gibi burada da duvarlarda benzer sloganlar yazılmış, görüşmek istediğim kaynaklarıma da ulaşamayınca soluğu kentin ve hatta İran'ın en büyük Doğal Tarih Müzesi'nde ardından da Urmiye Müzesi'nde alıyorum. 
 
Batı Azerbaycan Eyaleti'nin yönetim merkezi olduğu için Bokan, Mahabad, Salmas, Piranşar, Serdeşt gibi kentlerde gözaltına alınanların getirilip sorgulandığı Urmiye'deki gezimin ardından Rojhilat'taki eylemlerin önemli merkezlerinden biri olan ve şu ana kadar ondan fazla kişinin yaşamını yitirdiği Mahabad'a doğru yola çıkıyorum. 
 
Yazı Dizisi -1 Rojhilat ve İran'dayım...
 
 
Yarın: Mahabad'da halk geri adım atmıyor
 
MA / Abdurrahman Gök

Diğer başlıklar

23:41 Çin, ABD'nin saldırılarının BM Şartı'nı ihlal ettiğini belirtti
23:06 Özerk Yönetim'den Şam'a: Terörle mücadelede iş birliğine hazırız
21:49 Pîran'daki yangın 100 dönüm ekili araziyi kül etti
21:46 Silopiya'da bir kadın katledildi
21:37 Bine yakın Iraklı Hol Kampı’ndan ayrıldı
21:33 Tülay Hatimoğulları Şam'daki saldırıyı kınadı
21:27 DEM Parti’den Konya’da halk buluşmaları
21:10 Göçük altında kalan işçi hayatını kaybetti
20:50 İsrail hava sahası tekrar uçuşlara açıldı
20:12 Şam’daki bir kiliseye saldırı: 20 kişi hayatını kaybetti YENİLENDİ
19:38 Amed'de uyuşturucuya karşı farkındalık çalışması
18:49 İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan: Saldırılara kesinlikle sert yanıt vereceğiz
18:41 Yeni Yol Grubu'ndan Sûr’da 'uyuşturucuyla mücadele' nöbeti
18:28 ‘Barışın yolunu açmak’ konferansının sonuç bildirgesi açıklandı
17:50 'Barışın yolunu açmak' konferansı: Süreç için idari ve yasal önlemler alınmalı
17:11 DFG'nin 3’üncü Genel Kurulu gerçekleştirildi
17:08 İran Meclisi, Hürmüz Boğazı'nı kapatma tasarısını onayladı
17:03 Gazeteci Fatih Altaylı tutuklandı
16:50 Dev Yapı-İş: Teknik Elemanlar Meclisi'ni kurdu
16:45 Bülent Arınç: Süreç için komisyonun kurulması önemlidir
16:39 İşçiler grevde, İzBB grev kırıcılığında
16:33 Kürt Kadın Birliği Platformu: Kadınlar ulusal birlikte öncü rol oynayacak
16:31 Manisa ve Muğla'da orman yangını
16:28 Ömer Öcalan: Onurlu bir barışa ihtiyacımız var
16:17 Emekçiler barış için buluştu: Hep beraber barış sürecini öreceğiz
14:02 Tülay Hatimoğulları: AİHM kararları acilen hayata geçmelidir
13:54 Taksim ve Şişhane metro istasyonları kapatıldı
13:18 Tahran'dan ABD saldırısı sonrası İsrail'e füzeli saldırı
12:32 Özgür Özel: Barışı inşa etmek hepimizin ortak sorumluluğu
12:26 İmamoğlu'ndan süreç mesajı: İdari ve hukuki düzenlemeler hayata geçirilmeli

Gelecek Partisi’nden 10 maddelik çözüm önerisi
12:15 DEM Parti’den konferansa mesaj: Her çaba çözüme daha fazla yaklaştıracak
11:30 İran’da 5,1 büyüklüğünde deprem
11:25 İHD buluşmasında 'barış nasıl sağlanır' tartışıldı
11:11 ‘Barışın Yolunu Açmak’ konferansı: Demokrasi cephesi çözüm önerisi sunmalı
09:51 Jin derginin yeni sayısı yayında
09:45 JİTEM'ci Atak'ın otelinin 'yangın denetimini' yapan itfaiye müdürlüğüne silahlı baskın
09:13 Hamaney'e yakın isimden ABD’ye tehdit: Hürmüz Boğazı kapatılsın
09:11 Hasta tutsak Besra Erol'un infazı 6 ay ertelendi
09:10 Kurs eğitmeninin 'çocuğa cinsel istismar' davası yarın
09:10 Şüpheli şekilde yaşamını yitiren inşaat işçisinin babası: Adalet istiyorum
09:08 Eskişehir'de doğa talanına 'milli mücadele' kılıfı
09:07 ‘Öcalan ile görüşmek istiyorum’ kampanyası: Bakanlığa başvurular sürüyor
09:06 Askerlerin öldürdüğü Yıldırım'ın ailesinden tazminat istendi
09:06 Devlet hastanesinde tıbbi malzemeler çalındı iddiası
09:05 Elbak’ta genç nüfus azalıyor: Neden yasaklar ve işsizlik
09:03 Petrolün bulunmadığı yaylada 'kuyular' açılıyor
09:00 Penseli işkenceye maruz kalan tutsağın babası: Tedavisi engelleniyor
09:00 22 HAZİRAN 2025 GÜNDEMİ
08:23 Amed'in 3 ilçesinde çocuklar için tiyatro gösterimi yapıldı
07:48 Netanyahu’dan ilk açıklama: ABD’nin eylemi tarihi değiştirecek
07:39 ABD İran'ın nükleer tesislerini vurdu: Kilit nükleer tesisler yok edildi
21/06/2025
23:13 Amed’in 3 ilçesinde 'Demokratik Toplum Çağrısı' buluşmaları: Çağrıyı daha fazla sahiplenelim
22:25 Husiler: ABD saldırılara katılırsa gemilerini vururuz
21:57 Gazeteci Fatih Altaylı gözaltına alındı
21:47 Başından vurulmuş halde bulunan Danıştay hakimi öldü
21:42 Mêrdîn'de kadın ve çocuk cinayetlerine karşı yürüyüş
20:58 İsrail, yardım bekleyen 450 Filistinliyi katletti
20:42 DEM Parti'den hasta tutsak Yüksekbağ için İHİK başvurusu ve soru önergesi
20:31 VOA Kürtçe kapatıldı: Washington hükümetinin büyük bir yanlışıdır
20:01 ‘Çocuk işçiliği arttıkça, çocuk işçi cinayeti artıyor'
19:51 Eğitim Sen'den kadın çalıştayı
19:36 DYO Boya işçilerine dayanışma ziyareti
19:10 Birçok kentte 'İsrail’le tüm ilişkiler kesilsin' çağrısı
19:04 Aydın'da barış ve demokratik toplum buluşması
18:35 Cudî’deki yangın söndürüldü
18:32 'Barışa Giden Yol: Hafıza ve Adalet’ buluşmasında barış talebi yükseldi
18:25 Amed’de uyuşturucuya karşı yürüyüş: Toplumsal mücadele yürütmeliyiz
18:10 İran rejimi 5 Kürt yurttaşı daha tutukladı
17:18 Aydın'da orman yangını
17:14 Erdoğan, İran Dışişleri Bakanı Erakçi ile görüştü
16:47 Emeklilerden 7 talep
16:28 Halide Türkoğlu: Jin, jiyan, azadî felsefesini büyüteceğiz
15:45 ‘Mülteci haklarının sağlanması için kalıcı çözümler geliştirilsin’
15:17 İran Dışişleri Bakanı: ABD’nin de saldırabileceğini duyduk
14:56 KHK'liler: Savaşa karşı barışı savunacağız
14:54 Kanser hastası tutsak Can ve Tat'ın tedavileri engelleniyor
14:44 Alevi kadınlardan 'barış' buluşması
14:33 Cudî Dağı’nda yangın
14:07 İmamoğlu'ndan DEM Parti ziyareti açıklaması: Meclis’te komisyon kurulmalı
13:15 Kayıp yakınları: Cezasızlık politikasına son verilsin
13:09 Cumartesi Anneleri, Mustafa Sayğı'nın akıbetini sordu
11:39 Meletî'de deprem
11:37 Ormanlar için yangın önlemi
11:33 Lityum fabrikasında patlama: 2 işçi öldü
11:28 Ayşe Gökkan: Birlik toplumumuzun dermanıdır
Kongra Star: Yüz yıllık acının ilacı ulusal birliktir
11:09 Eren Bülbül’ün annesi: Başka annelerin evlatlarını kaybetmesine rıza gösteremem
Uğur Kaymaz’ın annesi: Gözyaşı değil adalet ve eşitlik istiyoruz
11:00 'Kürdistan'da 100 yıl: Hakikat Adalet ve Barış' çalıştayı
10:24 İsrail-İran savaşında 9’uncu gün: Karşılıklı saldırılar sürüyor
10:13 Kürt Kadın Konferansı: Tarihi süreçte rolümüzü oynamalıyız
10:01 Nurcan Aslan’ın tahliyesi 3 ay ertelendi
10:00 AB-İran görüşmesi: Cenevre'den sonuç çıkmadı
09:20 'Demokratik toplum' çağrısına selam: Mizgîn
09:16 Selahattin Soro: İsrail-İran savaşı riskli bir dönem, Türkiye hızla adım atmalı
09:09 Yatağa kelepçeli, asker gözetimde intihar iddiası: 6 yıldır eşinin katilini arıyor
09:08 Abdullah Öcalan’ın çağrısını destekleyen tutsağın tahliyesi ertelendi
09:06 Bedlîs'in son tütüncüleri kriz ve yasaklara direniyor
09:05 Ziyaretçiler Kaniya Çirê'yi kirletiyor
09:04 Amed Baro Başkanı: Süreci güçlendirmeyi hedefliyoruz
09:03 Hasta tutsak Ayık'ın annesi: Kilo kaybediyor, şiddetli sancıları var
09:00 21 HAZİRAN 2025 GÜNDEMİ
08:52 Akaryakıta savaş zammı
08:26 2. Gezici Tiyatro Çocuk Günleri renkli görüntülerle başladı
20/06/2025
23:02 İsrail, Gazze'ye saldırdı: 62 Filistinli hayatını kaybetti
22:10 Dengbêj Şakiro'nun anısına stran ve çîrok dinletisi
21:50 'Madımak Katliamını unutmadık unuturmayacağız'
21:45 İran'da 5.5 büyüklüğünde deprem
20:57 Payîzava’da bahar şenliği
20:42 Rojava Parkı’ndaki uyuşturucu nöbeti son buldu
20:07 ABD'den İran'a yeni yaptırımlar
19:38 Zeytinlikleri maden şirketlerine açan kanun teklifi protesto edildi
19:29 Pirsûs anması: Adalet istemeye devam edeceğiz
19:02 İran Dışişleri Bakanı Erakçi BM'de: İsrail'e karşı harekete geçin
18:53 YJA-STAR'lı Şehrîban Altürk'ün taziyesine kitlesel ziyaret
18:23 DEM Parti’den TİHV, TTB ve KESK’e süreç ziyareti
18:00 Denizli'de şüpheli kadın ölümü
17:57 GÖÇ-DER: Geri dönüşler yeniden inşa sürecidir
17:43 İmamoğlu'nun 'diploma' davasına bakan hakim değişti
17:17 Kayyım, teknesine belediyenin kasasından 586 bin TL harcadı
17:02 Zümrüt kaplıcaları 2020'den bu yana kapalı: Halkın hizmetine açın
16:45 Manisa ve İzmir'de orman yangını
16:21 Rehan Bayık son yolculuğuna uğurladı
15:17 Mêrdîn'de ormanlık alanda yangın
15:15 Eğitim Sen Bakan Tekin'in yıl sonu karnesini açıkladı
15:14 3 bin 698 hakim ve savcının görev yeri değişti
14:53 Ailelerden İmralı başvurusu
14:53 İHD: Mültecilerin hakları tanınsın, nefret söylemi son bulsun
14:34 Licê’de kadın ve çocuk ölümlerine karşı yürüyüş
14:27 Anadolu Üniversitesi'nde 'soruşturma' protestosu
14:18 Revan Zana Barıştıran'ın mezarı tahrip edildi
13:45 Duhok kırsalı bombalandı
13:20 Amed Barosu: Mülteci hakları pazarlık konusu yapılmamalı
13:16 Yangın felaketinde yaşamını yitirenler mezarları başında anıldı
12:48 Aysel Doğan'ın cenaze törenine katılanların davası ertelendi
12:40 MKG: Gazeteci Sevda Erkılınç tahliye edilsin
12:21 Demokratik Birlik İnisiyatifi’den Mêxmur’daki ablukanın kaldırılması çağrısı
12:10 Net UYP açığı 319,5 milyar dolar oldu
12:05 ÖHD’den Antalya cezaevleri raporu: Tedavi hakkına engelleniyor
11:17 DEM Parti: GGM'ler kapatılmalı
11:08 Zeytinlikleri maden talanına açan teklif komisyonda kabul edildi
10:28 Barış İçin Toplumsal Girişim’den ‘Barışa giden yol’ konferansı
10:02 Açlık grevindeki oğlu için duyarlılık çağrısı yaptı
09:53 İsrail-İran savaşı: Testilerden biri kırılacak, diğeri zarar görecek
09:51 Anayasa profesörü Hüsnü Erdem: Süreç odaklı bir anayasa hayata geçirilmeli
09:41 Engelliler 'Barış ve Demokratik Toplum Arayışı' konferansında buluşacak
09:40 Amedlilerden süreç uyarısı: Adım atılmazsa İsrail-İran savaşı buraya sıçrar
09:35 Gazeteci Amed Dicle: Ortadoğu'da tekçi ulus devletin panzehri demokratik ulustur
09:28 İstanbul’da dolandırıcılık iddiası: Yüzlerce kadın ‘duygu sömürüsü’ ile kandırıldı
09:19 Mêrdîn Kalesi'nde çıkan yangın söndürüldü
09:17 Amed’de Kürt Kadın Platformu Konferansı gerçekleştirilecek
09:16 4 ülkenin bakanları İsrail-İran gündemiyle bir araya gelecek