Bîra bîyolojîk a herêmê bi awayekî dîjîtal pêşkêş dike

img

AMED - Biyolog Selçûk Ertekîn, nêzî 40 sal in ji deverên cuda yên herêmê li dor 8 hezarî nebatên cur bi cur berhev kirine û bi vî awayî bîra herêmê diparêze. 

Biyolog Prof. Dr. Selçûk Ertekîn, li Amed, Riha, Mêrdîn, Sêrt, Wan, Bedlîs û hin bajarên din ên herêmê bi berhevkirina nebatan xebateke curbicuriya bo berhev kirine û di warê curbicuriya biyolojîk de xebateke bîrê çêkiriye. Ertekîn, nebatên ku berhev kirine di nav rojnameyan de li gor dîrok, cih û cureyan nebatan senifandiye û heya niha ew parastine. Ertekîn heya niha bi piştgiriya Bernameya Pêşvebirinê ya Neteweyên Yekbûyî (UNDP) û Komeleya Jiyana Nû nêzî hezar cure nebat etîket kirine û wan li bi awayekî dîjîtal pêşkêş kirine. 
 
EWROPAYÊ 300 SAL BERÊ DEST PÊ KIRIYE
 
Ertekîn, da zanîn ku xebatên bi vî rengî ewilî li welatên Ewropayê bi awayekî rêk û pêk hatine kirin û got: "Li seranserê cîhanê nebat bi vî awayî tên berhevkirin û di cihên ku em dibêjin herbaryûm de tên veşartin. Ewropayê nêzî du sed sê sed sal berê dest bi vî karî kiriye. Xwedî bi hezaran, bi milyonan nimûneyan e. Ên me li ber ên wan ne tu tişt in. Li Tirkiyeyê herbaryûm pir tune ye. Tenê li zanîneghên Enqere û Stenbolê hene. Li deverên biçûk çêkirina herbaryûmên bi vî rengî pir zehmet e. Ji ber vê me xwest em wan derbasî qada dîjîtal bikin û me projeyek wiha da destpêkirin. A rast tişta me kiriye ne tiştekî nû ye, ji lew re lêkolînerên rojavayî 400-500 sal berê ev rêbaz bi kar anîne û di demên dawî de hinekî din jî modern bûye. Derfetên ku meriv nebatan di şert û mercên baştir de biparêze û veşêre hene." 
 
8 HEZAR CURE NEBAT BERHEV KIRIN
 
Ertekîn, destnîşan kir ku 40 sal in nebatên ku berhev kirine bi awayekî şexsî ew parastine û heya nêzî 8 hezar nebat berhev kirine. Ertekîn, anî ziman ku di xebata xwe ya lîsansa bilind de li Amedê li ser nebateke wekî baqilan xebitiye û got: "Min nêzî 20 cureyên wê berhev kirin. Paşê min di teza xwe ya doktorayê de min li Başûrê Rojhilat hebû xizmên vê nebatê berhev kirin." 
 
Ertekîn, diyar kir ku heya niha di gelek projeyên bi vî rengî de xebitiye û got: "Û ev proje ji bo min bûn îlham. Di çarçoveya van projeyan de ez çûm ku min nebat berhev kirin. Gava ez ji bo dersan diçûm Rihayê min li wir nebat berhev dikirin. Gava li Zanîngeha Sêrtê dekan bûm min li wir nebat berhev kirin. Min ji gelek bajaran cur bi cur nebat berhev kirin. Li herêmê Semsûr, bi taybetî Çiyayê Nemrûdê di warê nebatan de pir dewlemend e. Bi rastî jî berhevkirina nebatan karekî aboriyê ye û wext ji bo wê divê." 
 
‘EM BI VÎ AWAYÎ BÎREKÊ ÇÊDIKIN'
 
Ertekîn, diyar kir ku bi vê projeyê dixwaze cureyên nebatên herêmê bi cîhana zanistî bide naskirin û bîra biyolojîk a herêmê bi awayekî dîjîtal parastine. 
 
Ertekîn, da zanîn ku ji van nimûneyan hin jê tenê li herêmê şîn tên û got: "Hebûna nimûneyê nebatên ku dibe di pêşerojê de tune bibin, pir girîng e. Ji van nimûneyan hin jê tenê li vê derê şîn tên. Nimûne, cureyekî baqilan ku li Qerejdaxê şîn tê, tenê li Qerejdagê şîn tê, li herêmên din tune ye. Û niha peydakirina vê nebatê pir zehmet e, ji lew re ev nebateke stepê ye û step hemû niha bûne qadên çandiniyê ye. Ev nebat, di mêşvaniyê, di nebatên xeml û xişirê û gelek tiştên din de tê bikaranîn. Bi vê xebatê qet nebe dê bîreke me ya civakî hebe." 
 
Ertekîn, anî ziman ku pêşaneya ku di qada dîhîtal de pêşkêş dikin dibe ku di pêş de bi awayekî fizîkî jê bê pêşandan. 
 
MA / Eylem Akdag

Sernavên din

15:17 Ozel: Serokê meclisê daxwazên me qebûl kirin, em ê di komîsyonê de cih bigirin
15:14 DEM Partiyê endamên malbata Dedeogullari bibîr anî
14:20 Sînorê xizaniyê yê Turk-Îşê: 86 hezar lîre
14:11 Di 7 mehan de 4 hezar û 426 şewat: Qadeke 50 hezar hektar bû xwelî
14:04 Ji Hunergeha Welat berhemeke nû: Derwêş û Edûlê
13:38 Li Koreya Başûr ji ber germa zêde 13 kes mirin
12:57 Wezîr Tûnç: Em ê di warê teknîkî de piştgiriyê bidin biryarên meclisê
12:44 Pêlên tsûnamiyê gihîştîn peravên Rûsya, Japonya û DYA'yê
12:15 Li dijî karwanê NY´ê êriş: Kesekî birîndar bû
12:02 Li nexweşxaneyê klîma nayên xebitandin nexweş mexdûr in
11:59 Şîna Firat Bayrak bi girseyî hate ziyaretkirin
11:58 Li dijî derxistina 223 karkeran bertek
10:57 Li gorî TUÎK'ê rêjeya bêkariya rastîn ji sedî 32,9 e
10:50 Li Tetwanê sal û nîveke texrîbatên qeyûm û AKP'ê ji holê tên rakirin
10:10 Dayika Nîhat Kazanhan: Ger edalet nebe aştî jî çênabe
09:51 Keşeyê Dêra Portestanê Peker: Ger em bibin yek dê hikûmet gavan biavêje
Hevseroka DADEN'ê Sabahat Înal Acar: Dermanê Kurdistanê yekîtî ye
09:42 Elewiyan piştgirî dan Ocalan: Em parçeyeke esasî yê pêvajoyê ne
09:29 Li Rûsyayê bi pileya 8.8 erdhêj çêbû: Hişyariya tsûnamiyê
09:21 Saziyên Wanê: Pêvajo firsendeke sedsalî ye, misgoerkirina qanûnî divê
09:12 Li Edeneyê 22 kedkar 9 sal in li benda vegera ser kar in
09:08 Li taxên Rihayê civînên gel hatin lidarxistin
09:08 Di bin 40 pileyî de dixebitin: Ji mecbûrî
09:03 Hesendînî: Em xwedî li xwezaya xwe derkevin
09:00 ROJEVA 30'YÊ TÎRMEHA 2025'AN
29/07/2025
21:38 Brîtanya: Eger Îsraîl agirbestê paşguh bike ew ê dewleta Filistînê nas bikin
21:18 Li Şirnexê li dijî darbirînê kampanyaya îmzeyan
20:39 Di navbera Tirkiye û Qazaxistanê de 20 peyman hatin îmzekirin
17:00 Li Îdîrê jinan pêvajo gotûbêj kir
16:50 Di doza teşhîrkirina bedena jinan de biryara bêşopandinê
16:44 Li Îranê di hefteyekî de 20 girtî hatin darvekirin
16:32 Ji Siwêdayê banga ‘Ambargoyê rakin û hesab ji sûcdaran bipirsin’
16:21 ÎHD’ê têkildarî rewşa Hatîce Onaran name ji wezaretê re şand
16:20 Nerazîbûna li dijî erêkirina beraata doza Komkujiya Enqereyê
16:07 Karneya ÎHÎK’ê ya girtîgehan: Ji bo 21 hezar û 642 serlênanên binpêkirinê 153 serdan kirî
15:06 Şîna Berîvan Demîr bi girseyî hate ziyaretkirin
13:42 Rojnamevanan li pêşiya Konsolosxaneya Îsraîlê: Em deng didin hempîşeyên xwe yên Filistînî
13:18 Ji ber ‘lêgerînê’ tedawiya girtiyekî hate astengkirin
12:11 Têkildarî astengiyên tehliyeyê ji bo 4 saziyan serlêdan hate kirin
12:03 Baroya Amedê: Divê parvekirinên ku aştiya civakî tehdîd dikin cidî neyên girtin
11:36 Li Edeneyê 2 jin hatin qetilkirin
11:27 Li Rezanê polîs tundî li ciwanekî kir
11:18 Ji bo zarok û mezinan perwerdehiya ziman destpê dike
11:15 Li Girtîgeha Merîwanê tundiya li ser girtiyan zêde bûye
11:09 Li Mêrdînê welatî bêav hatin hiştin
11:08 Ji ber nelirêtî û gendeliyên di dema qeyûm de: 25 kes hatin cezakirin
10:49 Polîsê ku zarokê 7 salî kuşt dê neyê darizandin
10:25 Li Midûriyeta Tenduristiyê ya Şirnexê sixtekarî!
09:55 Îkbal Eren: Em gorên xizmên xwe û cezakirina kiryaran dixwazin
09:50 Dîmen karkerên HepsiJET'ê piştrast kirin
09:43 Pirsa ku tehliyeyê dereng dixe: Eger PKK bi avabûneke nû dewam bike, hûn ê tevlî bibin?
09:13 Rojnamevan Abayay tê bibîranîn: Peyrewên wî lêgerîna heqîqetê didomînin
09:12 'Gavên yekalî pirsgirêka ewlehiyê kûrtir dikin'
09:11 Jakob Migenda: Têkoşîna Ocalan nîşaneya azadiya gelan e
09:06 Înîsyatîfa Yekîtiyê: Dive her kes beşdarî Înîsyatîfa Yekîtiyê bibe
09:03 Li Cizîrê ciwanên ku bi bekçiyan re nîqaş kirin hatin binçavkirin
09:00 ROJEVA 29'Ê TÎRMEHA 2025'AN
28/07/2025
21:21 Abdullah Ocalan: Beşdarbûna hemû beşên civakê ya ji bo pêvajoyê pêwîstiyeke jiyanî ye
16:43 Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî: Li Sûriyeyê 8 jinên Elewî hatine revandin
16:24 Li Qersê civîna jinan: Dê têkoşîna me destkeftiyên me diyar bike
16:01 Li Hesendînê çalakî: Li Kurdistanê qirkirina ekolojîk pêk tê
15:49 Bîranîna Komkujiya Roboskê: Bêyî rûbirûbûna aştî pêk nayê
15:48 Li Şirnexê li dijî talana daristanan dê kampanyaya îmzeyan bê destpêkirin
15:39 Piştguhkirina DEDAŞ’ê bû sedema mirina 6 çêlekan
15:34 Hunermendan ji bo pêvajoyê 8 pêşniyarî kirin
14:41 KESK: Bila mûçeyên herî kêm di ser sînorê xizaniyê de be
14:05 Ji bo girtî Kiskaç bang: Rewşa wê ya tenduristiyê giran e
13:26 Îranê 4 sal û 8 meh ceza da nivîskarê Kurd
13:16 DAIŞ’ê êrişî dêrê kir: 43 kes mir in 15 kes jî birîndar bûn
13:08 Şara dê sêyek a Parlamentoya Sûriyeyê diyar bike
12:12 DFG’ê 3 rojnamevan bi bîr anî: Şehîdên Çapemeniya Azad rûmeta me ne
12:00 100 jinên enternasyonalîst: Em dixwazin biçin serdana Abdullah Ocalan
11:29 Rahîb Kavak: Divê dêr jî tevli pêvajoyê bibin
11:03 Li Iraqê partiya jinan hate damezirandin
10:56 Hejmara nû ya Xwebûnê der ket
10:42 Li Girtîgeha Tîpa T a Duzceyê înfaza 2 girtiyan hate şewitandin
10:35 Beşdarên Konferansa Yekitiya Neteweyî: Em ê bi yekitiyê ve bi ser bikevin
10:30 Çima civîna Rêveberiya Xweser û Şamê hate taloqkirin?
10:05 ‘Lijneyên çavdêriyê hêviya çareseriyê hedef digirin’
10:02 Gulistan Kiliç Koçyîgît: Berpirsiyarê şewatan hikûmeta AKP’ê ye
09:21 Xwest bibe vasî lê vasî tayînî wî kirin û jiyana wî serobino kirin
09:09 Di Mihrîcana Munzûrê de nêrîna hevpar: Li dijî talanê têkoşîna hevpar
09:05 Mîhrîcana Stranan a Arxavûnê bi dawî bû
09:00 ROJEVA 28’Ê TÎRMEHA 2025’AN
27/07/2025
16:29 'Divê erka rêveberiyên herêmî ya mudaxalekirina şewatan bê zêdekirin'
16:05 Hevserokên Giştî yên DBP'ê çûn serdana Veysî Aktaş
16:01 Di Mîhrîcana Mûnzûrê de mijara ekolojiyê hat nîqaşkirin
15:33 Meclisa Ekolojiyê ya Amedê: Dev ji xebata ku zirarê dide Birqleynê berdin
15:18 Îsraîlê êrîşî Lûbnanê kir: 2 kes mir
14:35 SOHR: Hêzên Îsraîlê ketin Quneitra
14:16 Hevserokê DBP'ê Bayindir: Kurd nêzî bidestxistina statuyê ne
13:39 Siweyda di bin dorpêçê de ye, 36 gund wêran bûn
13:06 Encamnameya Konferansa Yekitiya Neteweyî: Dem dema bi hev re qezenckirinê ye
12:31 Hêzên Îranê kolberek kuştin
12:28 Li Nîjeryayê qezaya keştiyê: 25 mirî, bi dehan kes winda ne
12:28 Hejmara 126'an a Kovara Jin der çû
11:08 Macron: Em bi Erdogan têkildarî Xezayê axivîn
11:02 Şewata li Licê ket bin kontrolê
10:41 Polîtîkaya windakirinên li hemberî Belûciyan dewam dike
10:23 Li dijî sansur û astengkirinê platforma hevpar
10:20 Ji AFAD'ê têkildarî şewata daristanan daxuyanî