NAVENDA NÛÇEYAN - Hevseroka KNK'ê Zeyneb Mûrad diyar kir ku 17'emîn Konferansa Kurd a Navneteweyî kurd deskeftiyeke mezin bû û wiha got: "Ev konferans, bersivek bû ku kesek nikare dengê kurdan û dengê heqîqetê qut bike. Bersivek bû ji êrişên Tirkiyeyê ku em li her derê ne û em dikarin hem bi siyaseta xwe û hem jî bi dîplomasiya xwe dikarin doza kurd bi ser bixin." 

 

17’emîn Konferansa Kurd a Navneteweyî li Parlamentoya Ewropayê li ser kurd, Yekitiya Ewropayê, Rojhilata Navîn û Tirkiyeyê, di 8'ê Adarê de dest pê kir û 2 rojan dewam kir. Di konferansê de rewşa li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê û êrişên dewleta tirk ên bi çekên kîmyewî û balafirên bêmirov hatin nîqaşkirin. Gelek rewşenbîr, pispor, siyasetmedar û endamên rêxistinên navdewletî tev li konferansê bûn. Di 10'ê adarê de encamnameya konferansê hat belavkirin. 

 

Hevseroka Kongreya Neteweyî ya Kurdistanê (KNK) Zeyneb Mûrad ku li ser navê KNK'ê tev li konferansê bû, girîngiya konferansê û encamnameya wê nirxand.

 

'BÊDENGIYA HÊZÊN NAVDEWLETÎ HATE REXNEKIRIN'

 

Hevseroka KNK'ê Zeyneb Mûrad diyar kir ku di konferansê de gelek xalên sereke hatine nîqaşkirin û wiha axivî: "Konferansa Kurd ya îsal ya li Ewropayê bi navê 'Yekitiya Ewropa, Tirkiye, Rojhilata Navîn û Kurd de' hat lidarxistin. Her sal di mijarên li ser kurdan de û peywendî li gel Yekitiya Ewropayê biryarên girîng ji bo doza kurdan tê dayin û di heman demê de rewşa Tirkiyeyê bi giştî çi ye û pirsgirêka kurd di kîjan astê de ye, ev mijar tên nîqaşkirin. Îsal tiştekî cuda bû. Ji ber ku em dizanin çi di asta Rojhilata Navîn û çi di asta Tirkiye pirsgirêka kurd di asteke cuda de ye. Loma cudahiyek hebû. Çarçoveya konferansê pirsgirêka kurd bû. Çi li hundirê Tirkiyeyê û çi li Rojava, çi li Rojhilat û çi jî li Bakur û başûrê Kurdistanê, her çar aliyên Kurdistanê bi berfirehî hatin nîqaşkirin. Lê tişta ku derket pêş êrişên dewleta Tirkiyeyê yên li hemberî kurdan û bi taybetî jî li hemberî rojavayê Kurdistanê, Xweseriya Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê hatin şermezarkirin. Bêdengiya ji bo êrişên li hemberî van kesên ku di tunekirina DAIŞ'ê de roleke wan hebû hat nîqaşkirin. Di heman demê de bikaranîna çekên kîmyewî jî bi berfirehî hat nîqaşkirin. Binpêkirina mafên mirovan û binpêkirina qanûnên navneteweyî hat nirxandin. Hate gotin ku Tirkiye dixwaze bi rê û rêbazên cuda planên xwe yên stratejîk li hemberî kurdan pêk bîne. Di heman demê de mijara herî girîng a ku hat nirxandin jî pirsgirêka kurd a li Tirkiyeyê bû. Li wir siyaset çawa dimeşe, welateke weke Tirkiyeyê çawa bi tirs li kurdan dinêre hat nîqaşkirin û bi dirêjî damezirandina dewleta Tirkiyeyê ku sedsal e ji bo tunekirina kurdan rê û rêbazên cuda bi kar aniye. Ew cihên ku kurd lê dijin planên qirkirinê bi kar anîne. Li ser vê xalê gelek hat sekinandin. Heta niha dewleta tirk çi qasî rê û rêbazên li dijî qanûnê bi kar anîne û bêdengiya hêzên navnetewî ya li hemberî vê hat rexnekirin. Pêwîstî dîtin ku hêzên navdewletî bi şikleke cidî nêzî van mijaran bibin." 

 

'HAT TEQEZKIRIN KIRIN KU SAZIYÊN NAVDEWLETÎ MUDAXILE BIKIN'

 

Mûradê di berdewama axiftina xwe de got ku hat tekezkirin ku tecrîda li ser Rêberê PKK'ê Abdullah Ocalan bê rakirin û rêya diyalogê bê vekirin û ev tişt anîn ziman: "Yek mijareke din jî rewşa siyaseta Tirkiyeyê û êrişên li ser HDP'ê bûn. Gelek cidî li ser vê xalê sekinîn. Bi eşkere gotin, Tirkiye ev qas sal e serlêdan kiriye ku bibe endamê Yekîtiya Ewropayê lê ji ber ku pergaleke ne demokratîk e û rê û rêbazên nedemokratîk dide meşandin û gelek mafan binpê dike, nikare bi pîvanên Yekîtiya Ewrupa tevbigere û bibe endamê Yekîtiya Ewropayê. Loma heta niha çi qasî serlêdan kiriye jî serlêdanên wê hatiee redkirin."

 

TECRÎD Û LÊKOLÎNKIRINA BIKARANÎNA ÇEKÊN KÎMYEWÎ

 

Mûradê destnîşan kir ku di konferansê de li ser tecrîda li ser Rêberê PKK'ê Abdullah Ocalan jî hatiye sekinandin û wiha axivî: "Hat gotin ku dewleta Tirkiyeyê rêbazeke neqanûnî li Îmraliyê dide meşandin. Hat tekezkirin ku hemû saziyên navnetewî mudaxileyî vê yekê bikin. Her wiha CPT'î ku rol û mîsyona xwe pêk neanîye hat rexnekirin. Hate teqezkirin ku ji bo agahîstandina ji Îmraliyê lijneyên taybet bikevin dewreyê. Di heman demê de li ser azadiya fizikî ya birêz Ocalan û çareserkirina pirsgirêka kurd û pirsgirêka Rojhilata Navîn hat sekinandin. Her wiha bikaranîna çekên kîmyewî ya li başûrê Kurdistanê bi berfirehî hat nîqaşkirin. Ev nîqaş jî ji aliyên kesên ku di wê qadê de pispor ve hatin kirin. Pisporek ku çûbû li herêmên ku çekên kîmyewî lê hatibûn bikaranîn lêkolîn kiribûn, nêrînên xwe anîn ziman û astengkirina pisporên ku dixwazin biçin li herêmê lêkolînan bikin hat rexnekirin. Hat gotin ku divê lijneyeke serbixwe biçe herêmê û lêkolînan bike. Çimkî wî pîsporî teqez kir ku delîl û belgeyên bikaranîna çekên kîmyewî hene. Loma bang li dewletên navdewletî kirin ku lijneyên bêalî ava bikin û ji bo lêkolînê wan bişînin herêmê. Her wiha yek ji nîqaşên sereke yên konferansê jî tekoşîna jinan a ku bi dirûşmeya 'jin jiyan azadî' li tevahiya cîhanê belav bûye. Li ser wê yekê hat nîqaşkirin ku çawa kurdan li her derê rê li ber guhertineke demokratîk vekiriye. Hat tekezkirin ku ev şoreş wê gelek tiştan biguherîne û tenê pêwîstiya kurdan bi piştgiriyê heye. Peyamên gelek girîng hatin dayin."

 

ÊRIŞÊN LI SER HDP'Ê

 

Mûradê anî ziman ku yek ji xalên konferansê jî êrişên li ser HDP'ê bûn û hatiye xwestin ku endam û rêveberên HDP'ê ku tên girtin bên berdan û wiha domand: "Encamnameyeke bi çend xalên girîng derket holê. Yek ji van jî meseleya erdhejê bû. Rexne li desthilatdariya dewleta tirk hat kirin ku nêzikatiyeke wan a baş çênebûye. Her wiha astengkirina alikariyên ber bi herêma erdhêjê ve hatin rexnekirin. Her wiha di encamnameyê de meseleya agirbestê ku ji aliyê KCK'ê ve hatibû ragihandin jî erênî hat dîtin û pêwîstî pê hat dîtin ku ev agirbest dualî be. Hat xwestin ku saziyên navdewletî vê agirbestê bixin meriyetê û bi rêbazeke erênî bê şîrovekirin. Her çend di konferansê de erênî hatibe dîtin jî hat daxwazkirin ku di vê çarçoveyê de welatên cihanê xebatekê bidin meşandin ku ev agirbest bibe dualî. Çimkî ev weke firsendekê hat dîtin. Her wiha êrişên li ser parlementer û endamên HDP'ê jî di encamnameyê de cihê xwe girtin. Her wiha hat xwestin ku endam û parlementerên HDP'ê ku hatine girtin jî demildest bên berdan û ev êriş jî bên sekinandin. Di heman demê de ji konseya Ewropayê hat xwestin ku van êrişan qebûl neke û helwesteke cidî nîşan bide. Rewşa birêz Ocalan jî di encamnameyê de bi berfirehî cihê xwe girt. Her wiha pêwîst hat dîtin ku Yekîtiya Ewropa û CPT'î helwestekê nîşan bidin û çareseriyeke mayinde peyde bikin û rêya diyalogê vekin. Her wiha hat xwestin ku ji bo pêşerojeke demokratîk Rêveberiya Xweser a Rojava bi fermî bê naskirin. Xaleke din ku di encamnameyê de cih girtibû jî bikaranîna çekên kîmyewî bû. Pêwîst hat dîtin ku lêkolînên cidî bên kirin."

 

'TIRKIYE ŞER WEKE FIRSEND DIBÎNE Û BI KAR TÎNE'

 

Zeyneb Mûradê anî ziman ku Tirkiye şerên heyî ji bo berjewendiyên xwe veguherandiye firsendekê û got: "Ev 17 sal in ku ev konferans tê lidarxistin. Lê 2 sal beriya niha ji ber pandemiyê me nikaribû vê konferansê li dar bixe. Ev konferans di qonaxeke gelek hestiyar de hat çêkirin. Ne tenê ji bo gelê kurd, ji bo Ewropayê jî. Em dizanin ku Ewropa di krîzên mezin re derbas dibe. Bi sedema şerê li Ûkraynayê, krîzên siyasî, leşkerî, aborî çêbûne û piştî vî şerî di siyaseta Ewropayê de guhertin çêbûne. Ev bandorê li ser Rojhilata Navîn jî dike. Herî zêde bandorê li Tirkiyeyê kir. Tirkiyeyê ev pêvajo ji xwe re weke firsendekê dibîne û bi kar tîne. Em dibînin ku ji destpêka şerê Ûkraynayê û heta niha Tirkiye çi qasî sûd ji vî şerî girtiye. Di konferansê de jî bal kişandin ser van mijarên girîng." 

 

'EV KONFERANS DESKEFTIYEKE MEZIN BÛ'

 

Mûradê di dawiya axaftina xwe de da zanîn ku ev konferans ji bo gelê kurd deskeftiyeke mezin bû û got ku bersivek bû ji êrişên Tirkiyeyê re û axaftina xwe wiha bi dawî kir: "Bi nêrîna min, ev konferans ji yên dîtir girîngtir bû. Hem di asta beşdarbûnê de û hem jî di asta mijarên hatin nîqaşkirin de. Mijarên wê pir girîng bûn. Her wiha baş hat dîtin ku hewldanên Erdogan ên ji bo bêdengkirina kurdan hene. Hem bi çêkên kîmyewî êriş dike û hem jî qada siyasî bêdeng dike. Di heman demê de Tirkiye ji derveyî welat jî li dijî kurdan siyaseteke taybet bi rê ve dibe. Berjewendiyên hevpar ên di navbera van dewletan de dewleta tirk ew bi kar tîne û weke zextekê li dijî kurdan bi kar tîne. Bi piştgiriya van hêzan dixwaze kurdan bêdeng bike. Ev konferans bersivek bû ku kesek nikare dengê kurdan û dengê heqîqetê qut bike. Bersiv bû ku em li her derê ne û em dikarin hem bi siyaseta xwe û hem jî bi dîplomasiya xwe doza kurd bi ser bixin. Gelek dostên kurdan tevlî bûbûn û nêrînên wan li ser pirgirika kurd hebûn. Ev konferans bersivek bû ji êrişên Tirkiyeyê re. Ev konferans ji bo siyaseta kurd, diplomasiya kurd deskeftiyeke mezin e. Di parlementoya Ewropayê de mijarên ev qasî girîng tên nîqaşkirin. Em bawerin ku ev rexne û nîqaşên ku hatine kirin wê bigihîje her derê. Di vê konferansê de hebûna nûnerên CPT, Yekîtiya Ewropayê, rêxistinên navdewletî gelek girîng bû. Ji ber ku rol û mîsyona birêz Ocalan a di Rojhilata Navîn de hat nîqaşkirin. Ev jî deskeftiyeke mezin e ku rêxistin û sazî di aliyê siyasî, dîplomasî û leşkerî de piştgirî bidin pirsgirika kurd."