Rapor: Lêgerîna tazî, sansur, cezayên disiplînê û taloqkirina tehliyeyan

  • rojane
  • 15:52 13 Kanûn 2024
  • |
img

AMED - Li gorî rapora rêxistinên parastina mafan, li girtîgehên bakurê Kurdistanê lêgerîna tazî tê ferzkirin, cezayên disiplînê yên keyfî tên dayin û tehliyeyên girtiyan bi keyfî tên taloqkirin. Hat gotin ku tevî rapora “nikare di girtîgehê de bimîne” jî girtiyên nexweş nayên berdan. 

Baroya Amedê, Komeleya Piştevaniya bi Malbatên Girtiyan re (TUAY-DER), Şaxa Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) û Şaxa Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD) a Amedê rapora xwe ya têkildarî binpêkirinên li girtîgehên bakurê Kurdistanê eşkere kirin. Rapor, li pêşiya Kampusa Girtîgehan a Amedê bi beşdariya serokên saziyan, hevserok, endam û rêveberan hate eşkerekirin. 
 
JI BER STRANA BI KURDÎ GEFA LÊPIRSÎNÊ HATE XWARIN
 
Rapor, ji hêla Sekreterê Komîsyona Şopandina Girtîgehan a Baroya Amedê parêzer Ahmet Guler ve hate xwendin. Guler, da zanîn ku di navbera mehên Mijdar û Kanûnê de çûne serdana girtîgehan û rapora wan li gorî çavdêriyên van serdanan hatiye amadekirin. 
 
Di raporê de hate gotin ku li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên bi Ewlekariya Bilind ên Amedê, li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 3 yên bi Tîpa T ên Amedê û Girtîgeha Jinan a Amedê her tim zexta “poşmantiyê” li girtiyên demekî kin ji bo tehliyeya wan ma ye tê kirin. Di raporê de hat destnîşankirin ku li girtîgehên behsa xeberê sewqa girtiyan a ji bo nexweşxaneyê tê derengxistin û gefa “Heke hûn stranên bi kurdî bibêjin dê derheqê we de lêpirsîn were destpêkirin” hatiyar xwarin. Bi domdarî hat gotin ku li heman girtîgehan bi hinceta tevdîrên teserûfê de hejmara aktîvîteyan hatine kêmkirin, heke hejmara wan bes bike jî bi hinceta hejmara kêm nahêlin girtî derkevin çalakiyên sporê yên hevpar. Di raporê de hate gotin kul li girtîgehan destûr tenê ji bo çendek kanalên TV’yê tê dayin û alav û amûrên girtiyên berê li girtîgehê mabûn weke berhemên destê duyemîn difirotin girtiyan. 
 
LI ERZÎNGANÊ TEHLIYE TÊN ASTENGKIRIN 
 
Bi domdarî di raporê de hate diyarkirin ku li Girtîgeha bi Ewlekariya Bilind, Girtîgeha Tîpa L, Girtîgeha Tîpa T û Girtîgeha Jinan ên li Girtîgeha Kampusê yên Erzîngahê li gel ku dema înfazkirina cezayê ya gelek girtiyan xelas bûye jî bi hinceta “başhaliyê” tehliyeyên wan tên astengkirin. Di raporê de hate gotin kul sewqên girtiyan ên ji bo nexweşxaneyan demekî dirêj nayên kirin, dema sewq tên kirin jî muayeneya destkelemçekirî li girtiyan tê ferzkirin, dermanên tên nivîsandin pir dereng tên dayin. Hat destnîşankirin ku ji ber hincetên pir biçûk cezayên disiplînê didin girtiyan, bi hinceta van cezayan mafên telefon û nameyan ên girtiyan hatine qedexekirin, ji ber ku ev ceza pir caran tê dayin jî veguherîne tecrîdê. Di berdewamê de hate daxuyandin ku li Erzînganê xwarin xerab in, pir zêde lêgerînên odeyan tên kirin, di dema lêgerînê de alav û amûr tên belavkirin û mafên hobî û sihbetê yên girtiyan tên astengkirin. 
 
LI GIRTÎGEHA ERZIROMÊ LÊGERÎNA TAZΠ
 
Di raporê de hat gotin ku di ketina Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên Dumlu yên Erziromê û Girtîgeha Tîpa H a bi Ewlekariya Bilind de lêgerîna tazî tê ferzkirin. Hat gotin ku li girtîgehên Erziromê gelek girtiyên nexweş hene û sewqên wan ên nexweşxaneyan dereng tên kirin, bersiva daxwaza revîrê nayê dayin an jî tê vehêlandin. Hat destnîşankirin ku Lijneyên Îdare û Çavdêriyê dema nirxandina başhaliyê dikin li gorî krîterên ne objektîf tevdigerin û pirs û nirxandinên nehiqûqî dikin. Hat daxuyandin ku li van girtîgehan daxwaza girtiyan a sewqkirina cihên nêzî malbatên xwe bêyî hincetek were nîşandan tên redkirin, rêveberiya girtîgehê salekê hejmartina ser pêyan li girtîgehan ferz kir, ev demeke ev sepan hatiye bidawîkirin, nameyên girtiyan ji hêla komîsyona xwendinê ve bi keyfî tên sansurkirin û name nagihijin xwediyên wan. 
 
GIRTIYÊN NEXWEŞ ÊN LI GIRTÎGEHA XARPÊTÊ NAYÊN TEHLIYEKIRIN 
 
Têkildarî binpêkirinên li Girtîgehên Hejmar 1 û Hejmar 2 yên Xarpêtê, Girtîgeha Tîpa T a bi Ewlekariya Bilind û Girtîgeha Tîpa R a Xarpêtê jî hate gotin ku tevî rapora “Nikare di girtîgehê de bimîne” jî girtiyên nexweş nayên tehliyekirin; sewqên wan tên derengxistin, xebatkarên tenduristiyê guh nadin giliyên girtiyan û gotinên dijî rûmeta mirovahiyê li girtiyên siyasî tên kirin, dema di vê mijarê de gilî tên kirin jî tu encam jê nayên bidestxistin. Di raporê de hat gotin klu li girtîgeha Xarpêtê li gel ku di depoyan de hene jî nivînên ortopedîk nadin girtiyan, divê kesên sexbêra girtiyên nexweş û astengdar dikin di dema serşûştin û hwd. jê re bibin alîkar lê nabin alîkar. Hat destnîşankirin ku li van girtîgehan girtî ji ber xwarinê jehrî bûne, daxwaza çûna revîrê nayê qebûlkirin, ji ber ku girtiyekî rewş bi malbata xwe re parve kiriye derheqê wî de lêpirsîn hatiye vekirin, qawîş gelek sar in, daxwaza zêdekirina germê bi hinceta tevdîrên teserûfê hatiye redkirin. Di raporê de hat bilêvkirin ku li girtîgehên Xarpêtê gelek caran bi li odeyan lêgerîn tên kirin, di dema lêgerînan de alav û amûrên girtiyan tên belavkirin, aktîvîteyên sporê nayên kirin, daxwazên ji bo qursan û hwd. nayên cîbicîkirin û daxwaza çalakiyên hevpar jî nehatine qebûlkirin. 
 
LI GIRTÎGEHA MELETIYÊ ‘ŞÊWAZÊ LÊGERÎNA TAYBET’
 
Di raporê de hat ragihandin ku her çend girtiyên li Girtîgeha Girtî ya Tîpa T a Akçadagê ya Meletiyê cezayê ku li wan hatiyebirîn û cezayên xwe qedandine jî ji ber cezayê wan ên hucreyê heye înfaza wan şewitandine. Her wiha nameyên ku girtiyan ji derve şandine ji aliyê îdareya girtîgehê dereng hatine şandin û nameyên ku ji derve ji bo wan hatine jî bi derengî dane wan. Dîsa bi hinceta ku werger tuneye nameyên kurdî jî hatine sansurkirin. Di raporê de hat ragihandin ku li Girtîgeha Girtî ya Tîpa T ya Akçadagê, hin personelên di bin navê ekîba "lêgerîna taybet" de li odeyan lêgerînên hûrgilî kirine û tacîz pêk anîne. Dîsa di dema lêgerînê de, lênûsk, ajanda û pirtûkên çîrokan ên girtiyan hatine desteserkirin. Girtiyên ku îtîrazî vê kiryara kêfî kirine jî derbarê wan de lêpirsîna dîsîplînê hatiye destpêkirin. Di raporê de tê ragihandin ku her çendî girtiyan li dijî vê rewşê serî li dadgeha înfazê dabin û îtîrazên wan ji aliyê dadgehê ve hatinin qebûlkirin jî, pirtûk, lênûsk û ajandayên wan li wan venegerandine. Di raporê de tê destnîşankirin ku kargeriyê xwestiye bi awayekî sînor ango bi hejmareke kêm girtî derkevin werzîşê, atolye û kursên ku ji aliyê kargeriyêve hatine destpêkirin. Her wiha di raborê de hatiye aşkerakirin ku amûrên li kantên tên firotin gelekî buha û xwarinên ji aliyê kargeriyê didin wan jî hem xirab e û hem jî nirxa wê gelekî kêm e.
 
Di raporê de ji bo rakirina binpêkirinên mafên mirovan ev pêşniyar û daxwaz hatin kirin. 
 
“* Tecrîd û îzolasyona ku rêbazekî îşkenceyê ye divê demildest ji ser girtiyan bê rakirin:
  
*Ji bo mafê girtiyan ê xwe gihandina tenduristiyê bê misogerkirin, girîngî bidin xizmetên tenduristiyê yên pêşîlêgirtina nexweşiyê û ji bo kesên bi nexweş ji derfetên dermankirinê sûd werbigirin divê tedbîrên pêwîst bên girtin. 
 
* Divê bi lezgînî girtiyên nexweş bên dermankirin û astengiyên qanûnî û yên din ên li pêşiya berdana hemû girtiyên nexweş bên rakirin, bi taybetî girtiyên nexweş ên giran ku ji ber nexweşiya xwe nikarin jiyana xwe di girtîgehê de bidomînin, bên rakirin.
 
* Divê girtî di wextên xwe de bên dermankirin,  divê sewqa wan a nexweşxaneyê neyê derengxistin û di zûtirîn demê de randevûyên nexweşxaneyan bên kirin. 
 
* Divê demildest dest ji pêkanînên bêhiqûqî ên 'dest kelebçekirî' ku dema girtiyan dibin nexweşxaneyan û tên muayenekirin, bê berdan.
 
* Divê qanûn û polîtîkaya rejîma înfazê ya li Tirkiyeyê li gorî hiqûqa mafên mirovan a navneteweyî û bi taybetî jî mafên girtiyan were sererastkirin.
* Divê li girtîgehan rêz ji mafên jiyana taybet re bê girtin û ji destwerdanên bi kêfî dûrbikevin. Divê li ser hev û bi kêvî ketûber li odeyên gitiyan pêk neyê. Di dema lêgerînê de odeyan de divê dest daneynin ser amûrên taybet ên girtiyan, alav û amûrên wan ji hev neyê belevkirin û dest daneynin ser pirtûkên ku biryara qedexe û berhevkirinê tune bin. Tiştên hatine desteserkirin di demeke pir kin deli girtiyan bên vegerandin.
 
* Di çarçoveya mafên girtiyan ên girtina agahî û danûstandina bi kesên din re, divê biryarên astengker ên rêveberiyê yên der barê weşanên wekî rojname, pirtûk û kovaran de derhal bên rakirin. 
 
* Wekî pêwîstiya mafê daxwaznameyê û mafê agahdarkirinê, daxwazname û nameyên ku ji aliyê girtiyan ve hatine nivîsandin, radestî muxatabên xwe bên kirin. 
 
* Divê demildest dev ji sansurkirina nameyên girtiyan bi taybetî jî nameyên kurdî bê berdan. 
 
* Xwarinên ku li girtîgehan tên dayîn divê xwedî nirxa bilind be, girtiyan têr bike û mesrefa debara rojane ya diyarkirî bigire. 
 
* Gihîştina ava paqij ji bo girtiyan pêwîstiya mafê tenduristiyê û mafê parastina hebûna xwe ya madî û manewî ye. Ji bo vê jî ji bo pêşî li qutbûna avê û nebûna ava germ li girtîgehan bê girtin divê tedbîr bên girtin.
 
* Divê berhemên li kantîna girtîgehê li gorî bihayên bazarê bên sererastkirin û cureyên berhemên li kantînê bên zêdekirin."
 

Sernavên din

09:14 Peymana di navbera Rêveberiya Xweser û hikûmeta Sûriyeyê de tê çi wateyê?
09:06 Ji Meclisa DEM Partiyê rapora qeyûm: Hemû xebat hatin sekinandin
09:05 Saziyên zimanê Kurdî: Em ji bo zimanê xwe xwedî li bangawaziyê derdikevin
09:01 Gelê Newrozê
09:00 ROJEVA 11’Ê ADARA 2025’AN
06:59 QSD û rêveberiya demborî ya Sûriyeyê li hev kirin
10/03/2025
16:55 Uçar: Hewceye sererasetkirinên qanûnî bên kirin
16:39 Foruma Aştiyê ya Îzmîrê: Divê Meclis bicive, komîsyonê ava bike
16:19 Ji ÎHD’ê rapora binpêkirinên li girtîgtehên Tîpa R’yê
15:11 Komkujiyên li dijî Elewiyan hatin protestokirin
15:02 CHP’ê piştgirî da çareseriyê: Em paketê amade dikin, divê sererastkirinên qanûnî bên kirin
14:52 Bayindir: Divê Meclis êdî gavan biavêje
14:23 Li gelek bajaran civînên ‘Aştî û Civaka Demokratîk’ bi gel re hatin lidarxistin
13:56 Li Şirnexê jinekê bi awayekî guman jiyana xwe ji dest da
13:48 Saziyên ziman piştgirî dan bangê: Divê Kurdî bibe zimanê perwerdeyê
13:28 SOHR: Li Sûriyeyê 973 sivîl hatin qetilkirin
13:19 Hevdîtina DEM Partî û CHP’ê dest pê kir
13:12 Tekane hinceta cezayê li Halîse Aksoy hatiye birîn îfadeyên şahidan e
12:48 Li Wanê hilbijartî civiyan: Em ê di her şert û mercan de xizmeta gel bikin
11:39 Êrişên li Sûriyeyê vegot: Çek li Suniyan hatin belavkirin
11:31 Hevdîtina DEM Partî û EMEP’ê: Divê tecrîd rabe û îktîdar gavan biavêje
11:16 ‘Êdî dema gavavêtinê ya dewletê ye’
10:55 MEB’ê bertek nîşanî dersa ‘wekheviya zayenda civakî' da
10:40 Dirûşma Newroza 2025’an diyar bû
10:14 Hevdîtina DEM Partî û EMEP’ê dest pê kir
10:12 Xwebûn bi manşeta ‘Jin bi xwe gerdûn e’ derket
09:59 Xizmên girtiyan: Em bi destên hev bigirin û astengiyên li pêşiya aştiyê rakin
09:57 Aktîvîstê Belûc: Têkoşîna Kurdan îlhamê dide me
09:35 Endamên ALÎM-DER’ê: Divê êriş bên sekinandin û dewlet gavan biavêje
09:02 Şertê ewil ê pêvajoya nû: Divê girtiyên nexweş bên berdan
09:00 Agirê azadiyê ku ev 2637 sal in nayê vemirandin
09:00 ROJEVA 10’Ê ADARA 2025’AN
09/03/2025
17:12 DEM Partiyê kongreyên xwe yên bajar ên Çewlig û Eskîşehîrê li dar xist
16:43 Amedê piştgirî da banga Ocalan: Divê meclis komîsyonê ava bike
16:38 ‘Civînên Gel En ji bo Aştî û Civaka Demokratîk’ dest pê kirin
16:24 ‘Yên piştgiriyê didin HTŞ’ê berpirsyarên komkujiyan e’
15:50 Mitînga 8’ê Adarê ya Wanê bi dirûşma ‘Jin, jiyan, azadî’ bi dawî bû
15:49 Berdevka DEM Partiyê: Divê dewlet êdî gav biavêje
15:45 Ji bo betalkirina cezayê îdamê yê 3 jinên Kurd bang hate kirin
15:36 Tulay Hatîmogûllari: Em xwedî li têkoşîna Ocalan derdikevin
15:08 Peyama Ocalan a ji bo gelê Wanê: Ez rêzê ji bo vîna her 14 şaredarî bi dest xistî digirim
14:59 Bakirhan: Ocalan ji bo nêzikatiya ‘înkarger a dewletê dibêje ‘veguherin’
14:33 ‘Meclisa Jinan a Zimanê Kurdî’ hate avakirin
13:10 Di mitînga 8’ê Adarê ya Wanê de posterê Abdullah Ocalan hat hilgirtin
12:13 Li Wanê mitînga 8’ê Adarê: Em ê Rêbertiya xwe azad bikin
11:30 Fîlozofê navdar Edgar Morîn piştgirî da banga Abdullah Ocalan
11:00 Kesên piştî Meşa Şevê ya Femînîst hatin binçavkirin hatin berdan
10:35 HSD’ê bîlançoya şer a 24 saetên dawî aşkera kir
10:00 Navendên ku Newroz bê pîrozkirin diyar bûn
09:49 Kovara Jinê bi berga ‘Em serî radikin ber bi azadiyê ve dimeşin’ derket
09:47 Li dijî projeya çêkirina bendavê dê pêvjaoya hiqûqî bê destpêkirin
09:45 Li Amedê jinek hat kuştin
09:34 Jinên ku peyama Abdullah Ocalan wergirtin: Haya me ji berpirsyariya me heye
09:25 Jinên Botanî: Divê Abdullah Ocalan demildest azad bibe
09:15 Xwîşka Gulan a PKK'yî: Em bi Ocalan bawer in, wê azadî pêk were
09:01 Dayikên Aştiyê: Ji bo çareseriyê divê ji ewil Ocalan û girtî bên berdan
09:00 Li Eko Jinê wê hemû biryar bi hev re bên dayîn
09:00 ROJEVA 9’Ê ADARA 2025’AN
08/03/2025
17:15 'Em ji bo aştî û demokrasiyê dengê xwe bilind dikin'
16:43 Li 3 bajaran li aqûbeta windayan pirsîn
16:33 Jin bi daxwaza azadiyê herikîn qadan
16:20 Li Êlihê jinan doza azadiya Abdullah Ocalan kir
16:11 Li Amedê coşa 8’ê Adarê: Em ber bi aştî û azadiyê ve bimeşin
15:56 Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê 8’ê Adarê
15:51 Li Dersimê 8’ê Adarê: Jin wê civaka demokratik ava bikin
14:16 Ji Jînart Hunerê piştgirî ji bo bangewaziya Ocalan
14:09 Dayikên Şemiyê xwestin kiryarên Alî Işik bên darizandin
13:31 Peyama Ocalan a ji bo 8'ê Adarê: Bang ji bo jinan ronesans e
12:48 Çîçek: Banga dîrokî pêngaveke azadiyê ye
12:29 8'ê Adarê: Jin li qadan e
11:19 Ji MKG'ê peyama 8'ê Adarê
09:36 Wê jin di 9'ê Adarê de li Wanê aştî û azadiyê biqîrin
09:16 Alimên olî: Divê hemû beşên civakê berpirsiyariya xwe bi cih bînin
09:07 Rêxistinên civaka sivîl li bendê ne ku desthilat gav bavêje
09:00 ROJEVA 8'Ê ADARA 2025'AN
07/03/2025
16:28 Bernameya hevdîtinan a DEM Partiyê diyar bû
16:10 Li Curnê Reş jinan şahiyeke bicoş li dar xistin
15:16 Dewleta tirk Sirînê topbaran dike
15:15 Burçîn Satici hate berdan
15:09 EFFP'ê piştgirî da banga Ocalan: Firsendeke dîrokî ye
14:58 Li gelek bajaran çalakiyên 8'ê Adarê hatin lidarxistin
14:41 Li Akdenîzê ji bo avakirina civakeke demokratîk bang li jinan hate kirin
14:27 Îdianameya der heqê Ahmet Ozer de hate qebûlkirin
14:03 Kesên ji lêpirsîna Hînkerê hatibûn binçavkirin hatin berdan
14:02 Girtiyê ku nexweşê derûniyê ye di hucreya yekkesî de tê ragirtin!
13:37 Çîgdem Kiliçgun Uçar: Azadiya jinê nifteya civaka demokratîk e
13:36 Tevgera Ekolojiyê ya Mezopotamyayê: Em ê xwedî li pêvajoyê derkevin
13:01 DEM Partiyê kesên di Komkujiya Qoçgiriyê de hatin qetilkirin bi bîr anî
12:20 Ji 4 bajaran ber bi Tişrînê ve bi rê ketin
12:09 ‘Em piştgiriyê didin Banga Aştî û Civaka Demokratîk’
11:57 Li Sûriyeyê şer: Herî kêm 100 kes hatin kuştin
11:56 Zarok TV dê 10 saliya xwe pîroz bike
11:21 Rêveberiya Xweser banga diyalogê kir
11:17 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
10:56 Ji ber ku wêneyên wan di Hînkerê de hene lewma hatine binçavkirin
10:05 Unsal: Êdî dora dewletê ye û divê gavên qanûnî û makezagonî biavêje
09:32 Banga ‘Em ji bo Rojîn Kabaîşê li qadan bin’
09:31 'Ji bo pêvajo zû pêş bikeve divê TMK bê rakirin'
09:28 Qersî: Dora dewletê ye ku gavan bavêje
09:06 Li Wargeha Mexmûrê bi pêşengtiya jinan jiyaneke nû tê avakirin