Gokdemîr ê OHD’î: Divê statuya Kurdî bê naskirin û qanûnên pêwîst bên çêkirin

AMED -  Endamê OHD’ê Emîn Gokdemîr, diyar kir ku ji bo naskirina statuya Kurdî guhertina Destûra Bingehîn bi tena serê xwe bes nake û got ku hewceye “Qanûna Herfan” û “Qanûna Tevhîd-î Tedrîsatê” û çendek qanûnên din ên astengiyan derdixînin bên guherandin.
 
Ji bo zimanê Kurdî bibe zimanê fermî bi sala ye û çalakî tên lidarxistin û têkoşîneke mezin tê dayin. Kampanyayên bi vê daxwazê, piştî Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk a Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan daye destpêkirin, zêdetir bûn. Saziyên ku di qada ziman de xebatan dikin, ji bo statuya Kurdî daxwaza sereratkirina qanûnan dikin. Yek ji rêxistinên ji bo naskirina statuya Kurdî xebatan dimeşîne jî Komeleya Hiqûqnasên ji bo Azadiyê (OHD) ye. OHD’ê, bi daxwaza naskirina statuya Kurdî, di 15’ê Tebaxê de kampanyayeke hiqûqnasan digire nav xwe da destpêkirin û ev kampanya dê heta 1’ê Cotmehê bidome. Îmzeyên heta vê dîrokê tên komkirin jî dê pêşkeşî Meclisê bên kirin. 
 
 
Endamê Komîsyona Ziman a Şaxa OHD’a Amedê parêzer Mehmet Emîn Gokdemîr, têkildarî kampanyayê agahî da. Gokdemîr, da zanîn ku ji roja avakirina Tirkiyeyê heta niha ji bo bikaranîna Kurdî tu qanûn û sererastkirinên qanûnî tune ne û got: “Berevajî vê, yasayên Kurdî qedexe dikin hene. Sedema vê jî ew e ku dewlet xwe dispêre neteweya Tirk. Destûra Bingehîn a 1921’ê ku beriya avakirina netewe-dewletê hatibû derxistin de dihat gotin ku di her qada dewletê de Kurdî dikare were axaftin û dikarin sererastkirinên xwe bikin. Lê di destûrên bingehîn ên 1924, 1961 û 1984’ê de tu caran ji bo gelên herêmî û kêmaniyan ev maf nehatin dayin. Di van destûrên bingehîn de zimanê fermî, zimanê perwerdeyê tenê Tirkî hate qebûlkirin. Niha jî di madeya 42’yan de dibêje tenê dikare bi Tirkî perwerde were dayin. Her wiha di madeya 66’an de weke komên etnîkî tenê behsa Tirkan tê kirin û tu nasnameyên din ên neteweyî nayên qebûlkirin.” 
 
'DIVÊ QANÛNÊN ÎNKILAPÊ BÊN GUHERANDIN’ 
 
Bi domdarî Gokdemîr destnîşan kir ku tenê bi guhertina destûra bingehîn re pêşiya bikaranîna Kurdî nayê vekirin û ev tişt anî ziman: “Divê qanûnên li pêşiya Kurdî dibin astengî jî bên guherandin. Qanûna Herfan a 1928’an ku bikaranîna tîpên Kurdî qedexe dike, Qanûna Têkildarî Herfên Tirkî û Tetbîqkirinê ya Hejmar 1353, Qanûna Tevhîd-î Tedrîsatê û Qanûna Paşnavê çendek ji wan qanûnan e ku divê bên guherandin.” 
 
PEYMANÊN NAVNETEWEYÎ
 
Di berdewamê de Gokdemîr bi bîr xist ku Tirkiyeyê di peymanên navneteweyî yên îmzekirî de şerh daniye ser xalên pêşiya bikaranîna zimanê dayikê vedikin û wiha pê de çû: “Divê ev şerh bên rakirin. Ev peymanên navneteweyî, berpirsyartiyê li dewletê bar dikin ku perwerdeya bi zimanê dayikê were dayin, mamoste bên gihandin û ji bo pêşxistina ziman xebatan bike. Divê Tirkiye hemû xalên şerh daniye ser betal bike û bi awayekî jidil ragihîne ku ew van xalan qebûl dike. Ev yek dê di mijara pergala hiqûqê de rê li ber guherînên girîng veke.” 
 
'PRATÎKÊN WAN LI DIJÎ PÊVAJOYÊ NE’
 
Gokdemîr, astengkirina axaftina Dayikên Aştiyê ya li komîsyonê jî bi van gotinan rexne kir: “Hem ev hem jî daxuyaniyên AKP û MHP’ê yên neyînî yên têkildarî ziman û guherandina destûra bingehîn, nîşan didin ku ji xeyala guherandina qanûnên pêwîst û pir dûr in. Ev daxuyanî û pratîk, li dijî pêvajoyê ne. Astengkirina axaftina bi Kurdî ya Dayikên Aştiyê nîşan dide ku komîsyon li dijî armanca xwe tevdigere. Divê Tirkî û Kurdî wekhev bên qebûlkirin lê komîsyon Kurdî asteng dike. Ev jî zirarê didin pêvajoyê. Ev kiryar nayên qebûlkirin. Kirinên wan nîşan didin ku komîsyon jidil nîne. Dewletê piştî pêvajoya 2013-2015’an zimanekî terorîzekirinê bi kar anî û civakeke neteweperest ava kirin. Divê ev ziman û rewş were guherandin. Ev, berpirsyartiya îktîdarê ye. Di mijara mafên Kurdan de divê bernameyan çêbikin. Heke gel wekhevî û xwişk-biratiyê fêm bike, wê demê dê komîsyon bihêz bibe û ji bo guhertinan cisaretê bigire.” 
 
KAMPANYAYA ÎMZEYAN 
 
Gokdemîr, kampanyaya îmzeyan a hiqûqnasan bi daxwaza Kurdî bibe zimanê fermî daye destpêkirin bi bîr xist û axaftina xwe wiha qedand: “Armanc dikin ku Kurmanckî/Dimilî di qanûn û sererastkirinên yasayî de cih bigirin. Li dijî otoasîmîlasyonê em bang li her kesî dikin ku bi Kurdî biaxivin û j bo naskirina statuya Kurdî kampanyayan li dar bixin. Ji bo em nebin faîlên otoasîmîlasyoneke nû, divê em li her derê bi Kurdî biaxivin, statuya Kurdî biparêzin û daxwaza vê bikin.” 
 
MA / Rûkiye Payîz Adiguzel 
 

Sernavên din

08/09/2025
09:00 ROJEVA 8’Ê ÎLONA 2025’AN
07/09/2025
16:26 Rejîma Îranê girtiyek bi veşarî darve kir û bi dizikî defin kir
16:22 Tamer Koç ê HPG’î li Enqereyê hate bibîranîn
15:36 Di 9 mehan de li Sûriyeyê 10 hezar û 672 kes hatine kuştin
15:27 Geçer ê astengdar ji ber bertek nîşanî walî da mûçeyê wî hate birîn
14:28 Feminîst Harriet Fraad piştgirî da pêvajoyê
13:44 Bi hezaran kes ji bo azadiya fîzîkî ya Abdullah Ocalan meşiyan
12:41 Agirê Jiyan li Dusseldorfê derket ser dikê
10:40 Rûsyayê êrişî Ûkraynayê kir: Pitikek jî di nav de 3 kes hatin kuştin
10:36 Tulay Hatîmogûllari: Yek ji mijarên lezgîn a komîsyonê jî ‘Mafê hêviyê’ ye
10:34 Belgefîlma ’73 Ferman’ a Nazim Daştan kişandibû hate pêşandan
09:44 Yilmaz Hun: Girtiyên li Dumluyê li dijî binpêkirinan amadekariyên çalakiyê dikin
09:31 Kovara Jinê bi manşeta ‘malbat’ê derket
09:29 Bi milyonan xwendekar ji mafê perwerdeya bi zimanê dayikê bêpar in
09:00 ROJEVA 7’Ê ÎLONA 2025’AN
06/09/2025
23:11 Roja Çapemeniya Azad hate pîrozkirin: Bi têkoşîna xwe hûn bûn bîra gel
16:38 Li Xezeyê 17 kes hatin kuştin
16:28 Bernameya meşa Bestayê zelal bû
16:08 Operasyona li Kampa Holê didome: 4 DAIŞ’î hatin girtin
16:05 Li Siwêdayê li aqûbeta kesên hatine revandin hat pirsin
16:00 Ji Nergîs Mihemediyê name ji bo NY'yê
15:31 Jiyana 3 girtiyên nexweş di xetereyê de ye
14:45 Midûrê Midûriyeta Polîsan a Antalyayê ji wezîfeyê hat dûrxistin
14:40 Rejîma Îranê çalakvanekî berxwedana 'jin jiyan azadi'yê bi dar vekir
14:31 Banga ji bo meşa ber bi Bestayê ve
14:04 Xizmên windayan ji bo Sîncar, Bîçîmlî û Çardakçi kom bûn
13:36 Li kujerê Ayten Ozturk a di binçavan de hat qetilkirin pirsin
13:21 Bi girseyî serdana şîna Fesîh Polat hat kirin
12:47 Kesê ku tahde li xwişka xwe kir serbest hat berdan
12:37 Agir bi kampa penaberên şengalî ket
12:33 Dayik amadekariyên çalakiya Bestayê dikin
11:56 Şandeya alman li Helebê ye
11:53 Şandeya jinan a Rêveberiya Xweser li Ewropayê ye
11:09 Ji DBP, HDK û DEM Partiyê daxuyaniya Komkujiya 6-7'ê Îlonê
10:45 Di Tebaxê de 28 jin hatin qetilkirin
10:14 'Nêzîkatiya dewletê ya li şînan zirarê dide pêvajoyê'
09:47 Ger Tirkiye 'mafê hêviyê' pêk neyne dê bi çi re rû bi rû bimîne?
09:23 Rêveberiya Xweser û Durzî civiyan
09:16 Şert û mercên neewle û bêparastin dibin sedema mirinê
09:06 Krîzê eleqeya ji bo berhemên kirtasiyeyê yên bêqalîte zêde kir
09:06 Li Bestayê meş û nobeda li dijî qirkirina ekolojiyê: Parastina xwezayê parastina hebûnê ye
09:00 ROJEVA 6'Ê TEBAXA 2025'AN
05/09/2025
20:19 TJA'yê serdana malbata Rojîn Kabaîşê kir
20:06 69 filistînî hatin qetilkirin
19:36 Zarokên ji kursên MED-DER'ê mezûn bûn belgeyên xwe wergirtin
19:17 Belgefîlma ku hê nehatiye weşandin hat sansurkirin
19:10 Yildizê MHP'î: Bila komisyon bi Ocalan re hevdîtinê bike
18:51 Ji bo Tamer Koç li Enqereyê şîn hat danîn
17:33 YSK'ê itiraza CHP'ê qebûl kir: Dê kongre bidomin
17:23 Rapora binpêkirinên mafan ên li Girtîgeha Şirnexê
17:09 HDP'ê 6'emîn Kongreya Asayî li dar xist
16:22 Bi girseyî serdana şîna Yavûz hat kirin
14:01 Hesabê Yenî Yaşamê ya X’ê hate astengkirin
14:00 Zextên li Girtîgeha Dumluyê zêde dibin: Hûn ê aştiyê nebînin
13:41 Ji bo hevdîtina ‘jin li ser aştiyê diaxivin’ banga tevlibûnê hat kirin
13:35 Felsefevana Amerîkî: Banga Ocalan bandor li min kir
11:50 Li Efxanistanê bîlançoya erdhejê roj bi roj girantir dibe
11:39 Li Kampa Holê operasyona ‘ewlehiyê’
11:32 Rêveberiya Xweser û Hikûmeta Demkî bi rojeva Helebê civiyan
11:29 Di êrişên Îsraîlê de 7 jê zarok 19 kes hatin qetilkirin
11:20 Sozdar Avesta: Bêyî Rêber Apo entegrasyona demokratîk pêş nakeve
10:09 Jiyana di konteynerê de jî ji bo mexdûrên erdjehê zêde dîtin!
09:27 Agirê Jiyan piştî 7 salan dê konserê bide
09:26 Li Semsûrê bi hinceta çêkirina rêyê qirkirina daran tê kirin
09:25 Fermandara YPJ'ê Newroz Ehmed: Tecrûbeya me ya herî mezin ew e ku jiyaneke bêyî xweparastinê nabe
09:22 Kampanyaya 'Ez dixwazim hevdîtinê bi Abdullah Ocalan re bikim' ket meha 3'yan
09:15 Komkujiya 6-7'ê Îlonê: Banga Ocalan ji bo hevrûbûna bi van êşan re firsend e
09:10 Êrişa nijadperest a li Nîgdeyê: Xwestin me hemûyan bikujin
09:08 Roja Çapemeniya Azad dê bi konserekê were pîrozkirin
09:02 Li Tatosê wêneyên dengbêjan li dîwaran hatin xemilandin
09:00 ROJEVA 5’Ê ÎLONA 2025’AN
04/09/2025
23:48 Mûstafa Karasû: Divê Rêber Apo li meclisê biaxive
23:30 Fermandarê Hêzên Navendî ya DYA’yê bi Mazlûm Ebdî re hevdîtin kir
20:10 21 kesên ku 10 sal berê li Cizîrê hatin qetilkirin hatin bibîranîn
19:59 Sîncar û Ozdemîr li cihê lê hatin qetilkirin hatin bibîranîn
19:23 Ji Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê der barê Peymana 10'ê Adarê de daxuyanî
19:18 Kesên êrişî rojnamevan Hêmin Mamend kirin hatin girtin
16:48 Sendîkayên Fransayê ji bo betalkirina cezayê Şerîfe Mihemedî bang kirin
16:35 Rewşenbîrên Ereb xwestin bi Abdullah Ocalan re hevdîtinê bikin
16:01 Şîna Semra Duvayê bi girseyî hate ziyaretkirin
15:52 'Bila Lijneyên Îdare û Çavdêriyê bên girtin’
15:25 Li Xezeyê herî kêm 37 Filistînî hatin qetilkirin
15:19 Ozel bertek nîşanî tayînkirina qeyûm da û bal kişand ser ‘siyaseta demokratîk’
14:03 Mehmet Sîncar li ser gora xwe hat bibîranîn
13:45 Tevgera Şemiya Mor: Bêdengî şirîkatiya sûcê Talîbanê ye
13:34 Halîde Turkoglû: Em ê aştiyê bi pêşengtiya jinan ava bikin
13:25 Encamên pêşbirka lîstikên şanoya Kurdî dê di Mijdarê de bên aşkerakirin
12:30 'Di doza Sîncar de pêvajoyeke faîl diparêze tê meşandin’
12:14 Li Antalyayê tehliyeya 3 girtiyan hate taloqkirin
11:58 Rojnameger Berekat: Bêyî Rêveberiya Xweser nikarin Sûriyeyeke nû ava bikin
10:46 Li Hesekê erdhej çêbû
10:46 Ciwan dê li Wanê şahiyê li dar bixin
10:39 Mîrnişînên Ereb ên Yekbûyî Îsraîl hişyar kir: Îlheqkirina Şerîaya Rojava xeta me ya sor e
10:12 Kêla gorên zarokên wê hatibûn rakirin: Ev zilm e
09:57 DEDAŞ’ê guh neda qedexeyê û trafo danî hewşa dibistanê
09:34 Li Reqayê 5 DAIŞ’î hatin girtin
09:33 7 meh piştî tehliyeya xwe wefat kir: Kuştin piştre berdan
09:17 Li Tuzluçayirê dê şahiya ‘civaka demokratîk’ bê lidarxistin
09:00 ROJEVA 4’Ê ÎLONA 2025’AN
03/09/2025
13:11 YRA'yê êrişa li dijî rojnamevan Mamend şermezar kir