Nîqaşên der barê întiharên diqewimin didomin. Tê gotin ku sedema van întiharan ji ser krîza aborî û siyasî ye. Psîkîyatrîst Ozgur Denîz Deger, întiharên diqewimin nirxandin û got, ev rewşa heyî pirsgirêkeke aborî, polîtîk an jî civakiyî ye û ser vê yekê tê girtin. Deger, destnîşan kir ku pir aşkere ye ku mirov nikarin bi vê pergalê jiyana xwe bidomînin û got, divê mirov van pirsan ji muxataban bike: "Çima nayê çareserkirin? Çima hûn çareser nakin?" 

 

Deger, destnîşan kir ku întihar tenê ji ber rewşeke derûnî pêk nayên û got, di rewşên wiha de divê rewşa civakê neyê paşguhkirin. Deger, anî ziman ku hêjarî û tunebûyîn di nav faktorên rîskê yên întiharê de ne û got: "Çimkî întihar diyardeyeke wiha ye ku bi tena ser xw ene nerihetiyeke ruhî ye. Helbet kesên di warê ruhî de nerihet bin meyla wan zêdetir e, li gor kesên di warê ruhî de nerihetiyek wan tuneye. Lê bi gava em behsa întiharê bikin, divê em rewşa civakê ya heyî jî paş guh nekin. Ji hêla zanyarî jî ve wiha ye ku tunebûyîn, hêjarî, tunebûyîna civakiyî û detsengiya di warê aborî de faktorine rîskê yên întiharê ne." 

 

'EV PERGAL WIHA DEWAM NAKE' 

 

Deger, anî ziman ku bêhêvîbûna ji bo pêşerojê, bêhêvîbûna ji bo nehelkirina tiştekî jî sedemên întiharê ne û îşaret bi para hesta edaleta civakiyî ya di întiharan de kir. Deger, got: "Heger hesta edaleta civakiyî ji holê hatibe rakirin, mirov wekî çareyekê nêzî întiharê dibin û dawiya dawî vê rêyê hildbijêrin. Yanî gava em behsa întiharan dikin em dibînin ku hêjariya civakaê û bêhêvîbûn yek ji faktorên sereke ne. Û ev yek bi awayekî aşkere nîşan dide ku ev bergal wiha nadome û bi kêrî mirovan nayê." 

 

Deger, destnîşan kir ku krîza aborî ji bo întihara dibe zemîn û got: "Ev yek bi awayekî şideta li hemberî bedena mirov e jî. Kesên bi çavê xwe şideta li kesan an jî heywanan tê kirin dibînin, difikirin ku karên heman şidetê li xwe jî bikin. axirê întihar çalakiyeke şidetê ye." 

 

'GELEK SEDEMÊN ÎNTIHARÊ HENE' 

 

Deger, anî ziman ku di rewşên wiha de ne mimkun e mirov rewşa siyasî, aborî, polîtîk an jî civakiyî piştguh bike û got: "Divê ji muxatabên van întiharan, ji kesên dibin sedema hêjarî, bêhêviyê bê pirsîn. Yanî gava meriv vê yekê tenê ji pisporan bipirse, ew tê wateya ku ev yek tê biçûkxistin. Divê ji kesên dibin sedema vê yekê bê pirsîn. Çim nayê çareserkirin? Çima hûn çareser nakin? An jî êdî ev pergal bi rê ve naçe, hûn ê vê yekê çawa biguherînin? Ji bo mirov bihêvî bin û karibin jiyana xwe îdame bikin divê baş bê gotin. Helbet întihar tiştekî ruhî ye an jî gava çareyek mirov nemîne serî lê dide. Lê divê tenê wekî rewşeke ruhî jî neyê ravekirin. Gelek sedemên wê hene. Sedema ku întihar ev qas çê dibin, ew e ku mirov ji bo pêşerojê bêhêvî bûne, nizanin wê sibê çi bibe." 

 

JI BO ÎNTIHARÊ DIBIN ZEMÎN 

 

Deger, destnîşan kir ku belkî gelek întiharên ku ew nabînin û pê nahesin çê dibin û got: "Em dikarin ji bo van întiharan bêjin cinayet in jî. J ber vê pergalê dimirin. helbet tu nikarî rasterast bêjî pergalê ew kuştine. Lê niha li Tirkiyeyê bi milyonan mirov hene di biniya sînorê hêjariyê de dijîn. Mirov hene hewl didin debara xwe bi meaşê kêm bikin û mirov hene meaşê kêm jî bi dest wan nakve. Her wiha mirovên bêsîgorte û bêewleyî jî hene. Û ev kes hewl didin debara xwe û malbatên xwe bikin. A rast em nebêjin debar, hewl didin bijîn. Lê mirov dibînin ku êdî nikarin bijîn. Yanî tişta ez dibêmim ev e; ev pergal an jî polîtîka ji bo hêjariyê zemînê amade dikin û pê re jî dibin zemîna întiharan." 

 

Deger, destnîşan kir ku heger polîtîka û pergala heyî nikaribin van pirsgirêkan hel bikin, nexwe divê ev pergal bê guherandin. 

 

MA / Yûnûs Dûman