Ji bo pêşveçûna kirmanckî 6 berhem derçûn: Berxwedan nebe wê ziman bihele

img

AMED - Mamosteyê MED-DER’ê Hacî Ozkal, bi zaravayê kirmanckî 2 ferheng û 3 pirtûkên li ser rêziman,biwêj û pêşgotinan û romanek weşand. Xebat û berhemên Ozkal ji Weşanxaneya J&J’yê derçûn. Ozkal got ku heke berxwedan nebe wê ziman bihele û bal kişand ser girîngiya zimanê zikmakî.

 
Mamosteyê Komeleya Lêkolînên Ziman û Çandê yên Mezopotamyayê (MED-DER) Hacî Ozkal, ji bo parastin û pêşketina zaraveya kirmanckî bi navê “Ferhengê Kurdî-Tirkî” yek biçûk yek jî mezin 2 ferheng û 3 pirtûkên bi navê “Gramer û Rastnuştişê Kurdî”, “Rayerê Vaceyîşê Yê Mîyonê Rocî” û “Ferhengê Qewl û Wateyê Verînon” ku li ser rêziman, biwêj û pêşgotinan amade kiribûn weşandin. Her wiha li gel van berheman, romanek bi navê “Hêvîya Seseron Rocobîyn (Bi Hêviya Sedsalê Ber Bi Rojên Din Ve)” weşand. Xebat û Berhemên Ozkal ji Weşanxaneya J&J’yê derçûn. 
 
‘HEWCE YE EM LI BENDA PERGALÊ NESEKININ’
 
Ozkal da zanîn ku zextên desthilatan her tim li ser ziman û jiyana gelên bindest hebûye û înkarek li dijî zimanê wan çêbûye. Ozkal anî ziman ku zaraveyên kurdî jî, ji ber ne zimanê perwerdehiyê ne roj bi roj paş ve diçin û rastî bişavtinê tên. Ozkal destnîşan kir ku kesên ku vê yekê bide rawestandin, biaxive û binivisîne gelek kêm in û wiha got: “Hewce ye em li benda pergalê nebin ku tenê ew xwedî li zimanê me derkevin. Pêwîst e em bi xwe xwedî li zimanê xwe derkevin. Bi zimanê xwe binivîsin, bixwînin, biaxivin û hîn bibin û wê ev yek, tenê bi xebatên me pêk bên. Niha em weke mînak li tabloya kurmancî dinêrin, pir jî xerab nîn e. Qenalên bi zaraveyên kurmancî weşanê dikin hene, di van qenalan de bi dehan bername tên çêkirin, rojname û kovarên wê hene. Di van 30 salên dawî de ji hêla kurmancî ve gelek pêşketinên girîng çêbûn. Zarava pir hat axaftin û girseyeke temaşevanên wê çêbû. Vê girseyê jî zimanê xwe pir pêş xist û sedema vê yekê jî bernameyên hatine çêkirin bi xwe ye.”
 
VALAKIRINA GUNDAN Û BANDORA LI SER ZIMAN
 
Ozkal bal kişand ser rewşa zaravayê kirmanckî û bi domdarî wiha got: “Niha em lê dinêrin weşanxane û pirtûkxane hene û hinek berhemên zazakî tên weşandin jî hene. Hinek pêşketin çêdibin ji hêla zazakî ve, em nikarin vê yekê înkar bikin. Lê hewceye em vê yekê jî paşçav nekin ku di salên 1990’î de gund hatin valakirin û gel koçî li bajaran kir. Evê yekê bandorek mezin li ser zimanê gel kir. Piranî jî gelê ku zazakî diaxivîn pirtir bibandor bûn. Hatin bajaran û tirkî û kurmancî naskirin. Gava li gundan bûn sedî 80’ê zazakî diaxaftin lê, piştî hatin bajaran bi tirkî û kurmancî axaftin. Ji ber ku mecbûr man axaftin. Berê zazakî ji bo axaftin û bikaranînê di rêza yekemîn de bû lê niha ketiye rêza sêyemîn.”
 
DI FERHENGÊ DE 6 HEZAR PEYV HENE
 
Ozkal da zanîn ku heke berxwedan nebe wê ziman bihele. Ozkal bi lêv kir ku pêwîst e hinek tişt bên kirin ku ev ziman ji dest neçe û wiha berdewamî da axaftina xwe: “Heke zimanê me winda bibe, em jî dê winda bibin. Çima em dibêjin elmanî yan jî fransî, ji ber ku elmankî û firansî diaxive. Heke kurd di pêşerojê de zimanê xwe neaxive, wê weke tirk, ereb yan jî fars bên pênasekirin. Min jî, ji ber van tiştan ferhengek amade kir û di nava wê de 6 hezar peyv hene. Ev ferheng, hem zazakî-tirkî, hem jî zazakî-kurmancî ye. Çima min xebatek wiha kir? Ji ber ku ziman, tenê bi min yan jî nivîskarên weke min nagihije azadiya xwe. Pêwîste zarok û neviyên me jî vî zimanî bizanîbin. Min ev ferheng ji bo wan amade kir û ji ber vê yekê min zazakî-tirkî çêkir. Her wiha dîsa ji bo ku kurmanç jî zazakî fêr bibin û cudahiyên di nava her du zaraveyan de bibînin min zazakî-kurmancî jî çêkir. Bi vî awayî zaza û kurmanç dikarin di nava hev de ahengekê çêkin û bi hêsantir ji hev fêm bikin.”
 
‘MIN XWEST HERKES SÛDÊ JÊ WERGIRE’
 
Ozkal diyar kir ku ji bo zimanek di cîhanê de balê bikşîne ser xwe, çar tişt hewce ne û ev çar tiştên pêwîst wiha bi rêz kir: yek, ferheng; du, rêziman; sê, gramer û çar jî pêşgotin û biwêj in. Ozkal anî ziman ku gava wî ferheng amade kiriye zanibûye ku ev têra wî nake û dest bi berhemên din jî kiriye û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Min dest bi pirtûka gramerê kir. Gava min ev gramer amade dikir, min 'Kûyê Sipî (Çiyayê Sipî)' ku zaza lê dijîn e, esas girt. Min rêgez û rêbazên ziman li ser vê esasê honandin. Di heman demê de min ferhenga pêşgotin û bivêjan jî amade kir. Min wateya pêşgotinan û bivêjan di vê ferhengê de vegotin û min tirkî jî nivîsandin ku da baştir bê fêmkirin. Min hewl da ku ferhengek ji zeviyan bigire heta dermanxaneyan, ji maxazayekê bigire heta saziyên dewletê zarok, jin, ciwan her kes sûdê jê wergire.”
 
‘PÊNGAV’
 
Ozkal da zanîn ku wî di amadekariya berhemên xwe de ji tirkî, fransî, kurmancî û kirmanckî sûd wergirtiye û wiha domand: “Xebatên min di Weşanxaneya J&J’yê de hatin weşandin. Ev weşanxane hewl dide ku zazakî pêş bikeve. Me navê “pêngav” li vê xebatên xwe kirin. Bi vê pêngavê em dixwazin gel hişyar bikin. Bila gel bizanîbe ku xebatên me berdewam dikin. Em bê hêvî nînin. Bila gel jî bizane ku wê di pêşerojê de jî xebatên li ser zazakî bidomin. Ev zarave jî weke zaraveyên din ên kurdî pêş dikeve. Ji ber vê yekê em gelek girîngiyê didin vê 'pêngavê'.”
 
ROMANEK JÎ NIVÎSANDIYE
 
Ozkal diyar kir ku wî bi navê “Hêvîya Seseron Rocobîyn (Bi Hêviya Sedsalê Ber Bi Rojên Din Ve)” romanek jî nivîsandiye. Ozkal da zanîn ku di vê romanê de li ser 4 hêmanan sekiniye, bapîrê wî, bavê wî, ew û zarokên wî û wiha got: “Jiyana van hêmanan çawa derbas bûye, di kîjan astan de derbas bûne, çi jiyan e? Min xwest van tiştan vebêjim. Tiştê dixwazim bikim ev e ku li Avûstralyayê zimanek hebû, tenê jinekê ev ziman dizanî, jin mir û ev ziman jî mir. Li gel vê jinê gelek jî winda bû. Bi rastî gel heye lê hatiye bişavtin.”
 
‘HEKE ZIMANÊ TE TUNE BE, TU JÎ TUNE YÎ’
 
Ozkal wiha dawî li axaftina xwe anî: “Ez gel im û ji bo zimanê xwe bihêvî me. Hemû gavan jî pêşniyariya parastina ziman li gelê xwe dikim. Bi hezaran sale zimanê kurdî şaristaniyek ava kiriye. Di gelek cihên cîhanê de gelan, zimanê xwe pêş xistin û pêş dixin. Pêwîste em jî vê yekê bikin. Hewceye gelê me vê mîrateya ku ji dapîr û bapîrên xwe girtiye derbasî nifşê nû jî bikin. Gelê me bila bizane ku heke zimanê me tune be em jî nînin û em nikarin bibêjin 'Em kurd in, em zaza ne'. Heke zimanê te tune be wê ji te re bibêjin 'tu tune yî' Heke kesek zaza be û tenê bi tirkî biaxive, wê weke tirk bê qebûlkirin. Tenê elmankî biaxive, wê elman bê qebûlkirin. Ji ber vê yekê hewceye gelê me zimanê xwe weke nan, hewa û av bibîne û girîngiyê bidê.”
 
MA / Bazîd Evren 
 
 
 

Sernavên din

11:35 Berdevka DEM Partiyê Ayşegul Dogan daxuyaniyê dide ZINDÎ
11:28 Êrişên Hindistan û Pakistanê yên li dijî hev zêde dibin
11:27 Dema ku giliyê gardiyan kir, bû gumanbar
11:18 Ji bo Sirri Sureyya Onder li Semsûrê şîn hate danîn
11:08 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
10:50 Der barê rojnamevan Kanbal de doz hat vekirin
10:25 Rêwîtiya koçberan dest pê kir
10:03 Welatiyên li bazara taxê: Çareserî banga Ocalan e
09:54 Hevdîtinên çareseriyê yên di meseleya Kurd de
09:53 Dîcle Anter: Sirri ji bo hevrûbûna bi rastiyan re têkoşiya
09:32 Çelîk ê piştî 31 salan hate berdan li warê xwe bi coş hate pêşwazîkirin
09:26 Li girtîgehên Antalyayê 90 girtiyên nexweş hene: Girtiyan berdin
09:05 Dîmenên nû yên li Gabarê birîna daran derket holê
09:04 Li Şirnexê gel nikare ji xizmetên tenduristiyê sûd bigire
09:02 ‘Sererastkirina qanûnî ya ji bo mafê hêviyê gaveke bivênevê ye'
09:01 Xizmên girtiyan: Em hem li benda aştiyê hem jî li benda gotinên Abdullah Ocalan in
09:00 ROJEVA 9’Ê GULANA 2025’AN
08/05/2025
16:46 Arinç: Divê dewlet kesên di pêvajoyê de cih digirin biparêze
16:37 Li Amedê xwendekarên hiqûqê Onder bi bîr anîn
16:29 Bi hinceta ‘tililî’ û ‘hembêzkirinê’ ceza dan 9 girtiyên jin
16:22 Di meha Nîsanê de 8 jê zarok 152 karkeran jiyana xwe ji dest dan
15:42 124 kesan xatir ji Onder xwestin: Te li dilê me tevan aştî nivîsand
15:17 Doza Oner ê bi wesayîta zirxî hatibû qetilkirin birin îstînafê
13:51 Di rêya nexweşxaneyê de êrişî girtiyan kirin
13:44 Cezayê hucreyê dan girtiyan
13:32 Erdogan: Pêvajoya li pêşiya me dê hêsan nebe
13:26 Li Amedê lansmana Fuara Hunerê ya ArtTîgrîsê hat dayin
12:39 Li cîhanê hevdîtinên aştiyê: Bi avêtina gavan çareserî pêk hat
12:37 Mafê tedawiyê yê Werîşe Mûradî tê astengkirin
12:31 Di doza rojnameger Guneş de dê ji emniyetê ‘agahî’ bên xwestin
12:25 Ji bo daxuyaniya têkildarî girtiyan banga tevlibûnê hat kirin
12:22 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê serlêdan kirin
12:21 DEM Partiyê têkildarî îdiayên sûîqestê daxuyanî da
12:06 Danişîna doza girtiyê nexweş Karatay hate lidarxistin
11:58 Starta çalakiyên Serê Gulanê hate dayin
11:34 Di şerê Hindistan-Pakistanê de herî kêm 43 kes hatin kuştin
11:29 Li dijî girtîgehên bi ‘tîpa bîrê’ greva birçîbûnê tê destpêkirin
11:24 Ji bo rojnameger Zeynep Kuray biryara beraetê hate dayin
11:20 Welatiyên li dijî GES'ê li ber xwe didin: Em naxwazin ji gundê xwe bar bikin
10:50 Êrişên DAIŞ’ê yên li Dêrazorê didomin
10:44 Dayika girtiyê nexweş Ayik: Ji bo aştiyê ji ewil divê girtiyên nexweş bên berdan
10:20 Xelkê Amedê ji zema bo veguhestinê hatiye kirin aciz e
09:53 Tevî agirbestê jî Tirkiyeyê 23 hezar û 369 caran êriş kir
09:52 'Ge rem bibin yek wê şanoya Kurdî bibe asoya gel'
09:28 'Em mecbûr in xwesteka herî mezin a Onder aştiyê pêk bînin'
09:28 ‘Divê hemû sazî ji bo bidawîkirina tundiyê bi berprisiyarî rabin'
09:22 Mal bi mal digere û banga Abdullah Ocalan ji gel re vedibêje
09:10 Poşmantî qebûl nekir berdana wî 11 mehan hat taloqkirin
09:09 'Em ê alaya Onder a ji bo aştiyê di asta herî jor de bilind bikin'
09:00 ROJEVA 8’Ê GULANA 2025’AN
08:49 Dewleta tirk Amediye bombebaran kir
08:48 Hesaba X’ê ya Îmamoglû hate astengkirin
07/05/2025
16:49 Ji bo Onder mewlûd hatin dayin
16:24 Li Dêrsimê operasyona leşkerî hate destpêkirin
16:08 Onder li Meclisê hat bîranîn: Divê pêvajoya nîvco hiştî em temam bikin
15:30 ÎHD: Piştevaniya bi girtiyan re tiştekî însanî ye
14:46 Li Wanê starta 15’ê Gulanê Cejna Zimanê Kurdî hat dayin
14:33 Hevserokê SGDF’ê Muslum Koyun tehliye bû
14:18 Di doza Semra Guzelê de ji bo şahid biryara anîna bi darê zorê
13:58 Bahçelî li Meclisê çû serdana şîna Onder
13:42 Welatiyên li dijî GES'ê derketin kemçe dan sekinandin
13:18 Li Stenbolê bi pileya 3.4’ê erdhej çêbû
13:06 Li Almanyayê zanîngeha Kurd tê vekirin
12:38 Li Sûriyeyê di rojekê de 13 kes hatin qetilkirin
11:42 Rojnameger Dîren Yurtseverê beraet kir
10:57 Çeteleya tundiyê ya JINNEWS’ê: Di meha Nîsanê de 34 jin hatin qetilkirin
10:44 Cezayê muebbeta girankirî dan kujerê Hîlal Karê
10:28 Şerê di navbera Hindistan û Pakistanê de giran dibe: Bi dehan kes hatin kuştin
10:02 Li Kerboranê rêyên 3 gundan bi hinceta 'ewlehiyê' hatin girtin
09:59 Cotkarên tûfiringiyan ji ber zêdebûna lêçûnan bi gilî û gazinc in
09:43 Temel: Em ê ji bo xeyala Komara Demokratîk a Onder bixebitin
09:34 Dayikên Aştiyê: Têkoşîna Onder dê bi ser keve
09:26 Ayla Akat Ata: Têkoşîna Onder wesiyete
09:25 Gundê Cixsê GES'ê naxwaze!
09:13 Ji bo berdana girtiyên nexweş dakevin qadan
09:13 Zeyneb Murad: Banga Abdullah Ocalan bû zemîna konferansê
09:00 ROJEVA 7’Ê GULANA 2025’AN
06/05/2025
16:33 Dadgeha Bilind di biryara xwe ya ‘hesta cinawirî tune ye’ de israr dike
16:10 Aslan, Înan û Gezmîş li ser gorên xwe hatin bibîranîn
15:35 Gundiyên tev li civîna ÇED’ê bûn projeya GES’ê red kirin
15:18 ‘Yên aştiyê dixwazin bila operasyonan bidin sekinandin’
15:08 Serdanên ji bo şîna Onder didomin: Em ê têkoşîna Onder mezin bikin
14:15 Tengîoglû ê êrişî Ozel kiribû hate girtin
13:42 Di febrîqeya ardî de teqîn çêbû: 7 kes birîndar bûn
13:33 Li Dêrsimê 2 kes hatin binçavkirin
13:30 Ji bo Sarsilmaz ê OHD’î biryara beraetê hate dayin
13:29 Serokê AKP’î di şîna Onder de got: Dê hewldana Kekê Sirri bi ser keve
13:28 Tehliyeya Tekîn ê 30 sal in girtî ye 11 mehan hate taloqkirin
13:28 Şîna ji bo Onder hatiye danîn di roja duyemîn de didome
13:27 Posterê Onder li navenda giştî ya DEM Partiyê hat daliqandin
12:22 Li Colemêrgê gundiyan li dijî madenan çalakî dan destpêkirin
11:43 Di doza rojnameger Nûrcan Yalçinê de dê li şahid bê guhdarîkirin
11:32 Doza 3 rojnamegeran hate taloqkirin
11:26 Parêzeran ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:07 Danişîna doza rojnameger Topaloglû hate taloqkirin
10:37 Cengîz Çîçek: Em dikarin di şexsê Onder de aştiyê civakî bikin
10:26 Tanrikulu: Divê em rola avaker a Onder biparêzin
10:24 'Em ê têkoşîna Sirri Sureyya Onder bidomînin’
10:09 Akin Bîrdal: Divê tecrîd rabe, şert û merc bên sererastkirin
09:52 Dayika girtiyê bertek nîşanî bicihkirina kamerayan da: Kiryareke bêrûmet e