Ji bo pêşveçûna kirmanckî 6 berhem derçûn: Berxwedan nebe wê ziman bihele

img

AMED - Mamosteyê MED-DER’ê Hacî Ozkal, bi zaravayê kirmanckî 2 ferheng û 3 pirtûkên li ser rêziman,biwêj û pêşgotinan û romanek weşand. Xebat û berhemên Ozkal ji Weşanxaneya J&J’yê derçûn. Ozkal got ku heke berxwedan nebe wê ziman bihele û bal kişand ser girîngiya zimanê zikmakî.

 
Mamosteyê Komeleya Lêkolînên Ziman û Çandê yên Mezopotamyayê (MED-DER) Hacî Ozkal, ji bo parastin û pêşketina zaraveya kirmanckî bi navê “Ferhengê Kurdî-Tirkî” yek biçûk yek jî mezin 2 ferheng û 3 pirtûkên bi navê “Gramer û Rastnuştişê Kurdî”, “Rayerê Vaceyîşê Yê Mîyonê Rocî” û “Ferhengê Qewl û Wateyê Verînon” ku li ser rêziman, biwêj û pêşgotinan amade kiribûn weşandin. Her wiha li gel van berheman, romanek bi navê “Hêvîya Seseron Rocobîyn (Bi Hêviya Sedsalê Ber Bi Rojên Din Ve)” weşand. Xebat û Berhemên Ozkal ji Weşanxaneya J&J’yê derçûn. 
 
‘HEWCE YE EM LI BENDA PERGALÊ NESEKININ’
 
Ozkal da zanîn ku zextên desthilatan her tim li ser ziman û jiyana gelên bindest hebûye û înkarek li dijî zimanê wan çêbûye. Ozkal anî ziman ku zaraveyên kurdî jî, ji ber ne zimanê perwerdehiyê ne roj bi roj paş ve diçin û rastî bişavtinê tên. Ozkal destnîşan kir ku kesên ku vê yekê bide rawestandin, biaxive û binivisîne gelek kêm in û wiha got: “Hewce ye em li benda pergalê nebin ku tenê ew xwedî li zimanê me derkevin. Pêwîst e em bi xwe xwedî li zimanê xwe derkevin. Bi zimanê xwe binivîsin, bixwînin, biaxivin û hîn bibin û wê ev yek, tenê bi xebatên me pêk bên. Niha em weke mînak li tabloya kurmancî dinêrin, pir jî xerab nîn e. Qenalên bi zaraveyên kurmancî weşanê dikin hene, di van qenalan de bi dehan bername tên çêkirin, rojname û kovarên wê hene. Di van 30 salên dawî de ji hêla kurmancî ve gelek pêşketinên girîng çêbûn. Zarava pir hat axaftin û girseyeke temaşevanên wê çêbû. Vê girseyê jî zimanê xwe pir pêş xist û sedema vê yekê jî bernameyên hatine çêkirin bi xwe ye.”
 
VALAKIRINA GUNDAN Û BANDORA LI SER ZIMAN
 
Ozkal bal kişand ser rewşa zaravayê kirmanckî û bi domdarî wiha got: “Niha em lê dinêrin weşanxane û pirtûkxane hene û hinek berhemên zazakî tên weşandin jî hene. Hinek pêşketin çêdibin ji hêla zazakî ve, em nikarin vê yekê înkar bikin. Lê hewceye em vê yekê jî paşçav nekin ku di salên 1990’î de gund hatin valakirin û gel koçî li bajaran kir. Evê yekê bandorek mezin li ser zimanê gel kir. Piranî jî gelê ku zazakî diaxivîn pirtir bibandor bûn. Hatin bajaran û tirkî û kurmancî naskirin. Gava li gundan bûn sedî 80’ê zazakî diaxaftin lê, piştî hatin bajaran bi tirkî û kurmancî axaftin. Ji ber ku mecbûr man axaftin. Berê zazakî ji bo axaftin û bikaranînê di rêza yekemîn de bû lê niha ketiye rêza sêyemîn.”
 
DI FERHENGÊ DE 6 HEZAR PEYV HENE
 
Ozkal da zanîn ku heke berxwedan nebe wê ziman bihele. Ozkal bi lêv kir ku pêwîst e hinek tişt bên kirin ku ev ziman ji dest neçe û wiha berdewamî da axaftina xwe: “Heke zimanê me winda bibe, em jî dê winda bibin. Çima em dibêjin elmanî yan jî fransî, ji ber ku elmankî û firansî diaxive. Heke kurd di pêşerojê de zimanê xwe neaxive, wê weke tirk, ereb yan jî fars bên pênasekirin. Min jî, ji ber van tiştan ferhengek amade kir û di nava wê de 6 hezar peyv hene. Ev ferheng, hem zazakî-tirkî, hem jî zazakî-kurmancî ye. Çima min xebatek wiha kir? Ji ber ku ziman, tenê bi min yan jî nivîskarên weke min nagihije azadiya xwe. Pêwîste zarok û neviyên me jî vî zimanî bizanîbin. Min ev ferheng ji bo wan amade kir û ji ber vê yekê min zazakî-tirkî çêkir. Her wiha dîsa ji bo ku kurmanç jî zazakî fêr bibin û cudahiyên di nava her du zaraveyan de bibînin min zazakî-kurmancî jî çêkir. Bi vî awayî zaza û kurmanç dikarin di nava hev de ahengekê çêkin û bi hêsantir ji hev fêm bikin.”
 
‘MIN XWEST HERKES SÛDÊ JÊ WERGIRE’
 
Ozkal diyar kir ku ji bo zimanek di cîhanê de balê bikşîne ser xwe, çar tişt hewce ne û ev çar tiştên pêwîst wiha bi rêz kir: yek, ferheng; du, rêziman; sê, gramer û çar jî pêşgotin û biwêj in. Ozkal anî ziman ku gava wî ferheng amade kiriye zanibûye ku ev têra wî nake û dest bi berhemên din jî kiriye û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Min dest bi pirtûka gramerê kir. Gava min ev gramer amade dikir, min 'Kûyê Sipî (Çiyayê Sipî)' ku zaza lê dijîn e, esas girt. Min rêgez û rêbazên ziman li ser vê esasê honandin. Di heman demê de min ferhenga pêşgotin û bivêjan jî amade kir. Min wateya pêşgotinan û bivêjan di vê ferhengê de vegotin û min tirkî jî nivîsandin ku da baştir bê fêmkirin. Min hewl da ku ferhengek ji zeviyan bigire heta dermanxaneyan, ji maxazayekê bigire heta saziyên dewletê zarok, jin, ciwan her kes sûdê jê wergire.”
 
‘PÊNGAV’
 
Ozkal da zanîn ku wî di amadekariya berhemên xwe de ji tirkî, fransî, kurmancî û kirmanckî sûd wergirtiye û wiha domand: “Xebatên min di Weşanxaneya J&J’yê de hatin weşandin. Ev weşanxane hewl dide ku zazakî pêş bikeve. Me navê “pêngav” li vê xebatên xwe kirin. Bi vê pêngavê em dixwazin gel hişyar bikin. Bila gel bizanîbe ku xebatên me berdewam dikin. Em bê hêvî nînin. Bila gel jî bizane ku wê di pêşerojê de jî xebatên li ser zazakî bidomin. Ev zarave jî weke zaraveyên din ên kurdî pêş dikeve. Ji ber vê yekê em gelek girîngiyê didin vê 'pêngavê'.”
 
ROMANEK JÎ NIVÎSANDIYE
 
Ozkal diyar kir ku wî bi navê “Hêvîya Seseron Rocobîyn (Bi Hêviya Sedsalê Ber Bi Rojên Din Ve)” romanek jî nivîsandiye. Ozkal da zanîn ku di vê romanê de li ser 4 hêmanan sekiniye, bapîrê wî, bavê wî, ew û zarokên wî û wiha got: “Jiyana van hêmanan çawa derbas bûye, di kîjan astan de derbas bûne, çi jiyan e? Min xwest van tiştan vebêjim. Tiştê dixwazim bikim ev e ku li Avûstralyayê zimanek hebû, tenê jinekê ev ziman dizanî, jin mir û ev ziman jî mir. Li gel vê jinê gelek jî winda bû. Bi rastî gel heye lê hatiye bişavtin.”
 
‘HEKE ZIMANÊ TE TUNE BE, TU JÎ TUNE YÎ’
 
Ozkal wiha dawî li axaftina xwe anî: “Ez gel im û ji bo zimanê xwe bihêvî me. Hemû gavan jî pêşniyariya parastina ziman li gelê xwe dikim. Bi hezaran sale zimanê kurdî şaristaniyek ava kiriye. Di gelek cihên cîhanê de gelan, zimanê xwe pêş xistin û pêş dixin. Pêwîste em jî vê yekê bikin. Hewceye gelê me vê mîrateya ku ji dapîr û bapîrên xwe girtiye derbasî nifşê nû jî bikin. Gelê me bila bizane ku heke zimanê me tune be em jî nînin û em nikarin bibêjin 'Em kurd in, em zaza ne'. Heke zimanê te tune be wê ji te re bibêjin 'tu tune yî' Heke kesek zaza be û tenê bi tirkî biaxive, wê weke tirk bê qebûlkirin. Tenê elmankî biaxive, wê elman bê qebûlkirin. Ji ber vê yekê hewceye gelê me zimanê xwe weke nan, hewa û av bibîne û girîngiyê bidê.”
 
MA / Bazîd Evren 
 
 
 

Sernavên din

09:03 Dadgehê beyanên Akbiyik esas negirtin
09:02 Ji bo mitînga Misircê bang kirin: Werin em serkeftina 31’ê adarê di 30’yê adarê de pîroz bikin
09:01 ROJEVA 29'Ê ADARA 2024'AN
28/03/2024
20:56 Jinên endamê DEM Partiyê û parêzer çûn serdana Emîne Şenyaşarê
20:01 Li Girtîgeha Bakirkoyê êrişî girtiyan hat kirin
17:26 DEM Partiyê lez da xebatên hilbijartinê | HATE NÛKIRIN
17:09 Zanayê bang li gelê Bedlîsê kir: Xwedî li sindoqên xwe derkevin
17:07 DEM Partî: Em Namzetê xwe yê Antalyayê venakişînin, deng ji DEM’ê re ne
17:00 Hatîmogûllari: Li şûna hûn ji bo şer derî bi derî bigerin, ji bo aştiyê li deriyê Îmraliyê bixin
16:45 Ji Nobeta Edaletê banga ‘Deriyên Îmraliyê vekin’ hate kirin
16:24 Temellî li Colemêrgê got: Dê îradeya we vê îktîdara faşîst hilweşîne
16:24 Girtina Hatîce Yildizê li ber Girtîgeha Bakirkoyê hate şermezarkirin
16:09 Heta ku bi Roboskê re hevrû nebin demokrasî ne pêkan e
16:08 'Em ê şaredariya Sêrtê ji qeyûmên dagirker rizgar bikin'
15:56 Eşira Meleyî piştgiriya xwe ya ji bo DEM Partiyê eşkere kir
15:45 Ji bo komkujiyên di meha adarê de banga hevrûbûnê hat kirin
15:36 Qeyûmê Êlihê ji bo namzetê AKP’ê bi 53 milyonan qolî amadekirin
15:29 Nivîskarê pontus Haralambîdîs wefat kir
15:28 Bakirhan: Gel dê xwedî li vîn û rûmeta xwe derkeve
15:06 Girtiyên siyasî ji 4 partî û Serokatiya Meclisê re name şandin
15:06 Li Amedê 15 xwendekarên paqijî pê dane kirin bi jehrê ketin
14:26 Dibistan di 1’ê nîsanê de dikevin betlaneyê
14:21 Bayindir li Bazîdê bang kir: Em di 1’ê nîsanê de serkeftina xwe pîroz bikin
13:55 Koordînasyona Şopandina Greva Birçîbûnê: Divê daxwazên girtiyan bên bicihanîn
13:44 Li Mûşê walî, qeymeqam û fermandar ji AKP'ê re xebata hilbijartinê dikin
12:58 DEM Partiyê li 3 navendan mitîng li dar xistin
12:37 Li Kutahya û Stenbolê û tundiya mêr
12:26 OHD’ê serî wezaretan da: Bila pêkanînên dibin sedema binpêkirina mafê tenduristiyê bi dawî bibin
11:53 Rapora cîsmên teqîyayî: Malbata Dayan hat mexdûrkirin
11:52 Parêzerên Abdullah Ocalan ji bo hevdîtinê dîsa serlêdan kirin
11:25 Ertak: Em ê li Şirnexê bi ruhê 2004’an biçin ser sindoqan
11:19 Bi hinceta îşareta serkeftinê peywîra wî ya hilbijartinê betal bû
11:02 Karkerên Agrobayê destkeftiya xwe ya ewil bi dest xist
10:57 Tiştên ku ji kantînê bi pereyên xwe kirîne hatine desteserkirin
10:33 Ji bo piştgiriya bi DEM Partiyê re li Şemrexê meş hat lidarxistin
10:22 Parêzerê Abdullah Ocalan: CPT ji saziyeke ku baweriyê dide derketî ye
09:43 DEM Partî ji bo Cîhanbeyliyê serferber bûye
09:07 Ebex wê hesabê 2019'an bipirse: Em ê bi DEM Partiyê re xwe bi rê ve bibin
09:06 DEM dê li Xinûsê bibe warê çareseriyê
09:05 Greva birçîbûnê ya bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan di roja 123’yan de didome
09:04 Ji rojnameger Silêman Ehmed 156 roj nin agahî nayên girtin
09:03 Wêranşar li gel DEM Partiyê ye
09:02 Li dijî hilbijêrên sixte hilbijêrên livdar: Bi hezaran kesî serî li DEM Partiyê dan
09:01 Xizmên girtiyan: Hûn pêdiviyên wan pêşwazî bikin em jî dê pereyan neşînin!
09:00 ROJEVA 28’Ê ADARA 2024’AN
08:50 Li Girtîgeha Tîpa T a Xelatê êrişa provakatîf
08:49 Qesra Spî hewl dide Îsrarîlê ji bo hevdîtinan qaneh bike
27/03/2024
23:30 Li Agiriyê ciwanan bal kişand ser tecrîdê
21:53 Gergerlîoglû: Tu hêz nikare dengê 'Berxwedan jiyan e' bibire
21:49 Namzetên Mêrdînê li qadê ne: Em ê bi rêjeyeke zêde bi ser bikevin
21:37 Li Îzmîrê kuştina jinan hat şermezarkirin
20:35 Ji ber keyatiyê bi hev ketin: 4 jê giran 8 kes birîndar bûn
20:24 Polîsan nehişt EMEP'î biçin cem Emîne Şenyaşarê
19:54 Li Stenbolê gelek kes hatin binçavkirin
17:20 Turkdogan serdana TÎHV û ÎHD’ê kir
17:06 Zana çû serdana Nobeta Edaletê: Heke ne ji têkoşîna dayikan bûya dê zimanê me tune bûbûya
17:05 Hatîmogûllari: Me xwe bi hezaran kesan li qadê îspat kir
17:01 DEM Partî xebatên hilbijartinê didomîne: Em ê di 1’ê nîsanê de serkeftinê pîroz bikin
16:25 OHD’ê rapora xwe ya têkildarî girtîgehên Herêma Marmarayê eşkere kir
16:24 Hilbijêrên bitevger ji Mûglayê bi rê ketin
15:48 Şaredariyê 70 hezar lîre dan zêringirê ku ‘hewcehiya wî bi alîkariyê heye’!
15:42 Uçar: Ev hilbijartin di navbera kesên heqaret li Şêx Seîd kirin û neviyên Şêx Seîd de ye
15:26 Bersûcê Doza Hrant Dînk: Me agahiya cînayetê weke ku rojek piştî cînayetê girtibe rapor amade kir!
15:00 Bayindir li Qereyaziyê ye: Ev hilbijartin ji bo ziman û nasnameya kurdan referandûm e
14:58 Rewşa Yildiz a 75 salî aloz bû rakirin nexweşxaneyê
14:53 Li Qilebanê xebata belavkirina belavokan veguherî meşê
14:42 DEM Partiyê li Elkê perwerdeya ewlehiya sindoqan da
14:38 Şagirtên dibistanan birin mîtînga Erdogan
14:37 Rayedarê tirk: Daxwazeke Rûsyayê ya ji bo girtina êrişkaran tune bû
13:50 Baro û saziyên sivîl ji bo Îmraliyê bang li CPT’yê kirin: Ji bo çareseriyê gavê biavêjin
13:46 Li Çewligê bi tevlibûna hezaran kesan mitîng tê lidarxistin
13:42 Cezayê hucreyê dan 5 girtiyên ketine greva birçîbûnê
13:05 Rapora kesê pispor a Licikê: Xetere heye ku kîmyewiyên jehrî tevî Hewzaya Firatê bibin
12:14 YNK: PDK’ê li Kerkûkê bi Eniya Tirkmen re lihev kir û nirxên neteweyî firot
11:36 Bakirhan: Em li bin dara Rêya Sêyemîn bibin yek
11:23 Ji namzetên hevşaredariyê banga ‘xwedîderketina li sindoqan’
11:22 Di êrişên li ser sînor de 10 kolber birîndar bûn
10:38 Li Şirnex û Rihayê gelek kes hatin binçavkirin
10:24 Li bejahiya Hezroyê operasyona leşkerî û dorpêç
10:00 Parastvanên mafan: Girtina Yildiz binpêkirina mafê mirovan e
09:51 ‘Em ê her kesên ku xwe digihînin me em ê bibin ser sindoqan’
09:04 Êrişên DAIŞ'ê: Dixwaze vegere rewşa xwe ya beriya 2015'an
09:03 Girtiyên siyasî 122 roj in bi daxwaza azadiya Abdullah Ocalan di greva birçîbûnê de ne
09:03 155 roj nin agahî ji rojnameger Silêman Ehmed nayên girtin
09:01 Malbatên Roboskê: Her raya ji AKP'ê re diçe dê wekî bombe li ser serê me bibare
09:01 Qeyûm navenda jinan salane bi hezar û 500 lîreyî da bi kirê
09:01 Li Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê şaredariyên neteweya demokratîk
09:00 Ji Egeyê bi hezaran hilbijêr ji bo qeyûman bişînin diçin bajarên xwe
09:00 AKP li Dîlovasiyê dest bi belavkirina bertîla hilbijartinê kiriye
09:00 ROJEVA 27'Ê ADARA 2024'AN
26/03/2024
23:59 Girtiyê nexweş piştî 30 salan ji girtîgehê derket
22:48 Li Hezexê şahiya gel
20:54 Nobeda Edaletê ya Emîne Şenyaşarê di roja 62'yan de ye
19:58 Karwana DEM Partiyê li gundên Silopiyayê geriya
19:37 Namzetên AKP'ê yên Amedê beramberî rayan kartên BÎM'ê belav dikin
18:46 'DEM wê li Rihayê, Riha jî wê pir li DEM'ê bê'
16:50 Dozger xwest Keskîn û Yarkan bên cezakirin
16:47 Zana: Ji bo paqijkirina mejiyan şaredarî girîng in
16:40 Demîrel ji doza “heqareta serokkomar” beraet kir
16:23 Di Nobeta Edaletê de peyama israra domandina têkoşînê hat dayîn