Guh neda astengiyan û li quntarê Çiyayê Cûdî ruh dide gundê xwe

  • jin
  • 09:53 1 Adar 2024
  • |
img
ŞIRNEX - Cotkar Rengîn Onuk a ku gundê wan 30 sal beriya niha hat valakirin û 30 sal in qedexekiriye bi çandina ceh, nîsk, genim ruh dide gund. Onuk, dibêje: “Polîtîkayeke valakirina gundê me heye lê em bi çandina zeviyan ruh didin gundê xwe."
 
Di encama polîtîkayên “ewlehiyê” yên dewleta tird e di salên 1990’î de li bakurê Kurdistanê bi hezaran gund hatin valakirin û şewitandin, bi milyonan kurd ketin rêyên koçberiyê. Li gorî daneyên Komeleya Mafên Mirovan (ÎHD); di navbera salên 1984-1999’an de zêdetirî 3 hezar û 700 gund û mezra hatin şewitandin, wêrankirin û valakirin. Li gorî daxuyaniya Walîtiya Herêmê ya Rewşa Awarte (OHAL); 820 gund û 2 hezar û 345 mezra hatin valakirin, 378 hezar û 335 kes jî bi darê zorê ji warên xwe hatin kirin. Li gorî daneyên Wezareta Karên Hundir a heman serdemê jî 945 gund û 2 hezar û 21 mezra hatin valakirin û 358 hezar û 335 kes jî ji cihê xwe hatin kirin. Rêxistinên mafên mirovan dibêjin ku hejmara kesên ji xaka xwe hatine koçberkirin bi ser 3 milyon kesa ye lê di reqemên fermî de zelaliyek tune ye. 
 
Yek ji gundên di vê serdemê de hatiye valakirin jî gundê Daderê yê Silopiya ya Şirnexê ye. Daderê li quntarê Çiyayê Cudî ye û di sala 1995’an de hate valakirin. Şêniyên gund bi “destûrê” dikarin bikevin gundê xwe. Ji jinên Rengîn Onuk a 32 salî ku di temenekî biçûk de li gel malbata xwe neçarî koçberiyê hat kirin, 2018’an de vegeriya gundê xwe û hewl dide bi çandina genim, nîsk û cehî ruh bide gundê xwe. Onuk, di her mehên cotmeh û mijdarê de li gel welatiyên din tê gundê xwe û çandiniya genim, nîsk û ceh dike. Tekane cotkara jin a li wê herêmê Onuk e û bi vê ked û pisporiya xwe feraseta nêrza a civakê jî dişikîne.  Onuk, di cotkariyê de jî girîngiyê dide karkerên jin û diyar dike ku jin ji wê îlham digirin û dixwazin ku bixebitin.
 
BI ÇANDINIYÊ BERSIVÊ DIDIN POLÎTÎKAYÊN VALAKIRINA HERÊMÊ 
 
Rengîn Onuk, bi lêv kir ku bi sala ye gundê wan qedexe ye û ev tişt anî ziman: “Ji ber ku gund di sala 1995'an de hatin valakirin, em neçar man gundê xwe biterikînin û me koçî bajêr kir. Wê demê biçûk bûm û bi salan me zehmetî kişand. Lê niha ez weke jineke cotkar li gund çandiniyê dikim. Ne tenê ez gundî hemû tên û çandiniyê dikin. Bi vê hewldanê em bersivê didin polîtîkayên valakirina herêmê. Niha herkesê tê gund cotkariyê dike. Lê hemû jî mêr in û di nav wan de ez tenê jin im.”
 
'EZ LI HERÊMÊ YEKEM COTKARA JIN EZ IM'
 
Bi domdarî Onuk anî ziman ku ji ber ku cotkara jin e her tim rastî astengiyan tê û destnîşan kir ku armanca wê ya cotkariyê ew e ku jinan ji pozîsyona alîkariya mêran derbixîne û wiha got: “Li gorî civakê li vê herêmê jin bûn carna dezavantaj e. Li vê herêmê cotkara jin a ewil ez im. Her tim ji min re dibêjin 'tu nikarî bikî, ma tu yê bikî?' Ez şahidê axaftinên bi vî rengî dibim û van gotinan ji min bi xwe re jî dibêjin. Dema ku ez diçim mazotê bikirim jî kesên li benzînê bi awayekî pir lawaz li min dinêrin û ji min re pirsên mîna 'Tu yê bikaribî bikirî yan jî bibî?’ dikin. Ez vî karî dikim û dixwazim ku ji hemû jinên herêmê re bibim mînak. Ne ji mecbûriya xwe, ez jê hez dikim lewma vî karî dikim. Hewcehiya me bi karkeran heye. Ez di van serdeman de pîranî jinên karker tînim.  Ji ber ku keda jinan û potansiyela karê jinan ji mêran gelek zêdetir e. Mînak mêr traktoran diajin lê hemû kevirên li vir tên berhevkirin keda jinan e, jin wan kom dikin. Ji axê traktor û keviran dadixin. Ked û xebat zêde ya li vir aydê jinan e."
 
DI COTKARIYÊ DE JIN
 
Onuk, diyar kir ku jin zêdetir bi cotkariyê re mijûl dibin û wiha dirêjî da axaftina xwe: “Jin bêhtir ji ekolojiyê fêm dikin. Dema ku em li dayikên xwe dinêrin, her tim wekî alîkar diçûn cem mêran lê jinan her tim hemû kar dikirin. Jinan ji karkeran re xwarin çêdikir, kevir berhev dikirin an jî ax dikolandin. Min ew ji xwe re kirin mînak û ketim vî karî. Dema ku em bi jinan re tên cem hev, di warê têgihîştina hevûdu de em dikarin pir baştir li hev bikin. Mînak di vê parselê de em ê keviran berhev bikin, hevalên jin bêhtir lê serwext in. Em tenê mêran ji bo ajotina traktoran û daxistina wan bi kar tînin. Ji ber vê yekê em bi jinan re baştir dixebitin."
 
'EM HEQÊ ÇANDINIYÊ NASTÎNIN'
 
Di berdewamê de Onuk da zanîn ku ew genim, ceh û nîskê diçînin û got ku ew heqê keda destê xwe nagirin. Onuk, wiha dirêjî da axaftina xwe: “Em bi giştî li vir genim, ceh û nîskê diçînin. Ji ber ku em nanê xwe ji vir derdixin. Em du salan carekê ceh an jî pembû diçînin. Bavê min şablonê serekî çêdike lê ji ber temenê xwe, ji ber ku ew nikare ez dikim. Rûn heta gubre, ji hatina karkeran heta çûyîna wan ez eleqederim. Em bi piranî genim diçînin û her du salan carek pembû an jî ceh wekî çandina duyemîn diçînin. Em heqê keda destê xwe nastînin. Ji ber ku mazot û gubre pir biha ne. Dahata me bi têrî lêçûnên me nakin. Bihayê nan zêde dibe lê dema ku em genim difiroşin erzan difiroşin û heqê xwe dernaxîne. Lê tevî vê yekê jî ji ber ku ji dayikên me mîras maye em berdewam dikin.”
 
'EM DEYNDAR DIBIN'
 
Rengîn Onuk, got ku ji ber polîtîkayên îktîdarê cotkarî li ber tunebûnê ye û axaftina xwe wiha qedand: “Dewlet ji aliyê aborî ve gelek zextê li me dike. Em çandiniyê dikin, yên bi girêbestan dixwin. Civaka ku hilberînê neke mehkûmî tunebûnê ye. Em diçînin, lê em nikarin berdêla çandiniya xwe bistînin. Sedem jî krîza aborî ye. Ev demekî dirêj e ez vî karî dikim. Lê ji ber ku mazot, gubre û tov pir biha ye, em nikarin heqê tiştên ku diçînin bistînin. Cotkar ji ber van polîtîkayan dev ji karê xwe ber didin û naxwazin çandiniyê bikin. Ji ber ku heqê  keda wî tune ye û em deyndar dibin. Divê jin bizanin ku ev kar ne tenê karê mêran e. Heke ez bikarim bikim, hemû jin jî dikarin bikin.  Tenê nav dibe navê mêr. Banga min ji wan re ew e ku hemû jin xwedî li vê qada ekolojîk derkevin. Ji ber ku ketina jinê ya xwezayê, zayîna jinan a li ser rûyê erdê pir bi ber û rengîntir e.”
 
MA / Zeynep Durgut

Sernavên din

13/01/2025
21:17 Polîsan êrişî protestokirina qeyûm kir: Girseyê dorpêçê şikand
21:12 Mazlûm Ebdî nûnerê Mesûd Barzanî qebûl kir
20:11 Li Amedê sersal hat pîrozkirin
19:55 Sirri Sureyya Onder: Dema dewlet zelal bibe wê pêvajo dest pê bike
19:33 Li gelek bajaran protestokirina qeyûman: Hûn ê li hemberî vê vînê winda bikin
18:31 Der barê Hevşaredarê Peyasê Cengîz Dundar de biryara berdanê
15:29 QSD'ê: Di nava 24 saetên dawî de 23 çete hatin kuştin
15:02 Li Akdenîzê gel guh neda bendan - HATE NÛKIRIN
14:25 Leyla Guven: Em amade ne tevkariyê li pêvajoyê bikin
14:12 DEM Parti: Qeyûm înkarkirina vîna gel e
11:57 Karê ewil ê qeyûm: Wêneyê Erdogan daleqand
11:50 Şaredariya Beşîktaşê hat dorpêçkirin
10:58 Li gundên Geverê operasyona leşkerî
09:00 ROJEVA 13'Ê ÇILEYA 2025'AN
08:46 Xwebûn bi manşeta ‘Êriş û aştî bi hevre nabin’ derket
08:13 Qeyûm tayinî Şaredariya Akdenîzê hat kirin
06:47 Hevşaredarên Akdenîzê hatin girtin: Em biryarê nas nakin
12/01/2025
16:57 Meclisa Jinan a Konseya Bajar a Amedê rêveberiya xwe diyar kir
16:08 Şahidên 14’ê Tîrmehê: Li dijî qeyûm em bi ruhê zindanê li ber xwe bidin
15:54 Li Îzmîrê pîrozbahiya Serê Salê
15:53 Protestoya li pêşiya edliyeyê didome: Îdiayên vala ne
15:12 HSD: 23 çete hatin kuştin, 36 jî birîndar bûn
15:11 Li Pîranê şitil hatin danîn
14:31 Li Bendava Tişrînê pevçûnên dijwar diqewimin
14:30 Yuksekdag: Çi bikeve ser milê me em amade ne bi cih bînin
14:29 DBP dê serdema nû bi heman hevserokên giştî bidomîne
14:05 Dayikên Aştiyê li pêşiya edliyeyê çalakiya rûniştinê li dar dixin
12:42 Şandeya Îmraliyê ya DEM Partiyê çû serdana Fîgen Yuksekdag
12:32 Eren ê 30 sal girtî ma, hat berdan
12:30 Bi hezaran kes li pêşiya edliyeyê ne: Kelûmelên qirtasiyeyê sûc hesibandine
12:23 Bakirhan: Pirsgirêka ewlehiyê ya esasî, feraseta Kurdan tune dihesibîne ye
11:58 Bayindir: Roj roja berxwedan û xwebirêxistinkirinê ye
Çîgdem Kiliçgun Uçar: Ji bo çareseriyê divê her kes berpirsyariyê li xwe bigire
11:38 Wekîl û malbat negirtin avahiya edliyeyê
11:12 Kurê girtiyê nexweş Elçîçek: Em ji ber xetereya ser jiyana wî ditirsin
11:11 Endamên DEM Partiyê: Ji bo çareseriyê divê gavên samîmî bên avêtin
10:58 Li Amedê ‘Pirtûkxaneya Berhemên Jinan’ tê vekirin
10:44 Li dijî tecrîdê bedena xwe dabû ber agir: Em li Serokê xwe xwedî derkevin
10:40 Li Los Angelesê hejmara miriyan derket 16’an
10:39 Hevşaredarên binçavkirî sewqî edliyeyê hatin kirin
10:33 Dayikên li dijî hewldana qeyûm li ber xwe didin: Ji vê polîtîkayê çareserî nabe
10:27 7’emîn Kongreya Asayî ya DBP’ê dest pê kir
10:13 'Îftirayên' Akbiyik bi beraatê encam dibin
09:55 Hejmara nû ya Kovara Jinê derket
09:54 Estukyan: Bi gotinên 'terorîstanê' ve diyalog dewam nake
09:52 Saîpnazarova ya Qazaxistanî: Zimanê Kurdî pir dewlemend e
09:36 Pîrozbahiyên Serê Salê dest pê dikin
09:16 Daştan bi belgefîlma ‘73’yê rastiya Şengalê vegot: Dê xeyalên wî nîvco nemînin
09:00 ROJEVA 12’Ê ÇILEYA 2025’AN
11/01/2025
16:43 Li sê bajaran ji bo girtiyên nexweş çalakî
16:12 Dosyeya Pexşan Ezîzî ji daîreya înfazê ya ceza re hat şandin
16:08 Rojnamegerên hatin qetilkirin li Qamişloyê hatin definkirin
15:44 Ji Nêrgiz Mihemedî ji bo Pexşan Ezîzî bang
15:39 Ji QSDˈê têkildarî îdiaya 'wesayîta bombebarkirî' daxuyanî
15:32 Li Amedê daxuyaniya ji bo qeyûm
15:27 Cizîrî li dijî qeyûman meşiyan
14:49 Qereqozaq hat topbarankirin: 2 zarok birîndar bûn
14:32 Li ber Şaredariya Akdenîzê hevdîtina gel
14:20 Dayikên Şemiyê ji bo 'Komkujiya Basanê' edalet xwestin
13:46 Dayikên Aştiyê: Ji bo aştiyê destên xwe bidin destên Abdullah Ocalan
13:43 Derdora Bendava Tişrînê tê bombebarankirin
13:29 Ji Meclisa Jinan a DEM Partiyê ji bo Pexşan Ezîzî çalakî
12:58 Banga li dijî cezayên darvekirinê: Nebin hevkarê sûcan
11:29 Berxwedana li ber Şaredariya Akdenîzê di roja 2'yan de ye
11:23 Sewqiyata leşkerî ya ber bi Amêdiye ve berdewam dike
10:30 Ji bo protestokirina Komkujiya Parîsê bi hezaran kes bi rê ketin
10:14 Di 10 rojan de 147 kes hatine binçavkirin
09:51 Ji ber Şaredariya Akdenîzê bang kirin: Dest ji vê bêhiqûqîtiyê berdin
09:48 SYKP: Çi dikeve ser milê me em ê pêk bînin
09:33 Hevseroka Giştî ya KESK'ê Koçak: Divê her kes rola xwe bilîze
09:12 Hat îdiakirin ku jina bejna wê 1.76 metre xwe bi destê derî ve daliqandiye: Gumanbar çawîşê pispor e
09:04 Hîle û xurdeyên 'endamtiyê' yên Partiya Sedsala Nû derketin holê
09:01 Hevserokê Giştî yê DAD'ê Kete: Çareserî bi Abdullah Ocalan pêkan e
09:00 ROJEVA 11'Ê ÇILEYA 2025'AN
10/01/2025
19:06 Ji KCK'ê daxuyaniya 'pêvajoyê'
18:59 Ji bo Rojîn Kabaîşê meş
16:19 Temenê wî mezin kiribû ceza lê hatibû birîn: Piştî 30 salan hate berdan
16:09 Rapora girtîgehên Herêma Egeyê ya OHD’ê: Di 2024’an de binpêkirin zêde bûn
15:34 Li pêşiya Şaredariya Akdenîzê civîna meclisê hat lidarxistin
15:26 Bakirhan banga ‘hinek cidî bin ev rê ne tu rê ye’ li îktîdarê kir
15:13 Doza Hrant Dînk taloqî 7’ê Sibatê hate kirin
14:58 Gel ber bi Bendava Tişrînê ve diherike
14:32 Berxwedana li pêşiya şaredariya dorpêçkirî didome
13:53 Êrişên ser Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê didomin
13:39 Turkyilmaz: Heta Ocalan azad nebe pêvajo dest pê nake
13:16 14 rêxistinên pîşeyî yên rojnamegeran: Çapemenî azad e, nayê sansûrkirin
12:56 Saeta ziyaretên ji bo Demîrtaş û Yuksekdag diyar bûn
12:45 Bîranîna Komkujiya Garê: Dê têkoşîna edaletê bidome
12:36 Danişîna doza Dayikên Şemiyê hate taloqkrin
11:57 Rojnamegerên jin ên girtî sewqî Girtîgeha Marmarayê hatin kirin
11:50 Polîsan tundî li xebatkarê paqijiyê yê şaredariyê kirin
11:41 Di qezaya li Nisêbînê de 2 ciwanan jiyana xwe ji dest dan
11:34 Malbatan ji bo hevdîtina li Îmraliyê serlêdan kirin
11:29 Karayilan: Ma li ku hatiye dîtin ku bi şer û gefan aştî tê kirin?
10:59 Gel li pêşiya Şaredariya Akdenîzê kom dibe
10:10 Kurên Agaçhanli yê AKP’î ku gumanbarên cînayetê ne ev 4 meh in winda ne
09:43 Berdevkê KKP'ê: Ji bo pêvajoyê divê Abdullah Ocalan azad bibe
09:43 Hiqûqnas Kanar: Wekî Mandela divê ji bo Abdullah Ocalan jî şert û mercên wekhev bên pêkanîn
09:32 Gef li girtiyê nexweş hatin xwarin
09:22 DEM Partiyê bang li her kesî kir ku bên pêşiya Şaredariya Akdenîzê
09:12 DEM Partî: Îktîdar dev ji pratîkên xwe yên darbekar bernade