RIHA- Her çiqas hevdîtinên li ser Peymana 10'ê Adarê xitimîbin jî, Salih Muslim bal kişand ser hevrêziya li pişt perdê ya di navbera Tirkiye û Şamê de, deverên ku ji bo DAIŞ'ê hatine vekirin û êrişên li ser gelên Elewî û Durzî û got: "Heke demokrasî tune be, entegrasyon jî tune ye."

 

Danûstandinên di navbera Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê û Hikûmeta Demkî ya Şamê de ku li ser Peymana 10'ê Adarê disekinin, hîn jî ne diyar in. Piştî hevdîtina li Washingtonê di navbera Serokê DYA'yê Donald Trump û Serokê Hikûmeta Demkî Ahmed el-Şara de, pêşketin ji bo entegrekirina Hêzên Sûriyeya Demokratîk (HSD) di nav artêşa Sûriyeyê de û "peymaneke ewlehiyê" bi Îsraîlê re hat ragihandin. Di heman demê de, bi zêdebûna êrişên li ser nifûsa Elewî û Durzî li ser erdê, nîqaş derketin holê ku hikûmeta Şamê ji bo DAIŞ'ê cih vedike. Bi van pêşketinan, endamê Konseya Hevserokatiyê ya Partiya Yekîtiya Demokratîk (PYD) Salih Muslim, li ser pêvajoya danûstandinê ya rawestiyayî, rola Tirkiyeyê û rewşa siyasî ya nû ya li herêmê ji ajansa me re axivî.

 

Muslim destnîşan kir ku berî ku Şara biçe Washingtonê, bi Rêveberiya Xweser re hevdîtin hatine kirin û got ku ji bo bicîhanîna Peymana 10'ê Adarê komîte hatine avakirin. Muslim bilêv kir ku pêvajoya piştre pêş neketiye û got: "Me li ser çend tiştan li hev kir. Xuyaye, xwestiye nîşan bide ku nermbûn çêbûye û çûya Amerîkayê ku bêje, 'Binêre, em bi Rêveberiya Xweser re dicivin û pirsgirêkan çareser dikin.' Bi rastî, Amerîka jî dixwaze ku pirsgirêk werin çareserkirin û planeke wan heye. Der barê Peymana 10'ê Adarê de gelek nîqaş hatin kirin. Wan Hakan Fîdan jî anîn wir û wî got, 'Divê Peymana 10'ê Adarê were bicîhanîn.' Axaftinên wî nerm bûn. Lê piştî vê yekê, gotin li wir man û tu gav nehat avêtin."

 

HELWESTA TIRKIYEYÊ

 

Muslim destnîşan kir ku Tirkiye bi berdewamî tekezî li ser pêkanîna Peymana 10'ê Adarê kiriye lê li pişt perdê polîtîkayeke beramber nameşîne û got: "Ew bi awayekî nepenî tevdigere. Di navbera Tirkiye û rêveberiya Şamê de têkilî hene û Şam di bin bandora Tirkiyeyê de ye. Her tiştê ku Tirkiye dixwaze dike. Komên girêdayî Tirkiyeyê carinan êrişan li ser sînorên Rêveberiya Xweser dikin. Dixwazin li Dêra Zorê, Şêx Meqsûd û Eşrefiyê şer derxînin. Heta roja îro jî ew wekî komek mane û ji Tirkiyeyê piştgiriyê distînin. Wisa xuya dike ku Tirkiye gavên cuda diavêje û hewl dide astengiyan çêbike."

 

Muslim diyar kir ku hin komên di nav Tirkiyeyê de pirsgirêkên li Sûriyeyê ji bo berjewendiya xwe bi kar tînin û got: "Ew dixwazin li Bakur aloziyê biafirînin û pêvajoyê têk bibin. Di nav Tirkiyeyê de kesên ku naxwazin pêvajo bimeşe hene. Bi qasî ku em dibînin, pêvajo niha ji hêla kesan ve tê rêvebirin. Yek Şara ye, ya din Şeybanî ye. Têkiliyên wan ên derve hene, ji ber vê yekê ew bi rastî çareseriyekê naxwazin. Tiştê ku di 10'ê Adarê de qewimî ji bo tevahiya herêma Sûriyeyê bû. Wekî ku em fêm dikin, hêzên hegemonîk li Sûriyeyê aştî û aramî xwestin. Bê guman, ew ji bo berjewendiyên xwe bû. Aştî û aramî bi Peymana 10'ê Adarê ve girêdayî ye. Ji ber vê yekê, kes nikare bêje ku ew li dijî ambargoyê ne. Ew dixwazin ji hundir ve hilweşînin; ew naxwazin Peymana 10'ê Adarê bicîh bînin."

 

DIVÊ DERIYÊN SÎNOR BÊN VEKIRIN

 

Muslim tekezî li ser pêwîstiya vekirina sînorên bi Tirkiyeyê re kir û diyar kir ku ew ji bo baştirkirina têkiliyên bi Tirkiyeyê re dixebitin. Muslim got: "Ev daxwaza Rêveberiya Xweser e. Ji ber ku em bi hev re dijîn, em her tiştî parve dikin. Divê Peymana 10'ê Adarê bi Tirkiyeyê yan jî Başûr re li herêma Rêveberiya Rojavayê were xebitandin. Hikûmeta Sûriyeyê heta niha daxwazeke wisa nekiriye. Em jî dixwazin li hev bikin. Em dixwazin welatiyên me karibin bi azadî werin û biçin."

 

Muslim, li ser êrişên dawî yên ku hikûmeta Şamê yên li dijî Elewî û Durzîyan dest pê kirine, got: "Peymana 10'ê Adarê ji bo hemû Sûriyeyê bû. Bendên 1 û 2 ji bo hemû komên etnîkî yên li Sûriyeyê bûn. Durzî û Elewî hene. Ew peyman di dema komkujiya Elewiyan de hat çêkirin. Ev peyman ji bo rawestandina komkujiya Elewiyan hat çêkirin. Wisa xuya dike ku nêrînên hikûmetê bi vê yekê re li hev nekirine. Heta niha, hikûmetê dixwest hikûmeteke yekane, hêzeke yekane. Ew dixwaze li her kesî hukum bike û kes dengê xwe dernexe. Tiştê ku îro bi serê Elewî û Durzîyan tê, Elewî neçar in ku xwe biparêzin. Durzî ji damezrandina Sûriyeyê di sala 1946'an de her tim parastina Sûriyeyê kirine. Lê hikûmet dibêje, 'Divê her kes Misilman be. Durzî ne Misilman in, dibêjin Elewiyan ola xwe terk kiriye.' Ji ber vê yekê berteka heyî ya li dijî hikûmetê çêdibe. Hikûmet dixwaze dijminatiyê bidomîne, di nav de li ser pirsgirêka Kurd jî. Ev ji bo pêşeroja Sûriyeyê ne baş e."

 

Muslim bal kişand ser hevkariya di navbera hikûmeta Şamê û DAIŞ'ê de û got: "Dema ku DAIŞ'ê li dijî me şer dikir, her kes direviya. Ew çûn Îdlibê û nav û cilên xwe guhertin. Tiştê ku li wir qewimî şanoyek veşartî bû. Dema ku hikûmeta HTŞ'ê hat ser desthilatê, ew hîn jî li wir bûn. Şaneyên razayî jî şiyar bûn. Dema ku hikûmet hat hilweşandin, gelek koman çek hilgirtin. Muftiyê wan derket û got, 'Ew Misilman in, şerê wan nekin.' Wan got, 'Ahmed Şara, tu bi dijminên Îslamê re dicivî, ev nayê qebûlkirin.' Yên li Dêra Zorê şiyar bûn û çek hilgirtin. Ji ber vê yekê em nikarin bibêjin ku hikûmet dê li dijî DAIŞ'ê şer bike. Ew ji hêla îdeolojîk ve yek in, ji ber vê yekê em vê mijarê cidî nabînin. Hêzên navneteweyî jî dest bi nirxandina vê yekê kirine."

 

HEVDÎTINA KOMÎSYONÊ BI ABDULLAH OCALAN RE

 

Muslim behsa serdana komîsyona meclisê ya ku di çarçoveya Pêvajoya Aştî û Civaka Demokratîk de hat avakirin ji bo Rêberê Gelê Kurd Abdullah Ocalan li Îmraliyê û naveroka hevdîtinê kir û got: "Wan dixwest Rêberê Gelê Kurd derkeve û bêje, 'Em hemû Sûriyeyê, hemû Kurdan feda dikin.' Lê Rêberê Gelê Kurd careke din îspat kir. Ew ê nebêje, 'Gelê Rojava dê teslîmî cîhadîstan bibe.' Ew dibêje, 'Divê li wir pergaleke demokratîk hebe da ku entegrasyon çêbibe. Bêyî pergaleke demokratîk, li Sûriyeyê entegrasyon çênabe.' Avakirina pergaleke demokratîk dê bandorê li Tirkiyeyê jî bike. Ew tekez li ser demokrasiyê dike. Bêyî demokrasiyê, entegrasyon çênabe. Ew dibêje, 'Li her cihê entegrasyon hebe, divê di nav demokrasiyê de be.' Em jî demokrasiyê diparêzin, lê eger hişê me demokratîk nebe, wê demê entegrasyon dijwar e. Em her tim dibêjin; gelê me li her çar parçeyan her tim têdikoşe. Gelê Kurd vê pêvajoyê bi rê ve dibe. Em dixwazin bi hev re demokrasiyê bînin, ji ber ku eger demokrasî were, ew ê ji me re çareseriyek bîne. Gelê Kurd vê pêvajoyê bi rê ve dibe."

 

MA / Melîk Varol